Internet ngày nay đã trở thành môi trường không thể thiếu trong cuộc sống của trẻ em. Theo số liệu thống kê đến cuối năm 2023, dân số Việt Nam đạt khoảng 100,3 triệu người, trong đó trẻ em chiếm gần 1/4 và khoảng 2/3 số này đã có thể sử dụng thiết bị kết nối internet[4]. Với sự phát triển nhanh chóng của công nghệ, bảo vệ trẻ em trên mạng đã trở thành vấn đề cấp bách, đòi hỏi sự quan tâm đặc biệt từ phụ huynh, nhà trường và toàn xã hội. Năm 2025, Việt Nam đã ban hành nhiều quy định pháp luật mới nhằm tăng cường bảo vệ trẻ em trong môi trường số, đặt ra trách nhiệm rõ ràng cho người lớn. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin toàn diện về khung pháp lý mới nhất và các hướng dẫn thiết thực giúp phụ huynh bảo vệ con em mình an toàn trên không gian mạng.
Tổng quan về tình hình bảo vệ trẻ em trên không gian mạng tại Việt Nam
Thực trạng sử dụng Internet của trẻ em Việt Nam
Internet và không gian mạng đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống hàng ngày, đặc biệt với trẻ em – đối tượng sử dụng công nghệ thường xuyên cho việc học tập và giải trí. Theo báo cáo từ Tổng cục Thống kê, đến cuối năm 2023, trong tổng dân số Việt Nam khoảng 100,3 triệu người, trẻ em chiếm gần 1/4 và khoảng 2/3 số này đã biết sử dụng các thiết bị kết nối internet[4]. Con số này cho thấy mức độ phổ biến của internet trong đời sống trẻ em hiện nay.
Trẻ em tiếp cận internet ngày càng sớm, nhiều em đã bắt đầu sử dụng các thiết bị điện tử từ khi còn nhỏ. Điều này mang lại nhiều lợi ích như hỗ trợ học tập trực tuyến, phát triển kỹ năng, tư duy phản biện, làm việc nhóm và nâng cao kỹ năng ngôn ngữ[5]. Tuy nhiên, việc tiếp cận internet sớm và thiếu sự giám sát cũng đặt ra nhiều thách thức trong việc đảm bảo an toàn cho trẻ.
Đặc biệt trong bối cảnh dịch COVID-19, việc học tập trực tuyến đã trở nên phổ biến, khiến trẻ em dành nhiều thời gian hơn trên internet. Điều này đồng nghĩa với việc các em có nhiều cơ hội tiếp xúc với các mối nguy hiểm tiềm ẩn trên không gian mạng nếu không được hướng dẫn và giám sát đúng cách.
Những nguy cơ trẻ em phải đối mặt trên không gian mạng
Môi trường mạng tiềm ẩn nhiều rủi ro đối với trẻ em, nhất là khi các em chưa được trang bị đầy đủ kiến thức và kỹ năng để tự bảo vệ mình. Một số nguy cơ chính mà trẻ em có thể phải đối mặt bao gồm:
- Tiếp cận nội dung không phù hợp: Trẻ em có thể vô tình hoặc cố ý tiếp cận với các nội dung bạo lực, khiêu dâm, cổ súy cho các hành vi tiêu cực hoặc những nội dung không phù hợp với độ tuổi.
- Bắt nạt trực tuyến: Trẻ em có thể bị bạn bè hoặc người lạ quấy rối, đe dọa, xúc phạm hay bêu xấu trên mạng xã hội, tin nhắn hay các ứng dụng trực tuyến khác.
- Bị lừa đảo hoặc lộ thông tin cá nhân: Trẻ em dễ bị lừa đảo để cung cấp thông tin cá nhân hoặc thông tin gia đình, dẫn đến nguy cơ bị đánh cắp danh tính hoặc thông tin nhạy cảm.
- Bị dụ dỗ, xâm hại tình dục: Kẻ xấu có thể giả danh để làm quen, tiếp cận và dụ dỗ trẻ em.
- Nghiện internet và trò chơi trực tuyến: Việc sử dụng internet quá mức có thể dẫn đến nghiện, ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất, tinh thần và kết quả học tập của trẻ.
Trước những thách thức này, Chính phủ Việt Nam đã ban hành nhiều quy định pháp luật nhằm tăng cường bảo vệ trẻ em trên mạng, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà nước, gia đình, nhà trường và xã hội.
Quy định pháp luật mới nhất về bảo vệ trẻ em trên không gian mạng (2025)
Quyết định 88/QĐ-BTTTT năm 2025 về Bộ Quy tắc ứng xử
Ngày 21/01/2025, Bộ Thông tin và Truyền thông đã chính thức ban hành Quyết định 88/QĐ-BTTTT về Bộ Quy tắc ứng xử bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng[1]. Đây là một bước tiến quan trọng trong việc xây dựng chuẩn mực ngôn ngữ, hành vi và ứng xử cho người sử dụng Internet, nhằm thúc đẩy môi trường mạng an toàn, lành mạnh, và văn minh.
Bộ quy tắc này áp dụng cho 5 nhóm đối tượng chính:
- Cha mẹ, người chăm sóc trẻ em và giáo viên
- Người dùng trên môi trường mạng
- Tổ chức, doanh nghiệp truyền thông và người sáng tạo nội dung
- Doanh nghiệp cung cấp dịch vụ Internet và doanh nghiệp cung cấp nền tảng
- Trẻ em
Các quy định pháp luật bảo vệ trẻ em trong Bộ quy tắc ứng xử chung đề cao việc tuân thủ pháp luật Việt Nam, tôn trọng quyền và lợi ích hợp pháp của trẻ em, và luôn đặt lợi ích tốt nhất của trẻ em lên hàng đầu. Ngoài ra, Bộ quy tắc còn nhấn mạnh việc không sử dụng hình ảnh và thông tin cá nhân của trẻ khi chưa được sự đồng ý của trẻ, cha mẹ hoặc người chăm sóc trẻ em, đặc biệt là cho các mục đích có nguy cơ ảnh hưởng tới sự an toàn và phát triển lành mạnh của trẻ[1].
Một điểm đáng chú ý trong Bộ quy tắc này là hướng dẫn cụ thể về việc phản ánh, tố giác khi nghi ngờ hoặc phát hiện các hành vi xâm hại trẻ em trên môi trường mạng. Người dùng được khuyến khích liên hệ với Tổng đài điện thoại quốc gia về bảo vệ trẻ em (số 111), cơ quan công an gần nhất, hoặc Mạng lưới ứng cứu, bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng (VN-COP)[1].
Nghị định 147/2024/NĐ-CP về quản lý tài khoản mạng xã hội của trẻ em
Một trong những quy định pháp lý quan trọng nhất có hiệu lực từ ngày 25/12/2024 là Nghị định 147/2024/NĐ-CP về quản lý, cung cấp, sử dụng Internet và thông tin trên mạng. Nghị định này đã đưa ra yêu cầu nghiêm ngặt đối với việc đăng ký và sử dụng tài khoản mạng xã hội của trẻ em dưới 16 tuổi[2].
Cụ thể, theo điểm a khoản 3 Điều 27 của Nghị định, trẻ em dưới 16 tuổi không được tự ý đăng ký tài khoản mạng xã hội. Thay vào đó, cha mẹ hoặc người giám hộ theo pháp luật dân sự của trẻ em phải đăng ký tài khoản bằng thông tin của người đó và có trách nhiệm giám sát, quản lý nội dung trẻ em truy cập, đăng tải và chia sẻ lên mạng xã hội[2].
Nghị định cũng yêu cầu các mạng xã hội xuyên biên giới và mạng xã hội trong nước phải xác thực tài khoản của người dùng bằng số điện thoại di động tại Việt Nam. Trường hợp không có số điện thoại ở Việt Nam, việc xác thực có thể được thực hiện bằng số định danh cá nhân theo quy định của pháp luật về định danh và xác thực điện tử[2].
Sau thời điểm 90 ngày kể từ ngày 25/12/2024, những tài khoản chưa xác thực thông tin sẽ không được phép hoạt động trên mạng xã hội, bao gồm bình luận, đăng tải hoặc chia sẻ các nội dung.
Quy định này giúp ngăn chặn và xử lý kịp thời các hành vi lừa đảo, phát tán tin tức giả mạo và bảo vệ trẻ em khỏi những nội dung độc hại trên các nền tảng mạng xã hội tại Việt Nam.
Chương trình “Bảo vệ và hỗ trợ trẻ em tương tác lành mạnh” 2021-2025
Nằm trong nỗ lực tổng thể nhằm tăng cường an toàn mạng cho trẻ em, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 830/QĐ-TTg ngày 01/6/2021 phê duyệt Chương trình “Bảo vệ và hỗ trợ trẻ em tương tác lành mạnh, sáng tạo trên môi trường mạng giai đoạn 2021 – 2025″[3].
Chương trình này đưa ra 5 nhóm nhiệm vụ và giải pháp chính:
- Xây dựng, hoàn thiện hành lang pháp lý
- Giáo dục, truyền thông nâng cao nhận thức và trang bị kỹ năng
- Triển khai các biện pháp, giải pháp kỹ thuật, ứng dụng công nghệ
- Hoàn thiện cơ cấu tổ chức, nâng cao năng lực thực thi pháp luật
- Tăng cường hợp tác quốc tế[3]
Theo đó, Bộ Thông tin và Truyền thông đã phối hợp với Bộ Công an, Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội để ban hành nhiều văn bản pháp lý liên quan, bao gồm 2 Nghị định, 2 Thông tư và 1 Quy chế phối hợp giữa 3 Bộ[3].
Ngoài ra, Mạng lưới ứng cứu, bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng cũng đã được thành lập, giúp tiếp nhận phản ánh và thu thập thông tin về các hành vi xâm hại trẻ em trên môi trường mạng, đồng thời tổ chức các hoạt động nâng cao năng lực và chia sẻ kiến thức về bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng.
Trách nhiệm của phụ huynh trong việc bảo vệ trẻ em trên không gian mạng
Nghĩa vụ theo quy định pháp luật
Theo Quyết định 88/QĐ-BTTTT năm 2025, cha mẹ và người chăm sóc trẻ em có các nghĩa vụ cụ thể trong việc bảo vệ trẻ em trên mạng. Những nghĩa vụ này không chỉ là trách nhiệm đạo đức mà còn là yêu cầu pháp lý mà phụ huynh cần tuân thủ[1]:
- Tôn trọng quyền tự do cá nhân của trẻ em trên môi trường mạng, đồng thời quan tâm chăm sóc và lắng nghe ý kiến của trẻ.
- Thường xuyên trao đổi với trẻ em để nắm bắt nhu cầu, sở thích của trẻ khi tham gia các hoạt động trên môi trường mạng.
- Cập nhật kiến thức về các rủi ro đối với trẻ em trên môi trường mạng và các công cụ bảo vệ trẻ.
- Hỗ trợ, đồng hành và hướng dẫn trẻ em thực hiện các biện pháp phòng ngừa rủi ro.
- Giám sát, quản lý việc sử dụng internet của trẻ em, bao gồm nội dung truy cập, đăng tải và mối quan hệ của trẻ em trên môi trường mạng.
- Quan tâm đến những thay đổi bất thường của trẻ em để kịp thời hỗ trợ.
- Che chở, động viên và giúp đỡ khi trẻ em gặp khó khăn, rắc rối trên môi trường mạng.
- Tích cực tham gia các hoạt động bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng tại gia đình, nhà trường và cộng đồng.
Đặc biệt, theo Nghị định 147/2024/NĐ-CP, cha mẹ hoặc người giám hộ có trách nhiệm đăng ký tài khoản mạng xã hội cho trẻ em dưới 16 tuổi bằng thông tin của chính mình và phải giám sát, quản lý nội dung trẻ em truy cập, đăng tải và chia sẻ lên mạng xã hội[2]. Điều này nhấn mạnh vai trò pháp lý của phụ huynh trong việc bảo vệ con em mình trên môi trường mạng.
Vai trò giám sát và hướng dẫn
Ngoài nghĩa vụ pháp lý, phụ huynh còn đóng vai trò quan trọng trong việc giám sát và hướng dẫn con cái sử dụng internet an toàn. Đây là trách nhiệm không thể bỏ qua của người lớn, đặc biệt trong thời đại số hóa hiện nay.
Một trong những vai trò quan trọng nhất của phụ huynh là giáo dục trẻ về an toàn mạng cho trẻ em. Điều này bao gồm việc dạy trẻ cách nhận biết và tránh các nội dung không phù hợp, không tiết lộ thông tin cá nhân cho người lạ, và cách ứng phó khi gặp tình huống không an toàn trên mạng.
Phụ huynh cũng cần đồng hành cùng trẻ trong quá trình khám phá internet. Thay vì cấm đoán hoàn toàn, phụ huynh nên dành thời gian sử dụng internet cùng con, hướng dẫn trẻ cách tìm kiếm thông tin hữu ích và lựa chọn nội dung phù hợp với độ tuổi.
Ví dụ thực tế: Một gia đình ở Hà Nội đã thiết lập “Thỏa thuận sử dụng internet” với các con, trong đó quy định rõ thời gian được phép sử dụng, các trang web được phép truy cập, và cam kết báo cáo với bố mẹ khi gặp nội dung không phù hợp. Kết quả là con cái trong gia đình này phát triển thói quen sử dụng internet lành mạnh và có ý thức tự bảo vệ mình trên không gian mạng.
Phụ huynh cũng cần hiểu rằng việc giám sát không có nghĩa là xâm phạm quyền riêng tư của trẻ. Thay vào đó, đây là sự cân bằng giữa bảo vệ và tôn trọng trẻ. Điều quan trọng là tạo dựng mối quan hệ tin cậy, để trẻ cảm thấy thoải mái chia sẻ những trải nghiệm trên mạng với phụ huynh.
Công cụ và phương pháp giám sát an toàn mạng cho trẻ em
Phần mềm kiểm soát nội dung và thời gian sử dụng
Để đảm bảo an toàn mạng cho trẻ em, phụ huynh có thể sử dụng nhiều công cụ và phần mềm hỗ trợ việc giám sát nội dung và thời gian sử dụng internet của con em mình. Những công cụ này giúp ngăn chặn trẻ tiếp cận với nội dung không phù hợp và hạn chế thời gian sử dụng màn hình, góp phần xây dựng thói quen lành mạnh trong việc sử dụng công nghệ.
Một số loại phần mềm kiểm soát nội dung và thời gian sử dụng phổ biến bao gồm:
- Phần mềm lọc nội dung web: Giúp chặn các trang web có nội dung không phù hợp với trẻ em như bạo lực, khiêu dâm, cờ bạc, v.v.
- Ứng dụng quản lý thời gian sử dụng: Cho phép phụ huynh giới hạn thời gian trẻ em có thể sử dụng internet hoặc các ứng dụng cụ thể.
- Phần mềm giám sát hoạt động trực tuyến: Cung cấp báo cáo về các trang web mà trẻ truy cập, từ khóa tìm kiếm và thời gian sử dụng.
- Ứng dụng kiểm soát nội dung YouTube và các nền tảng xem video: Giúp lọc nội dung không phù hợp trên các nền tảng chia sẻ video.
Bộ cẩm nang hướng dẫn bảo vệ trẻ em trên mạng Internet được phát hành gần đây cũng đã liệt kê các công cụ hỗ trợ dành cho phụ huynh và giáo viên, giúp họ dễ dàng tìm và áp dụng các biện pháp kiểm soát phù hợp[4].
Ví dụ thực tế: Một gia đình ở Đà Nẵng đã sử dụng phần mềm Google Family Link để quản lý việc sử dụng điện thoại thông minh và máy tính bảng của con. Phần mềm này cho phép phụ huynh giới hạn thời gian sử dụng, chặn ứng dụng không phù hợp và theo dõi vị trí của con. Nhờ công cụ này, con cái trong gia đình đã phát triển thói quen sử dụng công nghệ có kỷ luật và an toàn hơn.
Cài đặt kiểm soát trên các thiết bị và nền tảng phổ biến
Ngoài các phần mềm chuyên dụng, hầu hết các thiết bị và nền tảng phổ biến đều có sẵn các tính năng kiểm soát dành cho phụ huynh. Việc hiểu và sử dụng đúng cách các tính năng này là một phần quan trọng trong chiến lược bảo vệ trẻ em trên mạng.
1. Điện thoại thông minh và máy tính bảng:
- iOS (iPhone/iPad): Sử dụng tính năng “Giới hạn nội dung và quyền riêng tư” trong phần Cài đặt > Thời gian sử dụng.
- Android: Sử dụng ứng dụng Family Link của Google để thiết lập kiểm soát của phụ huynh.
2. Máy tính:
- Windows: Sử dụng tính năng “Microsoft Family Safety” để giám sát và giới hạn thời gian sử dụng.
- Mac: Sử dụng “Kiểm soát dành cho phụ huynh” trong Tùy chọn hệ thống > Kiểm soát dành cho gia đình.
3. Nền tảng video và trò chơi:
- YouTube: Bật chế độ hạn chế để lọc nội dung không phù hợp hoặc sử dụng YouTube Kids cho trẻ nhỏ.
- Netflix: Thiết lập hồ sơ dành cho trẻ em với giới hạn độ tuổi.
- Trò chơi điện tử: Sử dụng cài đặt kiểm soát của phụ huynh trên các thiết bị chơi game như PlayStation, Xbox, Nintendo để giới hạn thời gian chơi và loại trò chơi.
4. Mạng xã hội:
- Hầu hết các nền tảng mạng xã hội đều yêu cầu người dùng từ 13 tuổi trở lên. Tuy nhiên, theo quy định mới của Việt Nam, trẻ em dưới 16 tuổi cần có sự đăng ký và giám sát của phụ huynh[2].
- Các nền tảng như Facebook, Instagram, TikTok đều có cài đặt quyền riêng tư mà phụ huynh nên giúp con cài đặt để hạn chế người lạ tiếp cận.
Điều quan trọng là phụ huynh cần cập nhật kiến thức về các công cụ này và thường xuyên kiểm tra cài đặt để đảm bảo chúng vẫn đang hoạt động hiệu quả. Đồng thời, việc giải thích cho trẻ hiểu về lý do sử dụng các công cụ kiểm soát này cũng rất quan trọng để tránh cảm giác bị xâm phạm quyền riêng tư.
Hướng dẫn thực tế về phòng chống xâm hại trẻ em trực tuyến
Nhận diện dấu hiệu trẻ bị bắt nạt trực tuyến
Phòng chống xâm hại trẻ em trực tuyến bắt đầu từ việc phụ huynh có khả năng nhận diện sớm các dấu hiệu trẻ đang gặp vấn đề trên môi trường mạng. Những dấu hiệu sau đây có thể cho thấy trẻ đang bị bắt nạt hoặc gặp rắc rối trên không gian mạng:
- Thay đổi đột ngột trong việc sử dụng thiết bị điện tử: Trẻ có thể đột nhiên tăng hoặc giảm thời gian sử dụng internet, hoặc tỏ ra lo lắng khi nhận được tin nhắn, thông báo.
- Biểu hiện cảm xúc tiêu cực sau khi sử dụng mạng xã hội hoặc các ứng dụng nhắn tin: Trẻ có thể tỏ ra buồn bã, giận dữ, sợ hãi hoặc lo lắng.
- Không muốn đi học hoặc tham gia các hoạt động xã hội: Trẻ có thể cố gắng tránh gặp những người bắt nạt mình trên mạng khi ở trường hoặc trong các hoạt động xã hội.
- Thay đổi thói quen ăn uống hoặc ngủ nghỉ: Trẻ có thể ăn ít hơn hoặc nhiều hơn, gặp khó khăn khi ngủ hoặc có ác mộng.
- Giấu diếm hoặc bí mật về hoạt động trực tuyến: Trẻ có thể nhanh chóng đóng máy tính hoặc tắt điện thoại khi người lớn đến gần.
- Né tránh thảo luận về việc sử dụng internet: Trẻ không muốn nói về những gì mình đang làm trên mạng hoặc người đang trò chuyện cùng.
- Tự tách biệt khỏi gia đình và bạn bè: Trẻ có thể dành nhiều thời gian một mình và tránh tiếp xúc với những người xung quanh.
- Sụt giảm thành tích học tập: Trẻ có thể mất tập trung hoặc không còn hứng thú với việc học.
Khi phát hiện những dấu hiệu này, phụ huynh nên chủ động trò chuyện với con một cách nhẹ nhàng, không áp đặt, để tìm hiểu vấn đề. Theo Bộ quy tắc ứng xử được ban hành trong Quyết định 88/QĐ-BTTTT năm 2025, phụ huynh cần “quan tâm, chú ý tới những thay đổi bất thường của trẻ em để đảm bảo trẻ em luôn được bảo vệ và hỗ trợ kịp thời trên môi trường mạng”[1].
Cách xử lý khi phát hiện trẻ gặp nguy hiểm
Khi phát hiện trẻ đang gặp nguy hiểm hoặc bị xâm hại trên môi trường mạng, phụ huynh cần có những hành động kịp thời và phù hợp. Dưới đây là các bước xử lý hiệu quả:
- Giữ bình tĩnh và lắng nghe: Hãy tạo không gian an toàn để trẻ có thể chia sẻ về vấn đề mình đang gặp phải. Không chỉ trích hoặc đổ lỗi cho trẻ.
- Thu thập bằng chứng: Chụp màn hình các tin nhắn, bình luận hoặc nội dung liên quan đến vụ việc để làm bằng chứng khi cần thiết.
- Liên hệ với nền tảng liên quan: Báo cáo nội dung hoặc người dùng vi phạm với nền tảng mạng xã hội hoặc trang web nơi vụ việc xảy ra.
- Thông báo cho nhà trường (nếu vụ việc liên quan đến bạn học): Nhà trường có thể hỗ trợ giải quyết vấn đề, đặc biệt trong trường hợp bắt nạt trực tuyến.
- Liên hệ với cơ quan chức năng: Theo Quyết định 88/QĐ-BTTTT năm 2025, khi nghi ngờ hoặc phát hiện các hành vi xâm hại trẻ em trên môi trường mạng, cần khẩn trương báo cáo đến:
- Tổng đài điện thoại quốc gia về bảo vệ trẻ em (số 111)
- Cơ quan công an nơi gần nhất
- Mạng lưới ứng cứu, bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng (VN-COP) qua website https://vn-cop.vn/bao-cao-xam-pham hoặc email [email protected][1]
- Hỗ trợ tâm lý cho trẻ: Cân nhắc tìm kiếm sự hỗ trợ từ chuyên gia tâm lý nếu trẻ bị ảnh hưởng nghiêm trọng.
- Đánh giá lại các biện pháp bảo vệ: Xem xét và cải thiện các cài đặt quyền riêng tư, phần mềm kiểm soát nội dung, và hướng dẫn trẻ về cách tự bảo vệ mình trong tương lai.
Ví dụ thực tế: Một gia đình ở TP.HCM phát hiện con gái 13 tuổi bị bắt nạt trên một nhóm chat của lớp. Thay vì phản ứng giận dữ, phụ huynh đã trò chuyện nhẹ nhàng với con, thu thập bằng chứng và liên hệ với giáo viên chủ nhiệm. Nhà trường đã tổ chức buổi thảo luận về bắt nạt trực tuyến với cả lớp, và vấn đề đã được giải quyết. Gia đình cũng đã cùng con xem lại các cài đặt quyền riêng tư trên mạng xã hội để tăng cường bảo vệ.
Điều quan trọng là phụ huynh cần xử lý vấn đề một cách nghiêm túc nhưng không khiến trẻ cảm thấy như đang bị phạt. Mục tiêu cuối cùng là bảo vệ trẻ và giúp trẻ học cách tự bảo vệ mình trên môi trường mạng.
Danh sách kiểm tra an toàn mạng cho phụ huynh
Danh sách kiểm tra hàng ngày
Để đảm bảo an toàn mạng cho trẻ em một cách hiệu quả, phụ huynh cần thực hiện kiểm tra thường xuyên với danh sách sau:
✅ Giám sát thời gian sử dụng internet của trẻ
- Đã đặt giới hạn thời gian sử dụng thiết bị điện tử mỗi ngày chưa?
- Đã kiểm tra thời điểm trẻ sử dụng internet (không sử dụng quá khuya) chưa?
- Đã yêu cầu trẻ nghỉ giải lao sau mỗi 30-45 phút sử dụng thiết bị điện tử chưa?
✅ Kiểm tra nội dung trẻ tiếp cận
- Đã đặt thiết bị điện tử ở nơi mở, dễ quan sát trong nhà chưa?
- Đã kiểm tra lịch sử duyệt web của trẻ chưa?
- Đã đảm bảo phần mềm lọc nội dung đang hoạt động chưa?
✅ Giám sát tương tác trực tuyến
- Đã trò chuyện với trẻ về những người bạn mới trên mạng chưa?
- Đã kiểm tra tin nhắn và bình luận trên tài khoản mạng xã hội của trẻ chưa?
- Đã nhắc nhở trẻ không chia sẻ thông tin cá nhân trực tuyến chưa?
✅ Theo dõi tâm trạng của trẻ
- Đã quan sát phản ứng của trẻ trước và sau khi sử dụng internet chưa?
- Đã trò chuyện với trẻ về trải nghiệm trực tuyến hàng ngày chưa?
- Đã lắng nghe và giải đáp thắc mắc của trẻ về các vấn đề gặp phải trên mạng chưa?
Danh sách kiểm tra định kỳ
Bên cạnh việc kiểm tra hàng ngày, phụ huynh cũng cần thực hiện các kiểm tra định kỳ (hàng tuần hoặc hàng tháng) để đảm bảo chiến lược bảo vệ trẻ trên môi trường mạng luôn hiệu quả:
✅ Cập nhật cài đặt và phần mềm bảo vệ
- Đã cập nhật phần mềm chống virus và phần mềm lọc nội dung chưa?
- Đã kiểm tra và điều chỉnh cài đặt quyền riêng tư trên tài khoản mạng xã hội của trẻ chưa?
- Đã xem xét lại các quy tắc và giới hạn sử dụng internet trong gia đình chưa?
✅ Kiểm tra thiết bị
- Đã kiểm tra tất cả các thiết bị trẻ sử dụng để truy cập internet (điện thoại, máy tính bảng, máy tính, thiết bị chơi game) chưa?
- Đã xóa các ứng dụng không phù hợp hoặc không sử dụng chưa?
- Đã kiểm tra danh sách bạn bè và người theo dõi trên mạng xã hội của trẻ chưa?
✅ Giáo dục và truyền thông
- Đã tổ chức buổi nói chuyện gia đình về an toàn trên mạng chưa?
- Đã chia sẻ với trẻ về các trường hợp lừa đảo hoặc bắt nạt trực tuyến mới nhất chưa?
- Đã hướng dẫn trẻ cách nhận biết và báo cáo nội dung không phù hợp chưa?
✅ Đánh giá hiệu quả của các biện pháp bảo vệ
- Các biện pháp kiểm soát có phù hợp với độ tuổi và nhu cầu của trẻ không?
- Trẻ có đang tuân thủ các quy tắc sử dụng internet của gia đình không?
- Có cần điều chỉnh hoặc bổ sung biện pháp nào không?
Việc sử dụng các danh sách kiểm tra này sẽ giúp phụ huynh duy trì sự nhất quán trong việc bảo vệ trẻ em trên mạng, đồng thời tạo thói quen tốt cho cả gia đình trong việc sử dụng internet an toàn và lành mạnh.
Câu hỏi thường gặp về bảo vệ trẻ em trên không gian mạng
Trẻ em từ mấy tuổi có thể bắt đầu sử dụng internet?
Không có độ tuổi cụ thể cho việc bắt đầu sử dụng internet, nhưng phụ huynh nên cân nhắc mức độ trưởng thành và khả năng hiểu biết của trẻ. Đối với trẻ nhỏ (dưới 6 tuổi), việc sử dụng internet nên được giới hạn chặt chẽ và luôn có sự giám sát trực tiếp của người lớn. Theo Bộ cẩm nang hướng dẫn bảo vệ trẻ em trên mạng Internet, mỗi độ tuổi có những khuyến nghị riêng về cách tiếp cận và bảo vệ phù hợp[4].
Làm thế nào để giải thích cho trẻ về các nguy cơ trên mạng mà không khiến trẻ sợ hãi?
Phụ huynh nên sử dụng ngôn ngữ đơn giản, phù hợp với độ tuổi của trẻ và tránh tạo ra nỗi sợ hãi không cần thiết. Hãy tập trung vào việc giáo dục trẻ cách nhận biết và phản ứng đúng đắn trước các tình huống nguy hiểm, tương tự như khi dạy trẻ về an toàn giao thông. Sử dụng các ví dụ cụ thể và đóng vai giúp trẻ hiểu rõ hơn.
Nếu con tôi đã vô tình chia sẻ thông tin cá nhân trên mạng, tôi nên làm gì?
Trước tiên, hãy giữ bình tĩnh và không trách mắng trẻ. Tùy theo mức độ nghiêm trọng của thông tin bị chia sẻ, phụ huynh có thể:
- Yêu cầu nền tảng gỡ bỏ thông tin (hầu hết các nền tảng đều có quy trình báo cáo)
- Thay đổi mật khẩu và cài đặt quyền riêng tư
- Giám sát chặt chẽ tài khoản trong thời gian tới
- Trong trường hợp nghiêm trọng (như chia sẻ địa chỉ nhà, số điện thoại), hãy cân nhắc báo cáo với cơ quan chức năng theo Quyết định 88/QĐ-BTTTT năm 2025[1]
Làm thế nào để biết con tôi đang bị bắt nạt trên mạng?
Phụ huynh nên chú ý đến những thay đổi về hành vi và cảm xúc của trẻ như đã nêu trong phần “Nhận diện dấu hiệu trẻ bị bắt nạt trực tuyến”. Ngoài ra, hãy duy trì giao tiếp cởi mở với trẻ, khuyến khích trẻ chia sẻ về trải nghiệm trực tuyến và tạo môi trường an toàn để trẻ không ngại nói về những vấn đề gặp phải.
Ở Việt Nam, trẻ em dưới 16 tuổi có được phép có tài khoản mạng xã hội không?
Theo Nghị định 147/2024/NĐ-CP, trẻ em dưới 16 tuổi không được phép tự đăng ký tài khoản mạng xã hội. Thay vào đó, cha mẹ hoặc người giám hộ theo pháp luật của trẻ phải đăng ký tài khoản bằng thông tin của chính họ và chịu trách nhiệm giám sát, quản lý nội dung trẻ truy cập, đăng tải và chia sẻ lên mạng xã hội[2].
Có những địa chỉ nào tôi có thể liên hệ khi phát hiện nội dung xâm hại trẻ em trên mạng?
Khi phát hiện nội dung xâm hại trẻ em trên mạng, phụ huynh có thể liên hệ:
- Tổng đài điện thoại quốc gia về bảo vệ trẻ em (số 111)
- Cơ quan công an nơi gần nhất
- Mạng lưới ứng cứu, bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng (VN-COP) qua website https://vn-cop.vn/bao-cao-xam-pham hoặc email [email protected][1]
Làm thế nào để cân bằng giữa bảo vệ trẻ và tôn trọng quyền riêng tư của trẻ?
Cân bằng này phụ thuộc vào độ tuổi và mức độ trưởng thành của trẻ. Với trẻ nhỏ, mức độ giám sát sẽ chặt chẽ hơn. Khi trẻ lớn hơn, phụ huynh có thể dần dần nới lỏng sự giám sát nhưng vẫn duy trì giao tiếp cởi mở. Hãy giải thích rõ lý do của việc giám sát và thỏa thuận với trẻ về những ranh giới hợp lý, đồng thời xây dựng lòng tin bằng cách tôn trọng không gian riêng của trẻ trong phạm vi an toàn.
Kết luận và lời khuyên
Bảo vệ trẻ em trên mạng là trách nhiệm không thể bỏ qua của người lớn trong thời đại số hóa. Với việc ban hành Quyết định 88/QĐ-BTTTT năm 2025 về Bộ Quy tắc ứng xử và Nghị định 147/2024/NĐ-CP, Việt Nam đã có khung pháp lý rõ ràng để bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng, đặc biệt là những quy định về trách nhiệm của phụ huynh trong việc quản lý tài khoản mạng xã hội của trẻ dưới 16 tuổi.
Tuy nhiên, không chỉ dừng lại ở việc tuân thủ luật pháp, phụ huynh cần chủ động trang bị kiến thức, kỹ năng và công cụ cần thiết để thực hiện tốt vai trò bảo vệ con em mình. Điều này bao gồm việc giáo dục trẻ về các nguy cơ trên mạng, giám sát hoạt động trực tuyến của trẻ một cách phù hợp, và tạo dựng môi trường giao tiếp cởi mở để trẻ cảm thấy thoải mái chia sẻ khi gặp vấn đề.
Hành động ngay hôm nay!
Đừng để đến khi xảy ra sự cố mới bắt đầu quan tâm đến việc bảo vệ trẻ em trên mạng. Hãy thực hiện các bước sau ngay từ hôm nay:
- Đọc và nắm vững Bộ Quy tắc ứng xử về bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng 2025.
- Tìm hiểu và cài đặt các công cụ kiểm soát nội dung phù hợp với độ tuổi của con.
- Thiết lập “Thỏa thuận sử dụng internet gia đình” với những quy tắc rõ ràng về thời gian và nội dung sử dụng.
- Lên lịch trò chuyện định kỳ với con về trải nghiệm trực tuyến của các em.
- Lưu số Tổng đài 111 và thông tin liên hệ của Mạng lưới ứng cứu bảo vệ trẻ em VN-COP để sẵn sàng báo cáo khi cần thiết.
Hãy nhớ rằng, trong thời đại số hóa, phòng chống xâm hại trẻ em trực tuyến không chỉ là trách nhiệm pháp lý mà còn là trách nhiệm đạo đức của mỗi người lớn. Bằng việc cung cấp sự hướng dẫn, giám sát và hỗ trợ phù hợp, chúng ta có thể giúp trẻ em tận dụng những lợi ích của công nghệ đồng thời tránh được những rủi ro tiềm ẩn, phát triển thành những công dân số có trách nhiệm và an toàn trong tương lai.
