Trong thời đại số hóa, việc bảo mật thông tin mạng xã hội trở thành nhu cầu thiết yếu đối với mỗi người dùng. Mạng xã hội không chỉ là nơi kết nối, chia sẻ thông tin mà còn tiềm ẩn nhiều rủi ro về lộ lọt dữ liệu cá nhân nếu không được bảo vệ đúng cách. Bài viết này sẽ hướng dẫn chi tiết cách thiết lập các tùy chọn bảo mật, quyền riêng tư trên các nền tảng phổ biến, giúp bạn an toàn khi sử dụng mạng xã hội theo đúng quy định pháp luật hiện hành. Việc hiểu và áp dụng đúng các biện pháp bảo vệ thông tin cá nhân không chỉ bảo vệ chính bạn mà còn đảm bảo an toàn cho cộng đồng mạng.
Quy định pháp lý mạng xã hội mới nhất
Việt Nam đã ban hành nhiều quy định pháp lý để quản lý hoạt động trên không gian mạng, trong đó đáng chú ý là Nghị định 147/2024/NĐ-CP về quản lý, cung cấp, sử dụng dịch vụ internet và thông tin trên mạng sẽ có hiệu lực từ ngày 25.12.20243.
Yêu cầu xác thực tài khoản mạng xã hội
Theo quy định mới, tất cả người dùng mạng xã hội (cả trong nước và quốc tế) phải xác thực tài khoản bằng số điện thoại di động tại Việt Nam. Chỉ trong trường hợp không có số điện thoại di động tại Việt Nam, người dùng mới được xác thực bằng số định danh cá nhân3.
Đặc biệt, những người sử dụng tính năng livestream với mục đích thương mại bắt buộc phải xác thực tài khoản bằng số định danh cá nhân. Sau ngày 25.12.2024, những tài khoản không được xác thực sẽ không thể đăng tải, bình luận hoặc livestream trên các nền tảng mạng xã hội3.
Quy định với trẻ em dưới 16 tuổi
Đối với trẻ em dưới 16 tuổi, cha mẹ hoặc người giám hộ phải đăng ký tài khoản bằng thông tin của mình và có trách nhiệm giám sát, quản lý nội dung mà trẻ đăng tải, chia sẻ3.
Các trường hợp bị khóa tài khoản
Nghị định 147/2024/NĐ-CP cũng quy định rõ các trường hợp bị khóa vĩnh viễn tài khoản mạng xã hội, bao gồm các hành vi xâm phạm an ninh quốc gia như xúc phạm dân tộc, quốc kỳ, quốc huy, quốc ca, xúc phạm lãnh tụ, anh hùng dân tộc3.
Cài đặt quyền riêng tư Facebook chi tiết
Facebook là mạng xã hội phổ biến nhất hiện nay tại Việt Nam. Khác với Instagram, Facebook không có nút chuyển đổi tài khoản sang chế độ riêng tư đơn giản, mà người dùng cần thực hiện cài đặt từng quyền riêng tư cụ thể1.
Hướng dẫn cài đặt trên máy tính
Để bảo vệ thông tin cá nhân trên Facebook khi sử dụng máy tính, hãy thực hiện các bước sau:
- Truy cập vào ảnh đại diện ở góc trên bên phải màn hình, sau đó chọn Cài đặt & quyền riêng tư rồi chọn Cài đặt1.
- Chọn mục Quyền riêng tư từ menu bên trái1.
- Tại đây, bạn có thể điều chỉnh các thiết lập như:
- Ai có thể xem danh sách bạn bè của bạn?
- Ai có thể nhìn thấy nội dung bạn chia sẻ?
- Ai có thể tìm kiếm bạn trên Facebook?
- Nhấn Chỉnh sửa bên cạnh từng quyền và thay đổi từ Công khai sang Chỉ mình tôi hoặc Bạn bè tùy theo mức độ bảo mật bạn mong muốn1.
- Facebook còn cung cấp công cụ Lối tắt quyền riêng tư giúp bạn kiểm tra nhanh các cài đặt quan trọng. Chọn Kiểm tra một số cài đặt quan trọng ở trên cùng trang1.
Hướng dẫn cài đặt trên điện thoại
Trên ứng dụng Facebook điện thoại:
- Nhấn vào biểu tượng 3 gạch ngang ở góc dưới bên phải màn hình1.
- Cuộn xuống và chọn Cài đặt & quyền riêng tư, sau đó chọn Cài đặt.
- Tìm và chọn mục Quyền riêng tư.
- Tại đây, thực hiện các điều chỉnh tương tự như trên phiên bản máy tính.
Ví dụ thực tế: Trường hợp chị Minh (29 tuổi, nhân viên văn phòng) đã hạn chế quyền xem danh sách bạn bè sang “Chỉ mình tôi” sau khi phát hiện một người lạ đang nhắn tin cho nhiều người trong danh sách bạn bè của mình. Việc điều chỉnh này đã giúp chị ngăn chặn tình trạng tiếp cận thông tin liên hệ của bạn bè.
Bảo vệ dữ liệu Zalo hiệu quả
Zalo là ứng dụng nhắn tin, gọi điện được người Việt Nam sử dụng rộng rãi. Khi càng phổ biến, Zalo cũng trở thành mục tiêu của tin tặc nhằm chiếm đoạt tài khoản2.
Cách đặt mã khóa màn hình Zalo
Một trong những biện pháp bảo mật căn bản và hiệu quả cho tài khoản Zalo là thiết lập mã khóa màn hình:
- Khởi động ứng dụng Zalo trên điện thoại, chọn mục Cá nhân2.
- Nhấn vào biểu tượng bánh răng ở góc phải trên màn hình để vào phần cài đặt2.
- Chọn mục Tài khoản và bảo mật2.
- Nhấn vào Đặt mã khóa Zalo2.
- Kéo nút bật từ trái qua phải để kích hoạt tính năng này2.
- Nhập mã khóa bạn muốn sử dụng và xác nhận lại một lần nữa2.
Sau khi hoàn thành, mỗi lần đăng nhập vào ứng dụng Zalo, bạn sẽ cần nhập mã khóa đã thiết lập. Điều này giúp bảo vệ thông tin khi điện thoại rơi vào tay người khác2.
Các thiết lập bảo mật khác trên Zalo
Ngoài việc đặt mã khóa màn hình, bạn nên thường xuyên:
- Cập nhật ứng dụng Zalo lên phiên bản mới nhất để có các bản vá bảo mật.
- Kiểm tra và quản lý các thiết bị đã đăng nhập vào tài khoản Zalo của bạn.
- Không chia sẻ mã OTP xác thực với bất kỳ ai, kể cả người tự xưng là nhân viên hỗ trợ Zalo.
Ví dụ thực tế: Anh Hùng (34 tuổi) đã thiết lập mã khóa cho Zalo sau khi con trai 5 tuổi vô tình gửi tin nhắn và emoji cho đồng nghiệp của anh. Việc này không chỉ bảo vệ thông tin cá nhân mà còn ngăn chặn những tình huống đáng tiếc có thể xảy ra.
Các biện pháp bảo mật nâng cao cho mọi nền tảng
Xác thực hai yếu tố – Lớp bảo vệ không thể thiếu
Xác thực hai yếu tố (2FA) là biện pháp bảo mật hiệu quả được áp dụng trên hầu hết các mạng xã hội lớn. Đây là quá trình bổ sung một bước xác minh phụ khi đăng nhập từ thiết bị lạ, thường là mã được gửi qua SMS hoặc ứng dụng xác thực5.
Cách thiết lập xác thực hai yếu tố:
- Trên Facebook: Vào mục Cài đặt, chọn Bảo mật và đăng nhập và chỉnh sửa mục Xác thực 2 yếu tố5.
- Trên Twitter/X: Vào Settings, chọn Security and privacy rồi chọn Login verification5.
- Trên Google/Gmail: Chọn mục Bảo mật ở hình đại diện rồi chọn Xác minh hai bước ở mục Công cụ và thông tin5.
Kiểm soát ứng dụng bên thứ ba
Nhiều mạng xã hội cho phép các ứng dụng bên thứ ba kết nối với tài khoản của bạn. Đây có thể là lỗ hổng bảo mật nếu không được kiểm soát:
- Định kỳ kiểm tra và rà soát các ứng dụng đã được cấp quyền truy cập vào tài khoản của bạn.
- Hủy kết nối với những ứng dụng bạn không còn sử dụng hoặc không tin tưởng.
- Hạn chế tối đa việc đăng nhập mạng xã hội bằng tài khoản của bên thứ ba.
Mật khẩu mạnh và quản lý mật khẩu
Một mật khẩu mạnh là bước đầu tiên để bảo vệ tài khoản mạng xã hội:
- Sử dụng mật khẩu có ít nhất 12 ký tự, kết hợp chữ hoa, chữ thường, số và ký tự đặc biệt.
- Không sử dụng cùng một mật khẩu cho nhiều tài khoản khác nhau.
- Thay đổi mật khẩu định kỳ, ít nhất 3 tháng một lần.
- Cân nhắc sử dụng các ứng dụng quản lý mật khẩu an toàn để lưu trữ và tạo mật khẩu mạnh.
Phòng tránh lừa đảo trực tuyến hiệu quả
Nhận diện các hình thức lừa đảo phổ biến
Lừa đảo trên mạng xã hội ngày càng tinh vi với nhiều hình thức khác nhau:
- Giả mạo tài khoản: Kẻ lừa đảo tạo tài khoản giống với người quen, bạn bè hoặc tổ chức uy tín để lừa lấy thông tin hoặc tiền.
- Phishing: Gửi đường link giả mạo trang đăng nhập của mạng xã hội để đánh cắp thông tin đăng nhập.
- Quà tặng, trúng thưởng giả: Thông báo trúng thưởng, nhận quà miễn phí nhưng yêu cầu nộp phí hoặc cung cấp thông tin cá nhân.
- Lừa đảo tình cảm: Thiết lập mối quan hệ tình cảm trực tuyến rồi yêu cầu hỗ trợ tài chính.
Biện pháp phòng tránh lừa đảo
- Xác minh danh tính: Luôn kiểm tra kỹ tài khoản liên hệ với bạn, đặc biệt khi họ có yêu cầu bất thường về tiền bạc hoặc thông tin.
- Không nhấp vào liên kết lạ: Không mở các đường link không rõ nguồn gốc, đặc biệt là những link yêu cầu đăng nhập lại.
- Báo cáo và chặn: Nếu phát hiện tài khoản lừa đảo, hãy báo cáo cho nền tảng mạng xã hội và chặn tài khoản đó.
- Cảnh giác với các ưu đãi quá hấp dẫn: “Không có bữa ăn nào miễn phí” – hãy nghi ngờ những lời mời chào quá tốt.
Ví dụ thực tế: Chị Lan (42 tuổi) nhận được tin nhắn từ “bạn bè” trên Facebook thông báo trúng thưởng và yêu cầu chuyển 500.000đ phí xác nhận. May mắn thay, chị đã gọi điện trực tiếp cho người bạn đó và phát hiện ra đây là tài khoản giả mạo.
Danh sách kiểm tra bảo mật thông tin cá nhân
Checklist bảo mật thông tin mạng xã hội
Để đảm bảo an toàn tối đa cho thông tin cá nhân trên mạng xã hội, hãy sử dụng danh sách kiểm tra sau:
Facebook:
- Thiết lập quyền riêng tư cho các bài đăng (Bạn bè/Chỉ mình tôi)
- Giới hạn người có thể xem danh sách bạn bè
- Bật xác thực hai yếu tố
- Kiểm tra và gỡ bỏ quyền truy cập của các ứng dụng không sử dụng
- Kiểm soát ai có thể gắn thẻ bạn trong bài viết và hình ảnh
Zalo:
- Thiết lập mã khóa màn hình
- Kiểm tra danh sách thiết bị đăng nhập
- Cài đặt quyền riêng tư cho thông tin cá nhân
- Cập nhật ứng dụng lên phiên bản mới nhất
Tất cả nền tảng:
- Sử dụng mật khẩu mạnh và khác nhau cho mỗi tài khoản
- Bật thông báo đăng nhập từ thiết bị lạ
- Định kỳ đổi mật khẩu (3 tháng/lần)
- Không chia sẻ thông tin nhạy cảm (CMND/CCCD, tài khoản ngân hàng)
- Cẩn trọng với các yêu cầu kết bạn từ người lạ
Lịch kiểm tra định kỳ
Để duy trì an toàn thông tin, hãy thiết lập lịch kiểm tra định kỳ:
- Hàng tháng: Kiểm tra hoạt động đăng nhập gần đây, gỡ bỏ thiết bị lạ
- Mỗi 3 tháng: Đổi mật khẩu, rà soát ứng dụng bên thứ ba
- Mỗi 6 tháng: Kiểm tra lại toàn bộ cài đặt quyền riêng tư
Kết luận và hành động
Bảo mật thông tin cá nhân trên mạng xã hội không chỉ là quyền mà còn là trách nhiệm của mỗi người dùng. Với sự phát triển của công nghệ, các mối đe dọa trực tuyến ngày càng tinh vi, đòi hỏi chúng ta phải luôn cảnh giác và cập nhật các biện pháp bảo vệ.
Việc thực hiện các bước bảo mật từ cơ bản đến nâng cao như đã hướng dẫn trong bài viết này sẽ giúp bạn giảm thiểu rủi ro bị lộ thông tin cá nhân, trở thành nạn nhân của lừa đảo trực tuyến, hoặc bị đánh cắp tài khoản.
Đặc biệt, hãy chú ý đến những quy định mới như Nghị định 147/2024/NĐ-CP sẽ có hiệu lực từ ngày 25.12.2024, yêu cầu xác thực tài khoản mạng xã hội bằng số điện thoại hoặc số định danh cá nhân3.
Hành động ngay
Bạn đã sẵn sàng bảo vệ thông tin cá nhân của mình trên mạng xã hội? Hãy bắt đầu ngay hôm nay bằng cách:
- Dành 15 phút để rà soát và điều chỉnh các cài đặt quyền riêng tư trên mỗi nền tảng mạng xã hội bạn đang sử dụng.
- Bật xác thực hai yếu tố cho tất cả tài khoản quan trọng.
- Kiểm tra và gỡ bỏ quyền truy cập của các ứng dụng không sử dụng hoặc không đáng tin cậy.
Hãy nhớ: “Mạng xã hội thông minh – Thiết lập bảo mật từ A-Z” không chỉ là khẩu hiệu mà phải trở thành thói quen hàng ngày của mỗi người dùng.
