Quyền Và Nghĩa Vụ Của Người Dùng Internet Theo Luật An Ninh Mạng

Hiểu rõ quyền và nghĩa vụ của người dùng internet theo luật pháp Việt Nam là yếu tố quan trọng để trở thành công dân số có trách nhiệm. Với sự ra đời của Nghị định 147/2024/NĐ-CP có hiệu lực từ ngày 25/12/2024 và các văn bản pháp lý liên quan, khung pháp lý về quyền và nghĩa vụ của người dùng trong không gian mạng đã có nhiều thay đổi đáng kể. Bài viết này sẽ phân tích chi tiết quyền lợi được pháp luật bảo vệ và các nghĩa vụ người dùng internet cần tuân thủ, đặc biệt tập trung vào cách thức bảo vệ quyền riêng tư trực tuyến và vai trò của người dùng trong không gian mạng Việt Nam.

Khung pháp lý về quyền và nghĩa vụ người dùng internet tại Việt Nam

Quyền và nghĩa vụ của người dùng internet tại Việt Nam được quy định trong nhiều văn bản pháp luật khác nhau, tạo nên một khung pháp lý tương đối đầy đủ để bảo vệ người dùng và điều chỉnh các hoạt động trên không gian mạng.

Hiến pháp và các đạo luật cơ bản

Theo Điều 21 Hiến pháp năm 2013, mọi người đều có quyền bất khả xâm phạm về đời sống riêng tư, bí mật cá nhân và bí mật gia đình, cùng với quyền bảo vệ danh dự và uy tín của mình4. Đây là nền tảng pháp lý cao nhất bảo vệ quyền riêng tư của công dân, bao gồm cả trong môi trường internet.

Bộ luật Dân sự 2015 (Điều 38) tiếp tục khẳng định rằng đời sống riêng tư, bí mật cá nhân và bí mật gia đình là bất khả xâm phạm và được pháp luật bảo vệ4. Việc thu thập, lưu giữ, sử dụng và công khai thông tin liên quan đến đời sống riêng tư và bí mật cá nhân phải có sự đồng ý của người đó.

Nghị định và văn bản dưới luật

Nghị định 147/2024/NĐ-CP về quản lý, cung cấp, sử dụng dịch vụ internet và thông tin trên mạng (có hiệu lực từ 25/12/2024) là văn bản pháp lý mới nhất quy định chi tiết về quyền và nghĩa vụ của người sử dụng dịch vụ mạng xã hội1. Theo khoản 25 Điều 3 của Nghị định này, mạng xã hội được định nghĩa là hệ thống thông tin được thiết lập trên nền tảng trang thông tin điện tử hoặc ứng dụng trên mạng, cung cấp các dịch vụ, công cụ cho phép người sử dụng dịch vụ cung cấp, trao đổi, tương tác, chia sẻ thông tin với nhau1.

Ngoài ra, Nghị định 13/2023/NĐ-CP về bảo vệ dữ liệu cá nhân cũng là một văn bản quan trọng, nhằm đáp ứng yêu cầu bảo vệ quyền dữ liệu cá nhân và ngăn chặn các hành vi xâm phạm dữ liệu cá nhân6. Nghị định này tiếp cận theo hướng “dữ liệu cá nhân” và “bảo vệ dữ liệu cá nhân” là vấn đề có liên quan tới quyền riêng tư, được pháp luật bảo vệ, phù hợp với tinh thần của Hiến pháp6.

Luật Viễn thông 2023 (số 24/2023/QH15) cũng quy định cụ thể về quyền và nghĩa vụ của người sử dụng dịch vụ viễn thông, bao gồm quyền được bảo đảm bí mật thông tin riêng theo quy định của pháp luật5.

Quyền của người dùng internet được pháp luật bảo vệ

Quyền riêng tư trực tuyến và bảo vệ dữ liệu cá nhân

Quyền riêng tư trực tuyến là một trong những quyền cơ bản nhất của người dùng internet tại Việt Nam. Pháp luật hiện hành đã xác lập các quyền sau đây:

1. Quyền bất khả xâm phạm về đời sống riêng tư, bí mật cá nhân và bí mật gia đình4
2. Quyền kiểm soát việc thu thập và sử dụng thông tin cá nhân của mình
3. Quyền yêu cầu các tổ chức, cá nhân xử lý dữ liệu phải bảo đảm an toàn thông tin

Theo Nghị định 13/2023/NĐ-CP, công dân Việt Nam có quyền bất khả xâm phạm, quyền giữ bí mật về dữ liệu cá nhân6. Dữ liệu cá nhân được pháp luật Việt Nam bảo vệ, các hành vi xâm phạm dữ liệu cá nhân được xử lý nghiêm minh theo quy định pháp luật6.

Các thông tin cá nhân được bảo vệ bao gồm thư tín, điện thoại, điện tín, cơ sở dữ liệu điện tử và các hình thức trao đổi thông tin riêng tư khác. Bất kỳ hành vi bóc mở, kiểm soát hay thu giữ các thông tin này chỉ được thực hiện khi có quy định của pháp luật4.

Quyền sử dụng dịch vụ internet và mạng xã hội

Người dùng internet tại Việt Nam có quyền sử dụng các dịch vụ mạng theo quy định của pháp luật. Cụ thể:

1. Được sử dụng dịch vụ mạng xã hội theo quy định của pháp luật13
2. Được bảo vệ thông tin của người sử dụng dịch vụ mạng xã hội theo quy định của pháp luật (trừ trường hợp có yêu cầu của cơ quan điều tra, cơ quan có thẩm quyền trong xử lý hành vi vi phạm pháp luật)1
3. Được bảo vệ bí mật thông tin riêng và thông tin cá nhân theo quy định của pháp luật3

Theo Luật Viễn thông 2023, người sử dụng dịch vụ viễn thông còn có các quyền:

1. Lựa chọn doanh nghiệp viễn thông hoặc đại lý dịch vụ viễn thông để giao kết hợp đồng5
2. Yêu cầu cung cấp thông tin cần thiết liên quan đến việc sử dụng dịch vụ viễn thông5
3. Sử dụng dịch vụ viễn thông theo chất lượng và giá dịch vụ trong hợp đồng5
4. Từ chối sử dụng một phần hoặc toàn bộ dịch vụ viễn thông theo hợp đồng5

Quyền khiếu nại và được bồi thường

Khi quyền lợi bị xâm phạm, người dùng internet có quyền:

1. Khiếu nại về giá dịch vụ, chất lượng dịch vụ
2. Được hoàn trả tiền sử dụng dịch vụ và bồi thường thiệt hại trực tiếp do lỗi của doanh nghiệp viễn thông hoặc đại lý dịch vụ viễn thông gây ra5
3. Yêu cầu áp dụng các biện pháp như “buộc chấm dứt hành vi vi phạm” hoặc “buộc xin lỗi, cải chính công khai”4

Ví dụ thực tế: Một người dùng phát hiện thông tin cá nhân của mình bị một trang thương mại điện tử chia sẻ cho bên thứ ba mà không được sự đồng ý. Người dùng có thể:

• Yêu cầu trang thương mại điện tử dừng ngay việc chia sẻ thông tin
• Khiếu nại lên Bộ Thông tin và Truyền thông
• Yêu cầu bồi thường thiệt hại nếu việc chia sẻ thông tin gây ra hậu quả nghiêm trọng

Nghĩa vụ của người dùng internet theo luật hiện hành

Nghĩa vụ tuân thủ quy định về sử dụng dịch vụ mạng

Cùng với các quyền, người dùng internet cũng có những nghĩa vụ cần tuân thủ khi tham gia vào không gian mạng. Theo Nghị định 147/2024/NĐ-CP, người sử dụng dịch vụ mạng xã hội có các nghĩa vụ sau:

1. Tuân thủ quy chế quản lý, cung cấp và sử dụng dịch vụ mạng xã hội13
2. Thực hiện việc xác minh danh tính khi tham gia các hoạt động trên mạng xã hội như đăng bài, bình luận, hoặc livestream2
3. Các tài khoản, kênh nội dung, trang cộng đồng, nhóm cộng đồng trên mạng xã hội có quyền đăng ký với Bộ Thông tin và Truyền thông để được tập huấn, phổ biến quy định của pháp luật1
4. Tuân thủ quy định của pháp luật chuyên ngành khi thực hiện việc cung cấp thông tin, dịch vụ chuyên ngành trên mạng xã hội; tuân thủ quy định của pháp luật về thuế, thanh toán khi thực hiện các hoạt động kinh doanh, hoạt động giao dịch liên quan trên mạng xã hội1

Theo Luật Viễn thông 2023, người sử dụng dịch vụ viễn thông có các nghĩa vụ:

1. Thanh toán đầy đủ và đúng hạn tiền sử dụng dịch vụ viễn thông5
2. Bồi thường thiệt hại trực tiếp do lỗi của mình gây ra cho doanh nghiệp viễn thông, đại lý dịch vụ viễn thông5
3. Không được sử dụng cơ sở hạ tầng viễn thông của doanh nghiệp viễn thông để kinh doanh dịch vụ viễn thông5

Trách nhiệm pháp lý người dùng về nội dung chia sẻ

Một trong những nghĩa vụ quan trọng nhất của người dùng internet là chịu trách nhiệm về nội dung thông tin mà họ chia sẻ trên không gian mạng:

1. Chịu trách nhiệm về nội dung thông tin do mình lưu trữ, cung cấp, truyền đưa trên mạng xã hội, phát tán thông tin qua đường liên kết trực tiếp do mình thiết lập13
2. Chịu trách nhiệm trước pháp luật về nội dung thông tin mà mình gửi, lưu giữ trên mạng viễn thông5

Chủ tài khoản, chủ kênh nội dung, chủ trang cộng đồng, người quản trị nhóm cộng đồng trên mạng xã hội không được đặt tên tài khoản, trang, kênh, nhóm giống hoặc trùng với tên cơ quan báo chí để tránh gây nhầm lẫn1.

Ví dụ thực tế: Người dùng tạo một nhóm Facebook với tên “VTV24 – Tin Tức Chính Thức” và đăng tải các tin tức sai sự thật. Hành động này vi phạm quy định vì đã sử dụng tên giống với cơ quan báo chí và có thể bị xử phạt hành chính, yêu cầu đổi tên nhóm, và chịu trách nhiệm về nội dung đã đăng tải.

Nghĩa vụ trên không gian mạng với cộng đồng

Ngoài việc tuân thủ quy định pháp luật, người dùng internet còn có nghĩa vụ góp phần xây dựng một môi trường mạng lành mạnh:

1. Tôn trọng quyền riêng tư của người khác
2. Không chia sẻ thông tin sai sự thật gây hoang mang dư luận
3. Không đăng tải nội dung khiêu dâm, bạo lực, kích động hận thù
4. Báo cáo các hành vi vi phạm pháp luật trên không gian mạng

Các bên trong hợp đồng không được tiết lộ thông tin về đời sống riêng tư, bí mật cá nhân và bí mật gia đình của nhau mà họ biết được trong quá trình xác lập và thực hiện hợp đồng, trừ khi có thỏa thuận khác4.

Sự cân bằng giữa an ninh mạng và quyền riêng tư

Nghị định 147/2024/NĐ-CP đặt ra yêu cầu xác minh danh tính người dùng mạng xã hội và lưu trữ dữ liệu trong nước, được xem là một bước đi mạnh mẽ trong việc quản lý, cung cấp và sử dụng dịch vụ Internet2. Điều này tạo ra một sự cân bằng mới giữa an ninh mạng và quyền riêng tư.

Lợi ích của việc tăng cường quản lý không gian mạng

Việc xác minh danh tính người dùng mạng xã hội và lưu trữ dữ liệu trong nước có những lợi ích sau:

1. Giúp ngăn chặn các hành vi vi phạm pháp luật trên không gian mạng
2. Bảo vệ người dùng khỏi các thông tin giả mạo và lừa đảo
3. Tạo điều kiện để xử lý các vi phạm khi chúng xảy ra
4. Giữ gìn trật tự trên mạng xã hội

Theo Thứ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Phạm Đức Long, việc xác minh danh tính là cần thiết để bảo vệ người dùng và giữ gìn trật tự trên mạng2.

Thách thức đối với quyền riêng tư

Mặt khác, những quy định mới cũng tạo ra một số thách thức đối với quyền riêng tư:

1. Lo ngại về việc giám sát quá mức đối với hoạt động trực tuyến của người dùng
2. Rủi ro về bảo mật khi dữ liệu cá nhân được lưu trữ tập trung
3. Khả năng hạn chế tự do ngôn luận khi người dùng phải xác minh danh tính

Để bảo vệ quyền riêng tư của mình trong bối cảnh mới này, người dùng nên cân nhắc sử dụng các công cụ bảo mật như VPN, bật xác thực hai yếu tố, và cẩn trọng khi chia sẻ thông tin cá nhân trên mạng2.

Tìm điểm cân bằng hợp lý

Để đạt được sự cân bằng giữa an ninh mạng và quyền riêng tư, cần có sự phối hợp giữa:

1. Nhà nước: ban hành các quy định rõ ràng, minh bạch và tương xứng với mục tiêu bảo vệ an ninh mạng
2. Doanh nghiệp công nghệ: áp dụng các biện pháp bảo mật tốt nhất để bảo vệ dữ liệu người dùng
3. Người dùng: nâng cao nhận thức về an toàn thông tin và sử dụng internet có trách nhiệm

Các biện pháp bảo vệ quyền riêng tư trực tuyến

Công cụ và phương pháp bảo vệ quyền riêng tư

Để bảo vệ quyền riêng tư trực tuyến, người dùng internet có thể áp dụng các biện pháp sau:

1. Sử dụng mật khẩu mạnh và duy nhất cho mỗi tài khoản
2. Bật xác thực hai yếu tố (2FA) cho các tài khoản quan trọng
3. Cẩn trọng khi chia sẻ thông tin cá nhân trên mạng xã hội
4. Thường xuyên cập nhật phần mềm và hệ điều hành
5. Sử dụng VPN (Mạng riêng ảo) khi kết nối với mạng Wi-Fi công cộng
6. Kiểm tra cài đặt quyền riêng tư trên các nền tảng mạng xã hội
7. Đọc kỹ chính sách quyền riêng tư trước khi đồng ý
8. Sử dụng các trình duyệt và công cụ tìm kiếm chú trọng đến quyền riêng tư

Danh sách kiểm tra bảo vệ quyền riêng tư

• Đã cập nhật mật khẩu trong 3 tháng gần đây
• Đã bật xác thực hai yếu tố cho tất cả tài khoản quan trọng
• Đã kiểm tra cài đặt quyền riêng tư trên Facebook, Instagram, TikTok
• Đã xóa cookies và lịch sử duyệt web không cần thiết
• Đã cài đặt phần mềm chống virus và malware
• Đã xem lại các ứng dụng được cấp quyền truy cập thông tin cá nhân
• Đã tắt vị trí GPS khi không cần thiết
• Đã tạo địa chỉ email thứ hai cho các đăng ký không quan trọng

Khi quyền riêng tư bị xâm phạm

Khi quyền riêng tư bị xâm phạm, người dùng có thể thực hiện các biện pháp sau:

1. Thu thập bằng chứng về hành vi vi phạm (chụp màn hình, lưu URL)
2. Liên hệ với nền tảng/dịch vụ liên quan để báo cáo và yêu cầu gỡ bỏ nội dung
3. Khiếu nại đến cơ quan quản lý nhà nước như Bộ Thông tin và Truyền thông
4. Trong trường hợp nghiêm trọng, có thể nộp đơn khởi kiện ra tòa án

Ví dụ thực tế: Một người dùng phát hiện hình ảnh cá nhân của mình bị đăng tải lên một trang web mà không có sự đồng ý. Người dùng đã gửi yêu cầu đến trang web đó để gỡ bỏ hình ảnh. Khi trang web từ chối, người dùng đã báo cáo đến Cục An toàn thông tin (Bộ Thông tin và Truyền thông) và cuối cùng hình ảnh đã được gỡ bỏ, trang web bị cảnh cáo.

Trở thành công dân số có trách nhiệm

Hiểu biết về luật pháp và quyền của người dùng internet

Để trở thành công dân số có trách nhiệm, bước đầu tiên là hiểu rõ khung pháp lý chi phối hoạt động trên không gian mạng:

1. Cập nhật kiến thức về các văn bản pháp luật mới (như Nghị định 147/2024/NĐ-CP)
2. Tìm hiểu về các quyền và nghĩa vụ của người dùng internet
3. Nắm vững các biện pháp bảo vệ quyền riêng tư trực tuyến
4. Hiểu rõ quy trình khiếu nại và yêu cầu bồi thường khi quyền lợi bị xâm phạm

Thực hành nghĩa vụ trên không gian mạng

Bên cạnh việc hiểu biết về quyền lợi, người dùng internet cũng cần thực hiện tốt các nghĩa vụ của mình:

1. Sử dụng ngôn từ lịch sự, tôn trọng khi giao tiếp trực tuyến
2. Xác minh thông tin trước khi chia sẻ để tránh lan truyền tin giả
3. Không chia sẻ nội dung vi phạm bản quyền hoặc quyền riêng tư của người khác
4. Báo cáo các hành vi vi phạm pháp luật trên không gian mạng
5. Tôn trọng quyền riêng tư của người khác, không đăng tải thông tin cá nhân của người khác khi chưa được sự đồng ý

Lan tỏa nhận thức về quyền và nghĩa vụ trong cộng đồng

Một công dân số có trách nhiệm không chỉ tự mình thực hành tốt mà còn lan tỏa nhận thức tích cực đến cộng đồng:

1. Chia sẻ kiến thức về quyền và nghĩa vụ của người dùng internet với gia đình và bạn bè
2. Hỗ trợ những người có ít kinh nghiệm sử dụng internet an toàn
3. Tham gia các diễn đàn, nhóm cộng đồng về an toàn thông tin
4. Góp ý kiến cho các dự thảo văn bản pháp luật về không gian mạng

Tóm tắt và kết luận

Hiểu rõ quyền và nghĩa vụ của người dùng internet theo Luật An ninh mạng và các quy định liên quan là vô cùng quan trọng trong thời đại số hiện nay. Quyền riêng tư trực tuyến và bảo vệ dữ liệu cá nhân là những quyền cơ bản được pháp luật Việt Nam bảo vệ. Đồng thời, người dùng cũng có nghĩa vụ tuân thủ quy định pháp luật, chịu trách nhiệm về nội dung chia sẻ, và góp phần xây dựng một môi trường mạng lành mạnh.

Với việc ban hành Nghị định 147/2024/NĐ-CP, khung pháp lý về internet tại Việt Nam đang hướng tới sự cân bằng giữa an ninh mạng và quyền riêng tư. Mỗi người dùng đều có vai trò quan trọng trong việc duy trì sự cân bằng này bằng cách thực hiện tốt các biện pháp bảo vệ quyền riêng tư của mình và tôn trọng quyền của người khác.

Hãy nhớ rằng: “Hiểu rõ quyền và nghĩa vụ – Trở thành công dân số có trách nhiệm”. Bạn đã sẵn sàng thực hiện điều đó chưa? Hãy bắt đầu ngay hôm nay bằng cách kiểm tra danh sách bảo vệ quyền riêng tư của mình, cập nhật kiến thức về luật pháp mới, và chia sẻ kiến thức này với những người xung quanh!

Hành động ngay: Hãy thực hiện kiểm tra danh sách bảo vệ quyền riêng tư và chia sẻ bài viết này đến những người thân, bạn bè để cùng nhau trở thành những công dân số có trách nhiệm!