Trong thời đại công nghệ số phát triển mạnh mẽ, vấn nạn lừa đảo mạo danh người thân ngày càng gia tăng với nhiều thủ đoạn tinh vi. Không ít người đã bị chiếm đoạt tài sản khi nhận được tin nhắn cầu cứu giả với nội dung “con đang cấp cứu”, “mẹ gặp nạn cần tiền gấp” hay “anh đang kẹt ở nước ngoài”. Những tin nhắn này thường tạo áp lực tâm lý khiến người nhận hoảng sợ và vội vàng chuyển tiền mà không kịp xác minh. Bài viết này sẽ giúp quý vị nhận biết và xác minh cuộc gọi khẩn cấp từ người thân, tránh rơi vào bẫy của những kẻ lừa đảo.
Tổng quan về tình trạng lừa đảo mạo danh người thân
Lừa đảo mạo danh người thân không phải là hình thức mới, nhưng đang diễn biến ngày càng phức tạp với nhiều thủ đoạn tinh vi. Theo Cục An toàn thông tin (Bộ Thông tin và Truyền thông), mỗi ngày có hàng trăm người Việt Nam bị lừa đảo qua hình thức này, với số tiền thiệt hại có thể lên đến hàng tỷ đồng.
Đáng chú ý, các đối tượng lừa đảo không chỉ dừng lại ở tin nhắn văn bản thông thường mà còn sử dụng cả cuộc gọi video để tăng độ tin cậy. Nhiều người khi nhìn thấy hình ảnh người thân quen đã dễ dàng tin tưởng và thực hiện theo yêu cầu chuyển tiền của kẻ lừa đảo.
Mới đây, nhiều trường hợp bị lừa đảo qua tin nhắn thông báo “con đang nằm viện, chuyển tiền gấp để nhập viện/phẫu thuật” đã xảy ra ở nhiều tỉnh, thành phố. Khi “tin dữ” ập đến, không ít bậc cha mẹ vì quá lo sợ đã dễ dàng “sập bẫy” của những kẻ lừa đảo.
Các hình thức lừa đảo mạo danh người thân phổ biến
Tin nhắn cầu cứu giả mạo
Các đối tượng lừa đảo thường xâm nhập tài khoản mạng xã hội của người thân, sau đó gửi tin nhắn với nội dung cầu cứu như “con bị tai nạn”, “con đang ở bệnh viện”, “cần tiền đóng viện phí gấp” hoặc “con đang ở nước ngoài gặp khó khăn, cần tiền gấp”. Những tin nhắn này thường tạo áp lực tâm lý khiến người nhận hoảng sợ và vội vàng chuyển tiền mà không kịp xác minh.
Cuộc gọi giả mạo từ người thân
Các đối tượng lừa đảo có thể gọi điện, tự xưng là người thân đang gặp khó khăn cần tiền gấp. Chúng thường mô phỏng giọng nói của người thân hoặc lợi dụng đường truyền kém chất lượng để che giấu sự khác biệt về giọng nói. Đôi khi, chúng còn giả mạo làm nhân viên bệnh viện, cảnh sát để tăng độ tin cậy.
Lừa đảo qua cuộc gọi video
Đây là hình thức tinh vi hơn, các đối tượng sử dụng công nghệ deepfake hoặc chuẩn bị sẵn ảnh, video mà chủ tài khoản đã đăng tải trước đó để thực hiện cuộc gọi video. Theo một chuyên gia công nghệ, sau khi lấy được tài khoản của người sử dụng, các đối tượng sẽ đưa hình ảnh của nạn nhân khi được yêu cầu.
Để không bị lộ, các cuộc gọi video thường rất ngắn, chất lượng cuộc gọi thường rất thấp. Chúng chỉ muốn cho nạn nhân nhìn thấy mặt của chủ tài khoản để lấy sự tin tưởng, sau đó lập tức kết thúc cuộc gọi. Khi nạn nhân thắc mắc, chúng có nhiều lý do để chống chế như đang trên đường, đường truyền mạng không ổn định, mạng yếu, hết 3G…
Dấu hiệu nhận biết tin nhắn cầu cứu giả mạo
Tạo áp lực về thời gian và yêu cầu chuyển tiền gấp
Các tin nhắn lừa đảo thường tạo áp lực về thời gian, yêu cầu chuyển tiền ngay lập tức với lý do khẩn cấp. Nếu quý vị nhận được tin nhắn yêu cầu chuyển tiền gấp mà không có thời gian xác minh, đó có thể là dấu hiệu của lừa đảo.
Yêu cầu chuyển tiền đến tài khoản lạ
Trong nhiều trường hợp, các đối tượng lừa đảo yêu cầu chuyển tiền đến một tài khoản không phải của người thân mà quý vị biết. Chúng thường viện lý do như “tài khoản của con đang bị khóa”, “cần chuyển tiền cho bệnh viện”, “cần chuyển tiền cho bạn” để giải thích.
Tin nhắn có lỗi chính tả hoặc cách diễn đạt khác thường
Nếu tin nhắn có lỗi chính tả, dùng từ ngữ không quen thuộc hoặc cách diễn đạt khác với thói quen của người thân, đó có thể là dấu hiệu đáng ngờ. Các đối tượng lừa đảo thường không nắm rõ cách giao tiếp riêng tư giữa các thành viên trong gia đình.
Cuộc gọi video chất lượng kém và ngắt quãng
Đối với cuộc gọi video, nếu chất lượng hình ảnh kém, âm thanh không rõ ràng hoặc cuộc gọi bị ngắt quãng liên tục, đó có thể là dấu hiệu của lừa đảo. Kẻ lừa đảo thường cố tình tạo ra môi trường cuộc gọi kém chất lượng để che giấu việc giả mạo.
Cách xác minh tin nhắn cầu cứu từ người thân
Gọi điện trực tiếp đến số điện thoại quen thuộc
Khi nhận được tin nhắn cầu cứu từ người thân, biện pháp xác minh hiệu quả nhất là gọi điện trực tiếp đến số điện thoại quen thuộc của họ. Nếu không liên lạc được, hãy thử liên hệ với những người xung quanh họ như bạn bè, đồng nghiệp hoặc người thân khác để xác minh thông tin.
Đặt câu hỏi riêng tư chỉ người thân biết
Nếu quý vị vẫn phải giao tiếp qua tin nhắn hoặc cuộc gọi đáng ngờ, hãy đặt những câu hỏi riêng tư mà chỉ người thân thực sự mới biết câu trả lời, ví dụ như sự kiện cụ thể trong quá khứ, biệt danh đặc biệt, hoặc thông tin gia đình không được chia sẻ rộng rãi.
Yêu cầu chụp ảnh hiện tại kèm mốc thời gian
Một cách hiệu quả để xác minh danh tính là yêu cầu người liên lạc gửi ảnh chụp hiện tại kèm theo mốc thời gian cụ thể, chẳng hạn như một tờ báo ngày hôm nay hoặc màn hình đồng hồ hiển thị ngày giờ hiện tại. Điều này sẽ khó thực hiện đối với kẻ lừa đảo.
Kiểm tra thông tin với các cơ quan chức năng
Trong trường hợp tin nhắn đề cập đến tình huống như tai nạn, cấp cứu tại bệnh viện hoặc liên quan đến pháp luật, hãy liên hệ trực tiếp với cơ quan chức năng như bệnh viện, công an để xác minh thông tin. Các cơ quan này sẽ cung cấp thông tin chính xác về tình trạng của người thân nếu họ thực sự đang gặp vấn đề.
Quy trình thực tế về nộp viện phí và xử lý trường hợp khẩn cấp
Để nhận biết các trường hợp lừa đảo liên quan đến viện phí, cần hiểu rõ quy trình thực tế tại các bệnh viện. Theo thông tin từ Phòng Hành chính – Kế toán của Bệnh viện Bạch Mai, tại các bệnh viện đều có tài khoản riêng. Khi nộp viện phí bằng hình thức chuyển khoản, sau khi nhập số tài khoản và ngân hàng thụ hưởng, tên đơn vị thụ hưởng sẽ hiện lên (ví dụ: Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội…). Những số tài khoản không hiển thị tên đơn vị thụ hưởng là bệnh viện thì cần phải cảnh giác ngay.
Về quy trình nộp tiền cho bệnh nhân cấp cứu, trong trường hợp có người nhà đi cùng, tại khoa cấp cứu, điều dưỡng sẽ in giấy tạm ứng ký quỹ và hướng dẫn người nhà đi ra phòng kế toán (điểm thu viện phí) để nộp tiền. Còn nếu bệnh nhân cần cấp cứu mà không có người nhà đi cùng thì việc cấp cứu cho bệnh nhân vẫn sẽ được ưu tiên.
“Vì cứu người là hàng đầu, không có bệnh viện nào bỏ mặc bệnh nhân đang cần cấp cứu chỉ vì chưa nộp tiền cả. Sau khi cấp cứu cho bệnh nhân, nếu vẫn chưa có thông tin người nhà để liên hệ thì chúng tôi sẽ nhờ đến Phòng công tác xã hội, hoặc đưa lên cổng thông tin của bệnh viện, hay các phương tiện thông tin đại chúng để tìm người nhà cho bệnh nhân”, đại diện Bệnh viện Bạch Mai chia sẻ.
Những trường hợp cụ thể và bài học kinh nghiệm
Trường hợp 1: Mất tiền vì tin vào cuộc gọi video
Chị N.T.H, ở Hà Nội nhận được tin nhắn messenger của đồng nghiệp nhờ vay tiền 20 triệu đồng. Để cẩn thận, chị H. gọi điện video call để kiểm tra. Đầu dây bên kia bắt máy có hiện hình ảnh của chủ tài khoản, nhưng chỉ 3,4 giây sau cuộc điện thoại bị tắt với lý do mạng kém. Nghĩ rằng đã xác minh được người thật, chị H không ngần ngại chuyển khoản. Đến tối, chị phát hiện tài khoản mạng xã hội của bạn đăng thông tin bị hack, lúc này mới biết mình đã bị lừa.
Bài học kinh nghiệm: Không nên chỉ dựa vào cuộc gọi video ngắn để xác minh danh tính, đặc biệt khi cuộc gọi có chất lượng kém và bị ngắt quãng. Hãy luôn tìm cách liên lạc qua số điện thoại trực tiếp hoặc gặp mặt nếu có thể.
Trường hợp 2: Phát hiện kịp thời nhờ kiểm tra cách xưng hô
Chị C. nhận được tin nhắn từ tài khoản Facebook của em họ đang ở nước ngoài, nhờ chuyển 10 triệu đồng để xử lý việc gấp. Sau khi nhắn tin đồng ý, chị nhận được cuộc gọi video call nhưng chỉ vài giây với tiếng nói không ổn định rồi bị ngắt. Nghĩ em họ ở xa xôi nhờ vả, chị C đã chuẩn bị chuyển tiền, nhưng may mắn phát hiện cách xưng hô trong tin nhắn khác với thói quen của em họ nên đã dừng lại kịp thời.
Bài học kinh nghiệm: Chú ý đến những chi tiết nhỏ như cách xưng hô, ngôn ngữ sử dụng trong tin nhắn. Kẻ lừa đảo thường khó có thể mô phỏng chính xác cách giao tiếp riêng tư giữa các thành viên trong gia đình.
Trường hợp 3: Mất hơn 1 tỷ đồng vì tin vào lệnh chuyển tiền
Bà N (sinh năm 1953, trú tại Hoàn Kiếm, Hà Nội) nhận được điện thoại từ một đối tượng tự xưng là cán bộ công an thông báo bà có liên quan đến đường dây buôn bán ma túy, rửa tiền. Đối tượng yêu cầu bà cung cấp tài khoản ngân hàng và chuyển tiền để “xác minh”. Do lo sợ, bà N đã chuyển 1,1 tỷ đồng vào tài khoản của các đối tượng. Sau đó, bà mới nhận ra mình bị lừa và đến cơ quan công an trình báo.
Bài học kinh nghiệm: Các cơ quan chức năng không bao giờ yêu cầu người dân chuyển tiền để xác minh. Khi nhận được các cuộc gọi tự xưng là cán bộ công an, hãy giữ bình tĩnh và kiểm tra lại thông tin qua các kênh chính thức.
Hướng dẫn phòng tránh và xử lý khi gặp tình huống tương tự
Giữ bình tĩnh và không vội vàng hành động
Khi nhận được tin nhắn cầu cứu từ người thân, điều quan trọng nhất là giữ bình tĩnh và không vội vàng hành động. Các đối tượng lừa đảo thường tạo áp lực tâm lý khiến nạn nhân hoảng sợ và quyết định nhanh chóng mà không suy nghĩ kỹ. Hãy dành thời gian để xác minh thông tin trước khi thực hiện bất kỳ giao dịch tài chính nào.
Nâng cao cảnh giác với các tin nhắn yêu cầu chuyển tiền
Cục An toàn thông tin (Bộ Thông tin và Truyền thông) khuyến cáo người dân cần tuyệt đối cẩn trọng trước những đối tượng kết bạn làm quen trên mạng xã hội. Cần xác minh danh tính của đối tượng bằng cách tìm hiểu về họ, yêu cầu thông tin địa chỉ, số điện thoại liên hệ hoặc thậm chí gặp gỡ trực tiếp nếu có thể. Không nên vội vàng làm theo những yêu cầu, hướng dẫn của đối tượng.
Báo cáo cho cơ quan chức năng khi bị lừa đảo
Nếu không may trở thành nạn nhân của lừa đảo, hãy nhanh chóng báo cáo cho cơ quan công an gần nhất. Cung cấp đầy đủ thông tin và bằng chứng như tin nhắn, email, thông tin chuyển khoản để hỗ trợ quá trình điều tra. Đồng thời, thông báo cho ngân hàng để có biện pháp xử lý kịp thời.
Tuyên truyền, cảnh báo cho người thân và bạn bè
Chia sẻ thông tin về các hình thức lừa đảo với người thân, bạn bè, đặc biệt là người cao tuổi ít tiếp xúc với công nghệ. Việc nâng cao nhận thức cộng đồng sẽ giúp giảm thiểu số nạn nhân của các đối tượng lừa đảo.
Thiết lập các biện pháp bảo mật cho tài khoản mạng xã hội
Để tránh việc tài khoản mạng xã hội bị xâm nhập và bị lợi dụng để lừa đảo người thân, hãy thiết lập các biện pháp bảo mật như xác thực hai lớp, sử dụng mật khẩu mạnh và thay đổi mật khẩu định kỳ. Đồng thời, hạn chế chia sẻ thông tin cá nhân và gia đình trên mạng xã hội.
Kết luận
Lừa đảo mạo danh người thân đang trở thành vấn nạn nghiêm trọng trong xã hội số, gây thiệt hại lớn về tài sản và tinh thần cho nhiều gia đình. Để bảo vệ bản thân và người thân khỏi những chiêu trò lừa đảo tinh vi này, mỗi người cần nâng cao cảnh giác, trang bị kiến thức nhận biết và luôn xác minh kỹ thông tin trước khi thực hiện giao dịch tài chính.
Hãy luôn nhớ nguyên tắc: “Tin nhắn cấp cứu cần tiền – Gọi điện xác nhận là việc tiên quyết”. Một cuộc gọi điện thoại trực tiếp đến số quen thuộc của người thân có thể giúp quý vị tránh khỏi những tổn thất không đáng có. Đồng thời, việc tuyên truyền và chia sẻ kiến thức về các hình thức lừa đảo sẽ góp phần xây dựng cộng đồng an toàn hơn trong thời đại số.
Với sự cảnh giác và hiểu biết, chúng ta hoàn toàn có thể phòng tránh và bảo vệ mình khỏi những cạm bẫy lừa đảo mạo danh người thân, góp phần đẩy lùi tình trạng lừa đảo trên không gian mạng hiện nay.
