Trong kỷ nguyên số hóa hiện nay, thông tin về các chương trình khuyến mãi, trúng thưởng được lan truyền rộng rãi qua nhiều kênh khác nhau, từ tin nhắn điện thoại, email đến mạng xã hội. Tuy nhiên, song hành với các chương trình khuyến mãi chính đáng là sự gia tăng đáng báo động của các hình thức lừa đảo trúng thưởng giả mạo.
Theo thống kê của Cục An toàn thông tin (Bộ Thông tin và Truyền thông), mỗi năm có hàng nghìn người Việt Nam bị lừa đảo với số tiền thiệt hại lên đến hàng trăm tỷ đồng từ các chiêu trò “trúng thưởng” giả mạo. Bài viết này sẽ giúp quý vị nhận biết các dấu hiệu của thông báo trúng thưởng giả và trang bị kiến thức cần thiết để bảo vệ bản thân khỏi những cạm bẫy tinh vi này.
Tổng quan về lừa đảo trúng thưởng tại Việt Nam
Lừa đảo trúng thưởng không phải là hiện tượng mới, nhưng các thủ đoạn ngày càng tinh vi và đa dạng hơn. Đối tượng lừa đảo nhắm vào tâm lý ham muốn được hưởng lợi miễn phí của nhiều người, đặc biệt là người cao tuổi, người ít tiếp xúc với công nghệ và người có kiến thức hạn chế về các thủ đoạn lừa đảo trực tuyến.
Theo báo cáo từ Cục An ninh mạng và Phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (Bộ Công an), lừa đảo trúng thưởng chiếm khoảng 35% tổng số vụ lừa đảo trực tuyến trong năm 2023. Các đối tượng lừa đảo thường mạo danh các thương hiệu lớn, cơ quan nhà nước hoặc các công ty đa quốc gia để tăng độ tin cậy cho thông báo giả mạo của chúng.
Mức độ thiệt hại từ các vụ lừa đảo trúng thưởng không chỉ dừng lại ở mất tiền mà còn bao gồm việc đánh cắp thông tin cá nhân quan trọng, gây ra những hệ lụy lâu dài đối với nạn nhân.
Các hình thức lừa đảo trúng thưởng phổ biến
1. Thông báo trúng thưởng qua SMS và email
Đây là hình thức phổ biến nhất, trong đó các đối tượng gửi tin nhắn hoặc email thông báo người nhận đã trúng một giải thưởng giá trị lớn từ một chương trình khuyến mãi nào đó. Thông báo thường đi kèm với một số điện thoại để liên hệ nhận thưởng hoặc một đường link dẫn đến trang web giả mạo.
Ví dụ về nội dung tin nhắn lừa đảo: “Chúc mừng! SĐT của bạn đã trúng 1 iPhone 14 Pro Max trong CTKM của Viettel. Liên hệ: 09xxx để nhận thưởng. Hạn cuối: 24h.”
2. Lừa đảo quay số trúng thưởng
Các đối tượng tạo ra các chương trình quay số trúng thưởng giả mạo trên mạng xã hội hoặc website giả, yêu cầu người dùng tham gia bằng cách cung cấp thông tin cá nhân hoặc thực hiện một số thao tác như chia sẻ bài viết, tag bạn bè. Sau đó, họ thông báo người dùng đã trúng thưởng và yêu cầu đóng các khoản phí để nhận giải.
3. Lừa đảo qua mạng xã hội
Các đối tượng tạo ra các trang mạng xã hội giả mạo của các thương hiệu lớn, tổ chức các cuộc thi hoặc chương trình khuyến mãi không có thật. Sau khi thu hút được sự tham gia của nhiều người, họ sẽ thông báo một số người đã trúng thưởng và yêu cầu đóng phí để nhận quà.
4. Lừa đảo qua điện thoại
Các đối tượng gọi điện thoại, tự xưng là nhân viên của công ty lớn hoặc cơ quan nhà nước, thông báo người nhận đã trúng thưởng và yêu cầu cung cấp thông tin cá nhân hoặc chuyển tiền để nhận giải.
Dấu hiệu nhận biết thông báo trúng thưởng giả
1. Yêu cầu đóng phí trước khi nhận thưởng
Đây là dấu hiệu rõ ràng nhất của lừa đảo trúng thưởng. Các đối tượng lừa đảo thường yêu cầu người trúng thưởng phải đóng một khoản phí trước khi nhận được giải thưởng, với nhiều lý do như “phí hành chính”, “phí vận chuyển”, “phí bảo hiểm”, “thuế trúng thưởng” hoặc “phí kích hoạt”.
Theo quy định của pháp luật Việt Nam, người trúng thưởng không phải trả bất kỳ khoản phí nào trước khi nhận giải. Nếu có thuế thu nhập từ trúng thưởng (đối với giải thưởng từ 10 triệu đồng trở lên), khoản thuế này sẽ được khấu trừ trực tiếp từ giá trị giải thưởng khi nhận.
2. Thông báo đến từ số điện thoại hoặc email lạ
Các chương trình khuyến mãi chính thức của các công ty lớn thường gửi thông báo từ số điện thoại brandname (như Viettel, Vinamilk, BIDV…) hoặc email chính thức của công ty (domain @tên công ty). Nếu thông báo đến từ số điện thoại cá nhân hoặc địa chỉ email có đuôi phổ biến như @gmail.com, @yahoo.com, đây là dấu hiệu đáng ngờ.
3. Thông tin không chính xác hoặc mơ hồ
Thông báo trúng thưởng giả thường chứa các thông tin không chính xác hoặc mơ hồ về:
- Tên chương trình khuyến mãi không rõ ràng
- Không nêu rõ thời gian, địa điểm tổ chức chương trình
- Không cung cấp thông tin cụ thể về đơn vị tổ chức
- Có lỗi chính tả, ngữ pháp trong nội dung thông báo
4. Áp lực quyết định nhanh
Các thông báo trúng thưởng giả thường tạo áp lực buộc người nhận phải hành động nhanh chóng với những cụm từ như “thời hạn còn 24h”, “cơ hội cuối cùng”, “nếu không liên hệ trong hôm nay, giải thưởng sẽ bị hủy”. Mục đích là không cho người nhận có thời gian suy nghĩ, tìm hiểu thông tin và kiểm tra tính xác thực của thông báo.
Quy trình thông báo trúng thưởng hợp pháp
Để nhận biết được thông báo trúng thưởng giả, trước hết cần hiểu rõ quy trình thông báo trúng thưởng hợp pháp:
1. Thông báo chính thức và công khai
Các chương trình khuyến mãi, quay số trúng thưởng hợp pháp phải được công bố công khai trên các phương tiện truyền thông chính thức của đơn vị tổ chức. Kết quả trúng thưởng cũng phải được công bố công khai.
2. Có giấy phép và tuân thủ pháp luật
Theo Nghị định 81/2018/NĐ-CP về hoạt động xúc tiến thương mại, các chương trình khuyến mãi, quay số trúng thưởng phải có giấy phép của cơ quan chức năng và tuân thủ các quy định của pháp luật.
3. Không yêu cầu đóng phí trước
Các chương trình trúng thưởng hợp pháp không bao giờ yêu cầu người trúng thưởng phải đóng bất kỳ khoản phí nào trước khi nhận giải.
4. Thủ tục nhận thưởng minh bạch
Quy trình nhận thưởng phải minh bạch, rõ ràng, và thường được thực hiện tại trụ sở chính hoặc chi nhánh của đơn vị tổ chức. Người trúng thưởng cần xuất trình giấy tờ tùy thân để xác minh danh tính.
Cách xác minh tính xác thực của thông báo trúng thưởng
1. Kiểm tra thông tin về chương trình khuyến mãi
Khi nhận được thông báo trúng thưởng, hãy kiểm tra xem có thực sự tồn tại chương trình khuyến mãi như được đề cập hay không. Tra cứu thông tin trên website chính thức của công ty hoặc gọi đến tổng đài chăm sóc khách hàng chính thức để xác minh.
2. Xác minh danh tính người liên hệ
Nếu có người gọi điện thông báo trúng thưởng, hãy yêu cầu họ cung cấp thông tin cụ thể về vị trí, phòng ban và số máy lẻ. Sau đó, không tiếp tục cuộc gọi mà hãy tìm số điện thoại chính thức của công ty từ website chính thức và gọi lại để xác minh.
3. Tìm hiểu về đơn vị tổ chức
Tìm hiểu kỹ về đơn vị tổ chức chương trình khuyến mãi. Các công ty lớn, uy tín thường có thông tin đầy đủ, rõ ràng trên website chính thức và các kênh truyền thông chính thức.
4. Không cung cấp thông tin cá nhân qua điện thoại
Không cung cấp thông tin cá nhân như số CCCD, thông tin thẻ ngân hàng, mã OTP qua điện thoại hoặc tin nhắn, ngay cả khi người gọi tự xưng là nhân viên của công ty lớn.
Các trường hợp lừa đảo điển hình và bài học kinh nghiệm
Trường hợp 1: Lừa đảo trúng thưởng qua tin nhắn
Chị Nguyễn Thị H. (42 tuổi, Hà Nội) nhận được tin nhắn thông báo số điện thoại của chị đã trúng một chiếc xe máy Honda trong chương trình khuyến mãi của Viettel. Tin nhắn yêu cầu chị liên hệ với số điện thoại được cung cấp để nhận thưởng. Khi chị gọi đến, đối tượng yêu cầu chị đóng 8,5 triệu đồng tiền thuế trước bạ và phí vận chuyển. Sau khi chị chuyển tiền, đối tượng chặn mọi liên lạc và chị phát hiện mình đã bị lừa.
Bài học kinh nghiệm: Không bao giờ chuyển tiền trước khi nhận giải thưởng. Luôn xác minh thông tin chương trình khuyến mãi qua các kênh chính thức của nhà mạng.
Trường hợp 2: Lừa đảo trúng thưởng qua mạng xã hội
Anh Trần Văn T. (35 tuổi, TP.HCM) thấy một fanpage mạo danh Thế Giới Di Động đang tổ chức chương trình tri ân khách hàng, tặng iPhone với giá 500,000đ. Anh đã tham gia và được thông báo trúng thưởng. Khi liên hệ nhận quà, đối tượng yêu cầu anh chuyển 500,000đ “phí đăng ký” và cung cấp địa chỉ nhà. Sau khi chuyển tiền, anh không liên lạc được với fanpage nữa.
Bài học kinh nghiệm: Kiểm tra kỹ tính xác thực của fanpage trước khi tham gia (dấu tích xanh, số lượng người theo dõi, thời gian hoạt động). Các chương trình khuyến mãi chính thức luôn được đăng tải trên website chính thức của công ty.
Hướng dẫn xử lý khi nhận được thông báo trúng thưởng đáng ngờ
1. Giữ bình tĩnh, không vội vàng quyết định
Khi nhận được thông báo trúng thưởng, đặc biệt là với giải thưởng có giá trị lớn, hãy giữ bình tĩnh và không vội vàng quyết định. Dành thời gian tìm hiểu, xác minh thông tin.
2. Xác minh thông tin qua kênh chính thức
Liên hệ trực tiếp với công ty tổ chức chương trình qua số điện thoại hoặc email chính thức được đăng tải trên website của họ để xác minh thông tin.
3. Không cung cấp thông tin cá nhân hoặc chuyển tiền
Tuyệt đối không cung cấp thông tin cá nhân nhạy cảm hoặc chuyển tiền theo yêu cầu của người lạ, ngay cả khi họ tự xưng là nhân viên của công ty lớn.
4. Báo cáo cho cơ quan chức năng
Nếu nghi ngờ đó là lừa đảo, hãy báo cáo cho cơ quan công an hoặc Cục An toàn thông tin (Bộ TT&TT) qua địa chỉ email: [email protected] hoặc qua Cổng không gian mạng quốc gia tại địa chỉ: khonggianmang.vn.
Biện pháp phòng tránh lừa đảo trúng thưởng
1. Nâng cao nhận thức về lừa đảo
Thường xuyên cập nhật thông tin về các hình thức lừa đảo mới và chia sẻ kiến thức này với người thân, đặc biệt là người cao tuổi và những người ít tiếp xúc với công nghệ.
2. Kiểm tra kỹ thông tin trước khi tin tưởng
Không tin tưởng ngay vào các thông báo trúng thưởng. Luôn kiểm tra kỹ thông tin về chương trình khuyến mãi và đơn vị tổ chức trước khi thực hiện bất kỳ hành động nào.
3. Thận trọng khi tham gia các chương trình khuyến mãi
Chỉ tham gia các chương trình khuyến mãi được tổ chức bởi các đơn vị uy tín và được quảng cáo trên các kênh chính thức.
4. Bảo vệ thông tin cá nhân
Không chia sẻ thông tin cá nhân nhạy cảm như số CCCD, thông tin thẻ ngân hàng, mã OTP với bất kỳ ai qua điện thoại, tin nhắn hay email.
Kết luận
Lừa đảo trúng thưởng ngày càng tinh vi và gây ra nhiều thiệt hại cho người dân. Để tránh trở thành nạn nhân, mỗi người cần nâng cao cảnh giác, trang bị kiến thức nhận biết thông báo trúng thưởng giả và tuân thủ các nguyên tắc bảo vệ thông tin cá nhân.
Hãy luôn nhớ nguyên tắc: “Trúng thưởng mà đóng phí – Chắc chắn là bẫy, dừng lại ngay”. Nếu một chương trình trúng thưởng yêu cầu quý vị phải đóng bất kỳ khoản phí nào trước khi nhận giải, đó chắc chắn là lừa đảo.
Bằng cách thực hiện các biện pháp phòng tránh và nhận biết các dấu hiệu lừa đảo, quý vị có thể bảo vệ bản thân và người thân khỏi những cạm bẫy tinh vi trên không gian mạng. Sự cảnh giác và hiểu biết là vũ khí mạnh mẽ nhất để đấu tranh với nạn lừa đảo trúng thưởng giả mạo.
