Trong thời đại số hóa ngày nay, mạng xã hội và ứng dụng nhắn tin đã trở thành phương tiện giao tiếp không thể thiếu. Tuy nhiên, đây cũng là môi trường mà các đối tượng lừa đảo thường xuyên nhắm đến để trục lợi. Bài viết này sẽ phân tích 5 thủ đoạn lừa đảo phổ biến nhất trên các nền tảng mạng xã hội, cung cấp cho bạn những kiến thức cần thiết để nhận biết và phòng tránh những rủi ro tiềm ẩn, bảo vệ tài sản và thông tin cá nhân của mình.
Chiếm quyền sử dụng tài khoản mạng xã hội để mượn tiền
Thủ đoạn hoạt động như thế nào?
Đây là một trong những thủ đoạn lừa đảo phổ biến nhất trên mạng xã hội hiện nay. Các đối tượng lừa đảo sẽ tìm cách chiếm quyền kiểm soát tài khoản Facebook hoặc Zalo của nạn nhân, sau đó mạo danh chủ tài khoản để nhắn tin cho bạn bè, người thân với nội dung mượn tiền trong trường hợp khẩn cấp.
Thủ đoạn này đặc biệt nguy hiểm vì tin nhắn đến từ tài khoản của người quen, khiến người nhận dễ dàng tin tưởng mà không kiểm chứng thông tin. Nhiều nạn nhân đã chuyển tiền vì nghĩ rằng đang giúp đỡ người thân, bạn bè trong lúc khó khăn.
Câu chuyện thực tế
Chị Huyền, một nạn nhân của hình thức lừa đảo này, đã kết bạn với một tài khoản trên mạng. Sau khi tạo được lòng tin, đối tượng đã hướng dẫn chị truy cập vào một đường link “để xác nhận thông tin”. Không một chút nghi ngờ, chị Huyền đã làm theo hướng dẫn, vô tình cung cấp thông tin đăng nhập tài khoản Zalo của mình cho đối tượng lừa đảo.
Sau khi chiếm được quyền sử dụng tài khoản Zalo của chị Huyền, đối tượng đã nhắn tin cho bạn bè, người thân của chị với nội dung vay tiền. Nhiều người đã chuyển tiền vì tin tưởng đó là chị Huyền thật sự đang cần hỗ trợ.
Cách nhận biết và phòng tránh
- Kiểm tra kỹ các tin nhắn mượn tiền, đặc biệt khi người quen đột nhiên yêu cầu chuyển tiền trong trường hợp khẩn cấp
- Gọi điện trực tiếp cho người đó qua số điện thoại của họ để xác minh
- Không bao giờ nhấp vào các đường link lạ, ngay cả khi được gửi từ người quen
- Kiểm tra cẩn thận cách viết, ngôn ngữ sử dụng trong tin nhắn có phù hợp với thói quen của người quen không
Giả mạo fanpage và hội nhóm của doanh nghiệp
Thủ đoạn hoạt động như thế nào?
Các đối tượng lừa đảo tạo lập những trang fanpage, hội nhóm trên mạng xã hội giả mạo các công ty, doanh nghiệp uy tín. Họ sao chép logo, hình ảnh, thông tin chính thức và đăng các chương trình khuyến mãi hấp dẫn, giảm giá vé máy bay, tour du lịch với mức giá rẻ không tưởng để thu hút khách hàng.
Khi có người liên hệ, các đối tượng sẽ yêu cầu đặt cọc tiền hoặc thanh toán trước qua chuyển khoản với lý do “giữ chỗ” hoặc “giữ mức giá ưu đãi”. Sau khi nhận được tiền, chúng sẽ ngay lập tức chặn liên lạc hoặc thậm chí xóa fanpage, khiến nạn nhân không thể liên hệ để đòi lại tiền.
Câu chuyện thực tế
Anh Minh là một nạn nhân của hình thức lừa đảo này. Anh thấy một fanpage giả mạo một công ty du lịch nổi tiếng đăng thông tin về chương trình tour du lịch giảm giá mạnh. Sau khi liên hệ và được tư vấn, anh đã chuyển khoản 5 triệu đồng tiền đặt cọc. Tuy nhiên, sau khi chuyển tiền, anh không thể liên lạc với fanpage này nữa và phát hiện ra mình đã bị lừa.
Cách nhận biết và phòng tránh
- Kiểm tra kỹ fanpage có dấu tích xanh chứng thực hay không
- Xem xét số lượng người theo dõi và lịch sử hoạt động của trang
- Truy cập website chính thức của doanh nghiệp để xác minh thông tin
- Tìm kiếm đánh giá, nhận xét từ người dùng khác
- Không bao giờ chuyển tiền đặt cọc khi chưa xác minh được uy tín của đơn vị tổ chức
Gửi link giả mạo để đánh cắp thông tin
Thủ đoạn hoạt động như thế nào?
Trong hình thức lừa đảo này, các đối tượng thường gửi tin nhắn SMS hoặc tin nhắn qua các ứng dụng nhắn tin giả danh ngân hàng, cơ quan nhà nước hoặc các dịch vụ phổ biến. Nội dung tin nhắn có thể là thông báo tài khoản sắp hết hạn, cần cập nhật thông tin, xác minh danh tính, hoặc có vấn đề cần giải quyết ngay.
Các tin nhắn này thường chứa đường link dẫn đến trang web giả mạo, được thiết kế để trông giống hệt trang web chính thức. Khi nạn nhân nhấp vào link và nhập thông tin tài khoản, mật khẩu, mã OTP hoặc thông tin thẻ, các đối tượng sẽ thu thập được những thông tin này và sử dụng để chiếm đoạt tiền từ tài khoản ngân hàng.
Câu chuyện thực tế
Chị Lan nhận được một tin nhắn SMS có nội dung: “Ngân hàng ABC thông báo: Tài khoản của quý khách sẽ bị khóa trong 24h tới do chưa cập nhật thông tin cá nhân theo quy định mới. Vui lòng cập nhật tại link: abc-bank.vn-update.com”. Chị đã nhấp vào link và nhập thông tin tài khoản, mật khẩu, cũng như mã OTP được gửi đến. Chỉ sau vài phút, tài khoản của chị bị rút sạch với số tiền hơn 50 triệu đồng.
Cách nhận biết và phòng tránh
- Kiểm tra kỹ đường link trước khi nhấp vào, đặc biệt chú ý đến các domain lạ
- Không nhấp vào các link được gửi qua SMS hoặc tin nhắn, thay vào đó hãy truy cập trực tiếp website chính thức
- Các ngân hàng không bao giờ yêu cầu cung cấp mật khẩu, mã OTP qua tin nhắn
- Sử dụng ứng dụng ngân hàng chính thức đã cài đặt từ App Store hoặc Google Play
- Gọi điện trực tiếp đến tổng đài chính thức của ngân hàng để xác minh thông tin
“Bẫy tình” trên mạng xã hội
Thủ đoạn hoạt động như thế nào?
Đây là thủ đoạn lừa đảo nhắm vào yếu tố tình cảm của nạn nhân. Các đối tượng lừa đảo thường giả danh là quân nhân, doanh nhân nước ngoài, người nổi tiếng hoặc người có điều kiện kinh tế tốt. Họ tạo các tài khoản mạng xã hội với hình ảnh đẹp, thông tin cá nhân “hoàn hảo” và chủ động kết bạn, tán tỉnh, tạo dựng mối quan hệ tình cảm với nạn nhân.
Sau khi tạo được lòng tin và mối quan hệ tình cảm đủ sâu sắc, các đối tượng sẽ bắt đầu các chiêu trò như gợi ý gửi quà có giá trị, hứa hẹn giúp đỡ tài chính hoặc kết hôn. Tuy nhiên, họ sẽ viện ra các lý do như hàng bị giữ ở hải quan, cần đóng thuế, phí vận chuyển… và yêu cầu nạn nhân chuyển tiền để “giải quyết vấn đề”.
Một biến thể nguy hiểm khác là sử dụng công nghệ AI deepfake để thực hiện các cuộc gọi video với hình ảnh người thật. Sau khi có được lòng tin và thông tin cá nhân, họ sẽ lừa nạn nhân tham gia các hoạt động nhạy cảm qua video call, sau đó đe dọa phát tán các hình ảnh, video này để tống tiền.
Câu chuyện thực tế
Chị Hương, 35 tuổi, đã quen biết một người đàn ông tự xưng là kỹ sư dầu khí người Mỹ đang làm việc tại một công ty nước ngoài. Sau 3 tháng trò chuyện, người này đề nghị gửi cho chị Hương một gói quà có giá trị gồm iPhone, laptop và 10.000 USD. Tuy nhiên, sau đó chị nhận được cuộc gọi từ “nhân viên hải quan” thông báo gói hàng bị giữ và yêu cầu chị nộp phí 15 triệu đồng để thông quan. Sau khi chuyển tiền, chị tiếp tục nhận được yêu cầu nộp thêm các khoản phí khác với tổng cộng hơn 50 triệu đồng, lúc này chị mới nhận ra mình đã bị lừa.
Cách nhận biết và phòng tránh
- Cảnh giác với những người lạ kết bạn và tỏ ra quá quan tâm, tán tỉnh
- Kiểm tra kỹ thông tin cá nhân, hình ảnh trên tài khoản (có thể sử dụng Google Images để tìm kiếm nguồn gốc hình ảnh)
- Không chia sẻ thông tin cá nhân, hình ảnh nhạy cảm qua mạng
- Không vội tin vào những lời hứa hẹn, quà tặng giá trị cao từ người mới quen
- Tham khảo ý kiến người thân, bạn bè trước khi quyết định chuyển tiền
Lừa đảo thông báo trúng thưởng
Thủ đoạn hoạt động như thế nào?
Trong hình thức lừa đảo này, các đối tượng sẽ gửi tin nhắn, email hoặc gọi điện thông báo nạn nhân đã trúng thưởng xe máy, điện thoại, hoặc tiền mặt với giá trị lớn. Họ thường giả danh nhân viên ngân hàng, công ty tài chính hoặc các thương hiệu lớn để tạo lòng tin.
Để nhận thưởng, nạn nhân được yêu cầu nộp các “phí thủ tục”, “phí xác minh”, “thuế trước bạ” thông qua nạp thẻ cào điện thoại hoặc chuyển khoản ngân hàng. Thực tế, không có giải thưởng nào cả, và nạn nhân sẽ mất trắng số tiền đã chuyển.
Câu chuyện thực tế
Anh Tuấn nhận được tin nhắn từ một số điện thoại lạ với nội dung: “Chúc mừng! Số điện thoại của bạn đã trúng thưởng 1 xe máy Honda SH trong chương trình khuyến mãi của công ty XYZ. Vui lòng liên hệ số 09xxxxxxxx để nhận thưởng”. Khi anh gọi đến số điện thoại này, đối tượng yêu cầu anh nộp “phí làm thủ tục” 5 triệu đồng để nhận xe. Sau khi chuyển tiền, anh không thể liên lạc được với số điện thoại đó nữa.
Cách nhận biết và phòng tránh
- Nhớ rằng: “Không có bữa trưa nào miễn phí” – Nếu bạn không tham gia chương trình nào, bạn không thể trúng thưởng
- Các chương trình trúng thưởng chính thống không yêu cầu người trúng nộp “phí” để nhận thưởng
- Kiểm tra thông tin chương trình trúng thưởng trên các kênh chính thức của thương hiệu
- Không vội vàng tin tưởng và hành động khi nhận được thông báo trúng thưởng
- Tham khảo ý kiến người thân, bạn bè hoặc gọi trực tiếp đến tổng đài chính thức của công ty để xác minh
Danh sách kiểm tra nhận biết lừa đảo trên mạng xã hội
Để bảo vệ bản thân khỏi các thủ đoạn lừa đảo trên mạng xã hội và ứng dụng nhắn tin, hãy luôn kiểm tra những điểm sau:
Kiểm tra độ tin cậy của người gửi
- Tài khoản mới lập hay đã tồn tại lâu năm?
- Có dấu tích xanh xác minh không?
- Số lượng bạn bè/người theo dõi có hợp lý không?
- Thông tin cá nhân, hình ảnh có nhất quán không?
- Lịch sử đăng bài, bình luận có tự nhiên không?
Đánh giá nội dung tin nhắn/thông báo
- Có lỗi chính tả, ngữ pháp hoặc cách diễn đạt lạ không?
- Tạo cảm giác khẩn cấp, yêu cầu hành động ngay lập tức?
- Đề nghị các ưu đãi, quà tặng “quá tốt để là thật”?
- Yêu cầu thông tin cá nhân, tài chính nhạy cảm?
- Có chứa đường link lạ, rút gọn hoặc đáng ngờ không?
Xác minh thông tin
- Tìm kiếm thông tin về chương trình, ưu đãi trên các kênh chính thức
- Liên hệ trực tiếp với tổ chức, doanh nghiệp qua số điện thoại, email chính thức
- Tham khảo ý kiến người thân, bạn bè hoặc chuyên gia
- Kiểm tra các diễn đàn, mạng xã hội về phản hồi của người dùng khác
Hướng dẫn bảo vệ tài khoản mạng xã hội
Thiết lập bảo mật mạnh
Việc bảo vệ tài khoản mạng xã hội là bước quan trọng đầu tiên để phòng tránh lừa đảo. Dưới đây là một số biện pháp cần thực hiện:
- Sử dụng mật khẩu mạnh và độc đáo cho từng tài khoản, không sử dụng lại mật khẩu
- Bật xác thực hai yếu tố (2FA) cho tất cả các tài khoản mạng xã hội
- Cập nhật thường xuyên ứng dụng mạng xã hội và hệ điều hành
- Kiểm tra và xóa các ứng dụng bên thứ ba không sử dụng hoặc không đáng tin cậy
- Thiết lập các câu hỏi bảo mật và thông tin khôi phục tài khoản
- Không đăng nhập tài khoản mạng xã hội trên thiết bị công cộng hoặc mạng Wi-Fi công cộng không an toàn
Quản lý quyền riêng tư
Kiểm soát thông tin cá nhân và nội dung bạn chia sẻ có thể giúp giảm thiểu rủi ro:
- Rà soát và điều chỉnh cài đặt quyền riêng tư trên mọi tài khoản mạng xã hội
- Hạn chế thông tin cá nhân, tài chính hiển thị công khai
- Xem xét ai có thể xem bài đăng, hình ảnh và thông tin cá nhân của bạn
- Cẩn thận khi tham gia các nhóm, fanpage không xác định được nguồn gốc
- Không chia sẻ thông tin nhạy cảm như địa chỉ, lịch trình di chuyển, thông tin tài chính
Cách phản ứng khi gặp phải lừa đảo
Khi nhận tin nhắn đáng ngờ từ người quen
Nếu bạn nhận được tin nhắn mượn tiền hoặc có nội dung đáng ngờ từ tài khoản của người quen, hãy:
- Liên hệ trực tiếp với người đó qua điện thoại để xác minh
- Không vội vàng chuyển tiền hoặc cung cấp thông tin theo yêu cầu
- Kiểm tra cách viết, ngôn ngữ sử dụng có phù hợp với thói quen của người quen không
- Báo cho bạn bè, người thân khác biết về khả năng tài khoản đã bị hack
- Khuyên người bị hack báo cáo với quản trị viên nền tảng mạng xã hội
Khi đã trở thành nạn nhân
Nếu không may bạn đã trở thành nạn nhân của lừa đảo trên mạng xã hội, hãy:
- Báo cáo ngay cho nền tảng mạng xã hội để khóa tài khoản hoặc gỡ bỏ nội dung lừa đảo
- Liên hệ ngân hàng để tạm khóa tài khoản nếu đã cung cấp thông tin tài khoản
- Thay đổi mật khẩu tất cả các tài khoản liên quan
- Thu thập và lưu lại tất cả bằng chứng liên quan đến vụ lừa đảo
- Báo cáo với cơ quan công an, đặc biệt là Phòng An ninh mạng và Phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao
Kết luận
Với sự phát triển không ngừng của công nghệ, các thủ đoạn lừa đảo trên mạng xã hội và ứng dụng nhắn tin ngày càng tinh vi và đa dạng. Việc nâng cao nhận thức và trang bị kiến thức về các hình thức lừa đảo là biện pháp phòng tránh hiệu quả nhất.
Hãy nhớ khẩu hiệu “Tin nhắn lạ từ người quen – Xác minh qua kênh khác trước khi phản hồi!” và luôn giữ thái độ cảnh giác, không vội vàng khi nhận được các tin nhắn, thông báo có nội dung đáng ngờ trên mạng xã hội.
Từ ngày 1/3/2025, công tác quản lý Nhà nước về an toàn thông tin sẽ chuyển từ Bộ Thông tin và Truyền thông sang Bộ Công an đảm nhiệm. Điều này cho thấy sự quan tâm ngày càng cao của nhà nước đối với vấn đề an toàn thông tin mạng và phòng chống lừa đảo trực tuyến.
Cuối cùng, hãy luôn chia sẻ kiến thức và cảnh báo về các thủ đoạn lừa đảo với người thân, bạn bè để cùng nhau xây dựng một môi trường mạng an toàn và lành mạnh.
