Trong thời đại công nghệ số, điện thoại vẫn là phương tiện liên lạc phổ biến nhất, nhưng cũng là kênh mà kẻ lừa đảo thường xuyên khai thác để thực hiện hành vi phi pháp. Theo thống kê từ Cục An toàn thông tin (Bộ Thông tin và Truyền thông), mỗi năm có hàng nghìn người Việt Nam trở thành nạn nhân của các vụ lừa đảo qua điện thoại, với tổng thiệt hại lên đến hàng trăm tỷ đồng. Bài viết này sẽ hướng dẫn bạn các phương pháp hiệu quả để xác minh danh tính người gọi điện thoại, giúp bạn tự bảo vệ mình trước các chiêu trò lừa đảo ngày càng tinh vi.
Tầm quan trọng của việc xác minh danh tính người gọi điện thoại
Xác minh danh tính người gọi điện thoại là bước đầu tiên và quan trọng nhất để bảo vệ bản thân khỏi lừa đảo. Khi bạn xác minh được người đang gọi thực sự là ai, bạn có thể:
- Phân biệt được cuộc gọi chính thống và cuộc gọi lừa đảo
- Bảo vệ thông tin cá nhân, tài khoản ngân hàng khỏi bị đánh cắp
- Tránh rơi vào các tình huống gây áp lực tâm lý dẫn đến quyết định sai lầm
- Ngăn chặn các thiệt hại về tài chính và tinh thần
Ông Nguyễn Văn A, Phó Cục trưởng Cục An toàn thông tin, nhấn mạnh: “Việc xác minh danh tính người gọi trước khi cung cấp bất kỳ thông tin cá nhân nào là vô cùng quan trọng. Đây là tuyến phòng thủ đầu tiên và hiệu quả nhất trước các chiêu trò lừa đảo qua điện thoại.”
Tình hình lừa đảo qua điện thoại tại Việt Nam
Theo báo cáo từ Cục An ninh mạng và Phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (Bộ Công an), trong năm 2024, đã có hơn 24.000 vụ lừa đảo qua điện thoại được ghi nhận, tăng 35% so với năm 2023. Các đối tượng lừa đảo không ngừng đổi mới phương thức, thủ đoạn, sử dụng công nghệ cao để tạo ra các kịch bản lừa đảo ngày càng tinh vi và khó nhận biết.
Các hình thức lừa đảo phổ biến hiện nay bao gồm:
- Mạo danh cơ quan công an, viện kiểm sát, tòa án
- Giả danh nhân viên ngân hàng, bảo hiểm
- Thông báo trúng thưởng, khuyến mãi
- Lừa đảo việc làm, đầu tư
- Giả mạo người thân, bạn bè gặp hoạn nạn
Trước tình hình này, việc trang bị kiến thức và kỹ năng xác minh danh tính người gọi điện thoại là vô cùng cần thiết.
Các bước chi tiết để xác minh danh tính người gọi điện thoại
1. Kiểm tra số điện thoại gọi đến
Bước đầu tiên trong việc xác minh danh tính người gọi là kiểm tra số điện thoại. Đây là bước đơn giản nhưng hiệu quả để phát hiện các cuộc gọi đáng ngờ.
Nhận biết đầu số lạ và đầu số quốc tế
Nhiều cuộc gọi lừa đảo sử dụng đầu số quốc tế hoặc đầu số lạ. Một số đầu số quốc tế thường được sử dụng trong các vụ lừa đảo:
- +373: Moldova
- +216: Tunisia
- +240: Equatorial Guinea
- +226: Burkina Faso
- +375: Belarus
- +00, +01: Không phải đầu số quốc tế thật (chắc chắn là lừa đảo)
Nếu nhận được cuộc gọi từ các đầu số này mà bạn không có mối liên hệ với quốc gia đó, đó có thể là dấu hiệu của lừa đảo.
Sử dụng ứng dụng nhận diện số điện thoại
Hiện nay, có nhiều ứng dụng có thể giúp nhận diện và cảnh báo các số điện thoại có dấu hiệu lừa đảo, như:
- Truecaller
- Whoscall
- Calc
- Chặn cuộc gọi rác
Các ứng dụng này thường có cơ sở dữ liệu về các số điện thoại lừa đảo được cập nhật thường xuyên và sẽ cảnh báo khi bạn nhận được cuộc gọi từ những số này.
Tìm kiếm số điện thoại trên internet
Một cách đơn giản khác là tìm kiếm số điện thoại đó trên internet. Nếu số đó đã được sử dụng trong các vụ lừa đảo trước đây, bạn có thể tìm thấy các cảnh báo hoặc phản hồi từ những người đã nhận cuộc gọi từ số đó.
Chị Trần Thị B (42 tuổi, Hà Nội) chia sẻ: “Tôi nhận được cuộc gọi từ một số lạ tự xưng là nhân viên ngân hàng. Trước khi trả lời bất kỳ câu hỏi nào, tôi đã tìm kiếm số điện thoại đó trên internet và phát hiện nhiều người đã báo cáo đây là số lừa đảo. Nhờ vậy, tôi đã tránh được một vụ lừa đảo tiềm ẩn.”
2. Đặt câu hỏi xác nhận danh tính
Khi nhận được cuộc gọi từ người tự xưng là đại diện của một cơ quan, tổ chức nào đó, hãy đặt các câu hỏi cụ thể để xác minh danh tính của họ.
Yêu cầu thông tin chi tiết về người gọi
Hãy yêu cầu người gọi cung cấp các thông tin sau:
- Họ tên đầy đủ
- Chức vụ, vị trí công tác
- Đơn vị, phòng ban cụ thể
- Mã số nhân viên (nếu có)
- Số điện thoại văn phòng (số cố định, không phải số di động)
Các đối tượng lừa đảo thường trả lời lúng túng hoặc né tránh khi được hỏi về những thông tin cụ thể này.
Đặt câu hỏi về tổ chức mà họ đại diện
Tiếp theo, hãy đặt những câu hỏi liên quan đến tổ chức mà người gọi tự xưng là đại diện:
- Địa chỉ chính xác của trụ sở, văn phòng
- Website chính thức của tổ chức
- Tên người phụ trách, lãnh đạo bộ phận
- Thông tin về dịch vụ, sản phẩm cụ thể mà họ đang đề cập
Một nhân viên chính thống sẽ dễ dàng trả lời những câu hỏi này một cách chính xác và nhất quán.
Kiểm tra kiến thức chuyên môn
Nếu người gọi tự xưng là chuyên gia trong một lĩnh vực nào đó, hãy đặt một số câu hỏi chuyên môn cơ bản để kiểm tra. Một người thực sự làm việc trong lĩnh vực đó sẽ không gặp khó khăn khi trả lời những câu hỏi này.
Anh Nguyễn Văn C (35 tuổi, TP.HCM) kể: “Khi có người gọi tự xưng là nhân viên ngân hàng tôi đang sử dụng, tôi đã hỏi họ về một số tính năng cụ thể của ứng dụng ngân hàng. Người gọi không thể trả lời chính xác, điều này đã khiến tôi nghi ngờ và ngắt cuộc gọi.”
3. Yêu cầu gửi email xác nhận từ địa chỉ email công ty
Một phương pháp hiệu quả để xác minh danh tính người gọi là yêu cầu họ gửi email xác nhận từ địa chỉ email công ty chính thức.
Nhận biết email chính thống của tổ chức
Email chính thống của các tổ chức thường có định dạng như:
Các email có tên miền không chính thống (như gmail.com, yahoo.com) hoặc có tên miền gần giống nhưng không đúng với tên miền chính thức của tổ chức (ví dụ: tencongty-vn.com thay vì tencongty.com) thường là dấu hiệu của lừa đảo.
Kiểm tra thông tin trong email
Khi nhận được email, hãy kiểm tra:
- Chữ ký điện tử và thông tin liên hệ đầy đủ
- Định dạng, logo, và cách trình bày chuyên nghiệp
- Không có lỗi chính tả hoặc ngữ pháp
- Có các thông tin pháp lý như mã số thuế, số đăng ký kinh doanh
4. Liên hệ trực tiếp với cơ quan, tổ chức
Phương pháp chắc chắn nhất để xác minh danh tính người gọi là liên hệ trực tiếp với cơ quan, tổ chức mà họ tự xưng là đại diện.
Tìm số điện thoại chính thức
Thay vì gọi lại số điện thoại mà người gọi cung cấp, hãy:
- Tìm số điện thoại tổng đài, hotline chính thức trên website của tổ chức
- Tìm số điện thoại trong sổ điện thoại hoặc danh bạ chính thức
- Kiểm tra thông tin liên hệ trên giấy tờ, hóa đơn, thông báo chính thức từ tổ chức
Xác minh thông tin qua tổng đài chính thức
Khi gọi đến tổng đài chính thức, hãy:
- Xác nhận xem có nhân viên tên như người đã gọi cho bạn không
- Hỏi xem cơ quan, tổ chức có đang liên hệ với bạn về vấn đề đã được đề cập không
- Yêu cầu được nối máy đến người đã gọi cho bạn (nếu có thật)
Đến trực tiếp văn phòng, trụ sở nếu cần thiết
Nếu vấn đề quan trọng và bạn vẫn có nghi ngờ, hãy đến trực tiếp văn phòng, trụ sở của cơ quan, tổ chức để xác minh. Đây là phương pháp an toàn nhất, đặc biệt khi liên quan đến các vấn đề tài chính hoặc pháp lý.
Bà Lê Thị D (65 tuổi, Đà Nẵng) chia sẻ: “Khi có người gọi tự xưng là nhân viên ngân hàng thông báo tài khoản của tôi có vấn đề, tôi đã đến trực tiếp chi nhánh ngân hàng để kiểm tra. Hóa ra đó là cuộc gọi lừa đảo, và tài khoản của tôi vẫn an toàn.”
5. Sử dụng công cụ và ứng dụng hỗ trợ
Công nghệ hiện đại cung cấp nhiều công cụ hữu ích để xác minh danh tính người gọi và phát hiện lừa đảo.
Cài đặt ứng dụng lọc cuộc gọi
Các nhà mạng và các ứng dụng bên thứ ba cung cấp dịch vụ lọc cuộc gọi có thể tự động cảnh báo hoặc chặn các số điện thoại có dấu hiệu lừa đảo. Một số ứng dụng phổ biến như:
- Chặn cuộc gọi rác (Viettel)
- Truecaller
- Call Blocker
- Should I Answer
Kiểm tra qua mạng xã hội và cổng thông tin điện tử
Nhiều tổ chức, doanh nghiệp hiện nay có trang mạng xã hội chính thức hoặc cổng thông tin điện tử. Bạn có thể:
- Kiểm tra trang Facebook, LinkedIn chính thức của tổ chức để xác minh thông tin về nhân viên
- Tra cứu thông tin trên cổng thông tin điện tử của cơ quan nhà nước
- Tìm kiếm thông tin về chương trình, dịch vụ được nhắc đến trên các kênh chính thức
Sử dụng dịch vụ xác minh số điện thoại
Một số dịch vụ cho phép bạn nhập số điện thoại và kiểm tra xem số đó có liên kết với tổ chức nào không, hoặc có trong danh sách các số lừa đảo đã được báo cáo không.
Xử lý các tình huống cụ thể
Tình huống 1: Cuộc gọi từ “nhân viên ngân hàng”
Khi nhận được cuộc gọi từ người tự xưng là nhân viên ngân hàng:
- Không cung cấp thông tin tài khoản, mật khẩu, mã OTP
- Hỏi tên đầy đủ, mã số nhân viên và phòng ban của người gọi
- Không làm theo yêu cầu chuyển tiền hoặc cài đặt ứng dụng
- Gác máy và gọi lại tổng đài chính thức của ngân hàng
- Thông báo cho ngân hàng về cuộc gọi đáng ngờ
Tình huống 2: Cuộc gọi từ “cán bộ công an”
Khi nhận được cuộc gọi từ người tự xưng là cán bộ công an:
- Giữ bình tĩnh, không hoảng sợ trước các thông tin về vụ án, vi phạm
- Ghi lại tên, cấp bậc, đơn vị công tác của người gọi
- Yêu cầu số điện thoại cố định của đơn vị công tác
- Gác máy và gọi đến số điện thoại chính thức của cơ quan công an địa phương
- Nhớ rằng cơ quan công an không làm việc qua điện thoại về các vụ án, vi phạm
Tình huống 3: Cuộc gọi thông báo trúng thưởng
Khi nhận được cuộc gọi thông báo trúng thưởng:
- Hỏi về chương trình khuyến mãi, cuộc thi cụ thể mà bạn được thông báo trúng thưởng
- Kiểm tra xem bạn có thực sự tham gia chương trình, cuộc thi đó không
- Từ chối yêu cầu đóng phí để nhận thưởng (phí vận chuyển, phí bảo hiểm, phí thuế…)
- Liên hệ trực tiếp với công ty, tổ chức chủ quản của chương trình khuyến mãi
- Cảnh giác với yêu cầu cung cấp thông tin cá nhân hoặc tài khoản ngân hàng
Một số lưu ý quan trọng khi xác minh danh tính người gọi
Không vội vàng quyết định
Các đối tượng lừa đảo thường tạo áp lực về thời gian, yêu cầu bạn phải quyết định ngay lập tức. Hãy luôn dành thời gian để suy nghĩ và xác minh thông tin trước khi đưa ra quyết định hoặc thực hiện bất kỳ hành động nào.
Bảo vệ thông tin cá nhân
Luôn cảnh giác với các yêu cầu cung cấp thông tin cá nhân qua điện thoại, đặc biệt là các thông tin nhạy cảm như:
- Số CMND/CCCD
- Thông tin tài khoản ngân hàng
- Mã OTP
- Mật khẩu
- Thông tin thẻ tín dụng
Tham khảo ý kiến người khác
Khi nhận được cuộc gọi đáng ngờ, hãy tham khảo ý kiến của người thân, bạn bè hoặc chuyên gia trong lĩnh vực đó. Đặc biệt, nếu người gọi yêu cầu bạn giữ bí mật, đó thường là dấu hiệu của lừa đảo.
Báo cáo các cuộc gọi lừa đảo
Nếu xác định đó là cuộc gọi lừa đảo, hãy báo cáo cho:
- Cơ quan công an gần nhất
- Tổng đài của Cục An toàn thông tin: 1900.0311
- Tổ chức mà đối tượng lừa đảo mạo danh
- Nhà mạng bạn đang sử dụng
Việc báo cáo kịp thời sẽ giúp cơ quan chức năng có biện pháp ngăn chặn và bảo vệ những người khác khỏi bị lừa đảo tương tự.
Kết luận
Trong thời đại số hóa, việc xác minh danh tính người gọi điện thoại là kỹ năng cần thiết để bảo vệ bản thân và tài sản. Bằng cách kiểm tra số điện thoại, đặt câu hỏi xác nhận, yêu cầu gửi email xác nhận, liên hệ trực tiếp với cơ quan, tổ chức và sử dụng các công cụ hỗ trợ, bạn có thể dễ dàng phân biệt giữa cuộc gọi chính thống và cuộc gọi lừa đảo.
Hãy luôn nhớ khẩu hiệu: “Xác minh trước khi tin tưởng – Bảo vệ thông tin cá nhân”. Sự cảnh giác và thận trọng sẽ là tấm khiên vững chắc giúp bạn tránh xa các chiêu trò lừa đảo qua điện thoại ngày càng tinh vi.
Đồng thời, hãy chia sẻ kiến thức này với người thân, bạn bè, đặc biệt là người cao tuổi – những người thường dễ bị tổn thương trước các chiêu trò lừa đảo qua điện thoại. Việc nâng cao nhận thức cộng đồng sẽ góp phần quan trọng trong cuộc chiến chống lại nạn lừa đảo qua điện thoại.
