Thời gian gần đây, một hình thức lừa đảo mới đang diễn ra phổ biến tại Việt Nam: các đối tượng lừa đảo mạo danh cán bộ công an, cơ quan chức năng gọi điện thông báo người dân cần đồng bộ, cập nhật dữ liệu dân cư. Nhiều người đã sập bẫy và mất hàng trăm triệu đồng trong tài khoản ngân hàng. Bài viết này sẽ phân tích chi tiết về thủ đoạn lừa đảo tinh vi này, cách nhận diện và các biện pháp phòng tránh hiệu quả để bảo vệ tài sản của bạn và gia đình.
Thực trạng lừa đảo đồng bộ dữ liệu dân cư tại Việt Nam
Lừa đảo đồng bộ dữ liệu dân cư đang trở thành một trong những hình thức lừa đảo công nghệ cao phổ biến và gây thiệt hại nghiêm trọng tại Việt Nam. Thủ đoạn này xuất hiện nhiều hơn kể từ khi Luật Căn cước 2023 có hiệu lực, với quy định từ ngày 1/7/2024, người dân chỉ sử dụng duy nhất tài khoản VNeID (tài khoản định danh điện tử) khi thực hiện dịch vụ công trực tuyến, các giao dịch và hoạt động khác theo nhu cầu cá nhân1.
Theo thống kê từ các cơ quan chức năng, đã có hàng nghìn người trở thành nạn nhân của hình thức lừa đảo này với tổng thiệt hại lên đến hàng trăm tỷ đồng. Các đối tượng lừa đảo không chỉ nhắm vào người cao tuổi mà còn mở rộng đối tượng sang cả những người trẻ, người có trình độ học vấn cao.
Công an Thành phố Hà Nội và nhiều địa phương khác đã liên tục đưa ra cảnh báo về thủ đoạn lừa đảo này, tuy nhiên số lượng nạn nhân vẫn không ngừng tăng lên do thủ đoạn ngày càng tinh vi và khó nhận biết hơn.
Các thủ đoạn lừa đảo đồng bộ dữ liệu dân cư phổ biến
1. Giả danh cán bộ công an, cơ quan nhà nước
Kẻ lừa đảo thường gọi điện thoại đến người dân, tự xưng là cán bộ công an cấp xã, phường, thị trấn hoặc nhân viên của Bảo hiểm xã hội, UBND. Chúng thông báo cho người dân về việc phải đồng bộ, cập nhật dữ liệu căn cước công dân, thông tin dân cư, và tài khoản định danh điện tử VNeID.
Để tăng tính xác thực, các đối tượng này thường nắm được những thông tin cá nhân cơ bản của nạn nhân như họ tên, ngày tháng năm sinh, địa chỉ nơi ở… khiến người dân dễ tin tưởng.
2. Yêu cầu đến trụ sở cơ quan nhà nước, sau đó chuyển hướng sang hỗ trợ online
Ban đầu, các đối tượng lừa đảo sẽ yêu cầu người dân đến trụ sở cơ quan công an hoặc UBND để cập nhật, chỉnh sửa dữ liệu dân cư. Tuy nhiên, khi người dân cho biết đang bận, không thể đến ngay, đối tượng sẽ “nhiệt tình” đề xuất hướng dẫn cập nhật online để tiết kiệm thời gian.
Ví dụ điển hình là vụ việc xảy ra tại tỉnh Đồng Nai, khi anh T.H.T nhận được cuộc gọi từ đối tượng tự xưng là cán bộ Bảo hiểm xã hội đề nghị anh lên cơ quan cập nhật thông tin. Sau đó, đối tượng gọi lại, đề nghị cập nhật online và chuyển sang số điện thoại khác để “hỗ trợ”1.
3. Gửi đường link độc hại và hướng dẫn cài đặt ứng dụng giả mạo
Sau khi tạo lòng tin, đối tượng lừa đảo sẽ gửi đường link qua tin nhắn SMS, Zalo, Facebook hoặc các ứng dụng chat khác. Người dân được yêu cầu truy cập vào link này để “đồng bộ dữ liệu”.
Các đường link này thường dẫn đến trang web hoặc ứng dụng giả mạo có giao diện giống hệt ứng dụng VNeID chính thức. Khi nạn nhân cài đặt, ứng dụng giả mạo sẽ yêu cầu quyền truy cập vào thiết bị ở mức cao, bao gồm đọc dữ liệu cá nhân, đọc tin nhắn chứa mã OTP và kiểm soát ứng dụng ngân hàng.
Ví dụ, tại tỉnh Bình Dương, các đối tượng yêu cầu người dân cập nhật căn cước công dân qua đường link có đuôi “.govvvn.com” – một tên miền giả mạo trang web chính phủ.
4. Chiếm quyền điều khiển thiết bị và chiếm đoạt tài sản
Khi đã chiếm quyền điều khiển thiết bị, các đối tượng lừa đảo có thể:
- Theo dõi các tin nhắn OTP, thông tin đăng nhập tài khoản ngân hàng
- Truy cập vào ứng dụng ngân hàng từ xa
- Thực hiện lệnh chuyển tiền đến tài khoản của đối tượng lừa đảo
- Chặn các tin nhắn, cuộc gọi thông báo giao dịch từ ngân hàng
Các tin nhắn, cuộc gọi đến điện thoại của nạn nhân sẽ được ứng dụng kiểm soát, ngầm chuyển về máy chủ do đối tượng quản lý, không hiển thị trên điện thoại của nạn nhân. Điều này khiến nạn nhân không biết tài khoản ngân hàng đang bị rút tiền cho đến khi đã quá muộn.
Trường hợp điển hình về lừa đảo đồng bộ dữ liệu dân cư
Vụ việc chị T. mất 600 triệu đồng tại Sơn Tây, Hà Nội
Ngày 26/12/2023, chị N.T.T (sinh năm 1984, trú tại thị xã Sơn Tây, Hà Nội) nhận được cuộc gọi từ số điện thoại lạ. Người gọi tự xưng là cán bộ Công an thị xã Sơn Tây, thông báo chị T. chưa đồng bộ dữ liệu dân cư và cần cập nhật trong hệ thống.
Các đối tượng đã hướng dẫn chị T. cập nhật thông tin mà không cần đến trụ sở công an. Họ gửi cho chị một đường link để truy cập, yêu cầu chị chụp căn cước công dân và thậm chí gọi video call để “nhận diện khuôn mặt”.
Đến ngày hôm sau, chị T. phát hiện tài khoản ngân hàng của mình bị trừ 600 triệu đồng. Lúc này, chị mới nhận ra mình đã bị lừa và đến cơ quan công an trình báo. Công an thị xã Sơn Tây đang điều tra vụ lừa đảo này.
Vụ việc chị P. mất 300 triệu đồng tại Long Biên, Hà Nội
Một trường hợp tương tự xảy ra tại quận Long Biên, Hà Nội. Ngày 23/11/2024, chị P. nhận được cuộc gọi từ một đối tượng tự xưng là Công an quận Long Biên, yêu cầu bổ sung thông tin cho con trai chị để hoàn thiện sổ hộ khẩu điện tử.
Đối tượng yêu cầu chị P. cài đặt một phần mềm để thực hiện bổ sung thông tin. Sau khi làm theo hướng dẫn của đối tượng, chị P. phát hiện tài khoản ngân hàng của mình bị mất gần 300 triệu đồng. Công an quận Long Biên đang xác minh, điều tra vụ việc này.
Cách nhận biết lừa đảo đồng bộ dữ liệu dân cư
1. Cuộc gọi yêu cầu cập nhật dữ liệu dân cư qua điện thoại
Việc cập nhật, chỉnh sửa dữ liệu dân cư hiện nay chỉ được phân cấp ở Công an cấp xã, phường, thị trấn và làm bằng hình thức trực tiếp khi người dân có đề xuất nguyện vọng. Cơ quan công an KHÔNG bao giờ gọi điện yêu cầu người dân cập nhật dữ liệu dân cư qua điện thoại.
Như Trung tá Nguyễn Mạnh Cường, Trưởng Công an phường Mễ Trì (quận Nam Từ Liêm, Hà Nội) đã khẳng định: “Dữ liệu dân cư của cư dân có hộ khẩu tại đây, chỉ đồng chí cảnh sát khu vực mới có thể chỉnh sửa”.
2. Yêu cầu truy cập vào đường link lạ
Các cơ quan nhà nước không bao giờ gửi đường link qua tin nhắn, Zalo, Facebook để người dân truy cập và cập nhật thông tin. Đặc biệt, hãy cảnh giác với các đường link có đuôi bất thường như “.govvvn.com” thay vì “.gov.vn” chính thống.
3. Yêu cầu cài đặt ứng dụng từ nguồn không chính thống
Ứng dụng VNeID chính thức chỉ được tải từ App Store (cho iPhone) và CH Play (cho Android). Việc cài đặt ứng dụng từ các đường link lạ, không rõ nguồn gốc là dấu hiệu rõ ràng của lừa đảo.
4. Yêu cầu chụp căn cước công dân, gọi video để nhận diện khuôn mặt
Các cơ quan nhà nước không yêu cầu người dân gửi hình ảnh căn cước công dân qua mạng hoặc thực hiện video call để nhận diện khuôn mặt khi cập nhật dữ liệu dân cư. Đây là thủ đoạn để thu thập thông tin cá nhân nhằm mục đích lừa đảo.
5. Tạo áp lực về thời gian và sự cấp bách
Các đối tượng lừa đảo thường tạo áp lực về thời gian, cho rằng nếu không cập nhật dữ liệu ngay sẽ ảnh hưởng đến các giao dịch dân sự, công việc hoặc các quyền lợi khác của người dân. Đây là chiêu trò nhằm khiến nạn nhân hoảng sợ và mất cảnh giác.
Phương pháp phòng tránh lừa đảo đồng bộ dữ liệu dân cư
1. Xác minh danh tính người gọi
Khi nhận được cuộc gọi từ người tự xưng là cán bộ công an hoặc cơ quan nhà nước, hãy ghi lại số điện thoại và thông tin người gọi, sau đó liên hệ trực tiếp với cơ quan chức năng qua số điện thoại chính thức để xác minh15.
Ví dụ, trong trường hợp của anh T.H.T tại Đồng Nai, anh đã gọi điện trực tiếp đến Bảo hiểm xã hội tỉnh để xác minh và phát hiện đây là lừa đảo, do cơ quan Bảo hiểm không có cán bộ nào sử dụng số điện thoại mà đối tượng lừa đảo đã gọi cho anh1.
2. Không truy cập vào các đường link lạ
Tuyệt đối không truy cập vào các đường link được gửi qua tin nhắn, Zalo, Facebook… để cập nhật dữ liệu dân cư. Nếu cần cập nhật thông tin, hãy đến trực tiếp cơ quan công an cấp xã, phường, thị trấn nơi bạn cư trú45.
3. Chỉ cài đặt ứng dụng VNeID từ nguồn chính thống
Chỉ cài đặt ứng dụng VNeID từ App Store (cho iPhone) và CH Play (cho Android). Không cài đặt từ các đường link được gửi qua tin nhắn hoặc mạng xã hội. Đồng thời, không bật chế độ cài đặt ứng dụng từ nguồn không xác định trên điện thoại4.
4. Không cung cấp thông tin cá nhân qua điện thoại
Tuyệt đối không cung cấp thông tin cá nhân như số chứng minh nhân dân, căn cước công dân, số thẻ, mã thẻ ngân hàng… qua điện thoại cho bất kỳ ai, kể cả người tự xưng là cán bộ công an hoặc cơ quan nhà nước.
5. Nâng cao cảnh giác và thường xuyên cập nhật thông tin
Thường xuyên cập nhật thông tin về các thủ đoạn lừa đảo mới từ các kênh chính thống như website của Bộ Công an, Cục An toàn thông tin hoặc các phương tiện truyền thông uy tín để nâng cao cảnh giác.
Hướng dẫn xử lý khi nghi ngờ bị lừa đảo
1. Ngắt kết nối internet và liên hệ ngân hàng ngay lập tức
Nếu đã cài đặt ứng dụng lạ hoặc truy cập vào đường link không rõ nguồn gốc, hãy ngắt kết nối internet (wifi và dữ liệu di động) ngay lập tức và liên hệ ngân hàng để tạm khóa tài khoản, ngăn chặn các giao dịch không xác thực.
2. Gỡ bỏ ứng dụng lạ khỏi thiết bị
Kiểm tra và gỡ bỏ ngay các ứng dụng lạ, đặc biệt là những ứng dụng yêu cầu quyền truy cập rộng rãi vào thiết bị của bạn. Trong trường hợp cần thiết, hãy khôi phục điện thoại về cài đặt gốc.
3. Thay đổi mật khẩu các tài khoản quan trọng
Thay đổi ngay mật khẩu của tài khoản ngân hàng, email, mạng xã hội và các tài khoản quan trọng khác, sử dụng một thiết bị khác mà bạn chắc chắn an toàn.
4. Báo cáo cho cơ quan chức năng
Báo cáo vụ việc cho cơ quan công an gần nhất hoặc gọi đến đường dây nóng của Cục An toàn thông tin: 1900.0311 để được hỗ trợ. Cung cấp đầy đủ thông tin về cuộc gọi lừa đảo, số điện thoại, nội dung trao đổi và thiệt hại (nếu có).
5. Cảnh báo người thân, bạn bè
Chia sẻ thông tin về vụ việc với người thân, bạn bè để họ nâng cao cảnh giác và không trở thành nạn nhân của các đối tượng lừa đảo tương tự.
Kết luận
Lừa đảo đồng bộ dữ liệu dân cư qua điện thoại đang là vấn nạn nghiêm trọng, gây thiệt hại lớn về tài sản và tinh thần cho nhiều người dân. Việc nhận biết các dấu hiệu lừa đảo và nắm vững các biện pháp phòng tránh sẽ giúp bạn tránh trở thành nạn nhân của các đối tượng lừa đảo.
Hãy luôn nhớ khẩu hiệu: “Cập nhật dữ liệu dân cư qua điện thoại? Đây là lừa đảo!” và chia sẻ thông tin này với người thân, bạn bè, đặc biệt là người cao tuổi và những người ít cập nhật thông tin – những người thường dễ bị tổn thương trước các chiêu trò lừa đảo.
Cuối cùng, việc cập nhật, chỉnh sửa dữ liệu dân cư hiện nay chỉ được thực hiện trực tiếp tại Công an cấp xã, phường, thị trấn khi người dân có đề xuất nguyện vọng. Không có bất kỳ cơ quan, tổ chức nào được phép yêu cầu cập nhật dữ liệu dân cư qua điện thoại, tin nhắn hay các ứng dụng mạng xã hội.
