Trong kỷ nguyên số, vấn đề xâm phạm quyền riêng tư mạng xã hội đang ngày càng trở nên phổ biến và nghiêm trọng. Khi thông tin cá nhân, hình ảnh, hay tin nhắn riêng tư bị phát tán trái phép, nạn nhân không chỉ chịu tổn thương về tinh thần mà còn đối mặt với nhiều hậu quả pháp lý và xã hội. Bài viết này cung cấp hướng dẫn chi tiết về các bước xử lý khi bị xâm phạm quyền riêng tư, từ cách khiếu nại với nền tảng mạng xã hội, quy trình trình báo cơ quan chức năng đến yêu cầu bồi thường thiệt hại. Hiểu rõ và thực hiện đúng các bước này sẽ giúp bạn bảo vệ hiệu quả quyền riêng tư của mình trong không gian mạng.
Hiểu Về Xâm Phạm Quyền Riêng Tư Mạng Xã Hội
Các hình thức xâm phạm quyền riêng tư phổ biến
Xâm phạm quyền riêng tư trên mạng xã hội có thể xuất hiện dưới nhiều hình thức khác nhau. Phổ biến nhất là việc đăng tải, chia sẻ hình ảnh hoặc thông tin cá nhân khi chưa được sự đồng ý. Theo quy định pháp luật Việt Nam, việc tự ý sử dụng hình ảnh của người khác đưa lên mạng xã hội khi chưa được sự đồng ý là vi phạm quyền nhân thân của cá nhân[2].
Một hình thức xâm phạm quyền riêng tư khác là việc công khai tin nhắn, email hoặc các hình thức trao đổi thông tin riêng tư. Ngay cả trong trường hợp được chủ nhân của thiết bị đồng ý nhưng chưa được người trong cuộc trao đổi đồng ý thì vẫn bị coi là hành vi xâm phạm quyền bí mật đời tư[4].
Các trường hợp phổ biến khác bao gồm việc quay lén và phát tán hình ảnh nhạy cảm, đăng tải thông tin cá nhân như số điện thoại, địa chỉ nhà, hoặc tiết lộ các thông tin y tế, tài chính của người khác trên mạng xã hội mà không được phép.
Cơ sở pháp lý bảo vệ quyền riêng tư tại Việt Nam
Tại Việt Nam, quyền riêng tư được bảo vệ bởi nhiều văn bản pháp luật. Theo Hiến pháp năm 2013, quyền bất khả xâm phạm về danh dự, uy tín (khoản 1 Điều 20), về đời sống riêng tư, bí mật cá nhân và bí mật gia đình (khoản 1 Điều 21) được công nhận và bảo vệ[2].
Bộ luật Dân sự 2015 cũng quy định rõ tại Điều 34 rằng cá nhân có quyền đối với hình ảnh của mình và được bảo vệ danh dự, nhân phẩm, uy tín. Khoản 1, 2 Điều 38 khẳng định đời sống riêng tư, bí mật cá nhân, bí mật gia đình là bất khả xâm phạm và được pháp luật bảo vệ[2].
Đặc biệt, Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017) quy định cụ thể về tội “Xâm phạm quyền riêng tư” tại Điều 159, với các mức phạt từ phạt tiền, cải tạo không giam giữ đến phạt tù tùy thuộc vào mức độ vi phạm[1].
Hậu quả của việc bị xâm phạm quyền riêng tư
Khi bị xâm phạm quyền riêng tư trên mạng xã hội, nạn nhân có thể gặp phải nhiều hậu quả nghiêm trọng. Về mặt tinh thần, nạn nhân thường trải qua cảm giác lo lắng, xấu hổ, thậm chí trầm cảm khi thông tin riêng tư bị phơi bày trước công chúng.
Về mặt xã hội, việc bị xâm phạm quyền riêng tư có thể gây ảnh hưởng đến danh tiếng, mối quan hệ cá nhân và nghề nghiệp. Nhiều trường hợp nạn nhân bị mất việc làm, bị cô lập hoặc kỳ thị trong cộng đồng do những thông tin riêng tư bị công khai.
Trong một trường hợp điển hình xảy ra tại Hà Nội vào năm 2022, một cá nhân đã bị bắt vì hành vi quay lén và phát tán hình ảnh nhạy cảm của đồng nghiệp lên mạng xã hội, khiến nạn nhân phải chịu nhiều tổn thương và ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống[1].
Các Bước Xử Lý Khi Bị Xâm Phạm Quyền Riêng Tư
Bước 1: Thu thập và lưu trữ bằng chứng
Khi phát hiện quyền riêng tư bị xâm phạm trên mạng xã hội, việc đầu tiên bạn cần làm là thu thập và lưu trữ đầy đủ bằng chứng. Chụp màn hình (screenshot) tất cả các bài đăng, bình luận, tin nhắn hoặc hình ảnh có liên quan đến vụ việc. Đảm bảo các ảnh chụp màn hình hiển thị rõ ngày giờ, URL và tên tài khoản người đăng.
Đối với video, bạn nên sử dụng các công cụ ghi màn hình để lưu lại nội dung. Nếu có thể, hãy lưu cả thông tin về người đăng tải nội dung vi phạm, bao gồm tên tài khoản, URL trang cá nhân và các thông tin nhận dạng khác.
Tất cả bằng chứng cần được sao lưu ở nhiều nơi khác nhau (máy tính, điện thoại, ổ cứng ngoài hoặc lưu trữ đám mây) để đảm bảo an toàn và sẵn sàng cung cấp cho các bên liên quan khi cần thiết.
Bước 2: Khiếu nại vi phạm quyền riêng tư với nền tảng mạng xã hội
Sau khi thu thập bằng chứng, bước tiếp theo là gửi khiếu nại trực tiếp đến nền tảng mạng xã hội nơi xảy ra vi phạm. Hầu hết các nền tảng lớn như Facebook, Instagram, TikTok đều có cơ chế báo cáo vi phạm và yêu cầu gỡ bỏ nội dung. Quy trình báo cáo thường khá đơn giản và có thể thực hiện ngay trên ứng dụng hoặc trang web.
Khi gửi khiếu nại, bạn cần nêu rõ lý do khiếu nại là “vi phạm quyền riêng tư” hoặc “thông tin cá nhân”, cung cấp mô tả chi tiết về nội dung vi phạm và cách thức nó xâm phạm quyền riêng tư của bạn. Đính kèm các bằng chứng bạn đã thu thập được để tăng khả năng khiếu nại được xem xét nhanh chóng.
Hãy lưu lại thông tin về khiếu nại, bao gồm thời gian gửi, số tham chiếu (nếu có) và bất kỳ phản hồi nào từ nền tảng. Điều này sẽ hữu ích nếu bạn cần thực hiện các bước tiếp theo trong quá trình xử lý.
Bước 3: Trình báo với cơ quan chức năng
Nếu vụ việc nghiêm trọng hoặc nền tảng mạng xã hội không có phản hồi thỏa đáng, bạn nên trình báo với cơ quan chức năng. Tại Việt Nam, bạn có thể liên hệ với Công an phường/xã nơi cư trú, Phòng An ninh mạng và Phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (PA05) thuộc Công an tỉnh/thành phố, hoặc Cục An ninh mạng và Phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (A05) thuộc Bộ Công an.
Khi trình báo, bạn cần chuẩn bị đầy đủ hồ sơ bao gồm đơn tố cáo, các bằng chứng về hành vi vi phạm, thông tin cá nhân của bạn và của đối tượng vi phạm (nếu có). Đơn tố cáo cần nêu rõ hành vi vi phạm, thời gian, địa điểm xảy ra và yêu cầu của bạn đối với vụ việc[3].
Dưới đây là thông tin chi tiết về đơn tố cáo sẽ được trình bày ở phần sau của bài viết.
Bước 4: Yêu cầu gỡ bỏ nội dung và bồi thường thiệt hại
Song song với việc khiếu nại và trình báo, bạn có thể gửi văn bản yêu cầu gỡ bỏ nội dung vi phạm trực tiếp đến người đăng tải (nếu biết danh tính). Văn bản cần nêu rõ yêu cầu gỡ bỏ ngay lập tức nội dung xâm phạm quyền riêng tư của bạn, đồng thời cảnh báo về các biện pháp pháp lý sẽ thực hiện nếu yêu cầu không được đáp ứng.
Trong trường hợp bị thiệt hại nghiêm trọng, bạn có quyền yêu cầu bồi thường thiệt hại theo quy định của Bộ luật Dân sự. Việc yêu cầu bồi thường có thể thực hiện thông qua thương lượng trực tiếp hoặc thông qua tòa án nếu không đạt được thỏa thuận.
Để yêu cầu bồi thường, bạn cần chứng minh được thiệt hại thực tế (vật chất hoặc tinh thần) mình phải gánh chịu do hành vi vi phạm gây ra, và có bằng chứng về mối quan hệ nhân quả giữa hành vi vi phạm và thiệt hại đó.
Hướng Dẫn Khiếu Nại Với Các Nền Tảng Mạng Xã Hội
Cách khiếu nại trên Facebook
Facebook cung cấp nhiều công cụ để người dùng báo cáo nội dung vi phạm quyền riêng tư. Để khiếu nại vi phạm quyền riêng tư trên Facebook, bạn có thể thực hiện theo các bước sau:
- Đối với bài viết: Nhấp vào biểu tượng ba chấm ở góc phải bài viết > Chọn “Tìm hỗ trợ hoặc báo cáo bài viết” > Chọn lý do “Quyền riêng tư” hoặc “Thông tin cá nhân” > Làm theo hướng dẫn trên màn hình.
- Đối với hình ảnh/video: Nhấp vào hình ảnh/video > Nhấp vào biểu tượng ba chấm > Chọn “Báo cáo ảnh/video” > Chọn lý do báo cáo là vi phạm quyền riêng tư > Hoàn thành các bước còn lại.
- Trung tâm trợ giúp: Truy cập Trung tâm trợ giúp của Facebook (facebook.com/help) > Tìm kiếm “báo cáo vi phạm quyền riêng tư” > Làm theo hướng dẫn chi tiết.
Facebook thường xử lý các báo cáo vi phạm quyền riêng tư trong vòng 24-48 giờ. Nếu khiếu nại của bạn được chấp nhận, nội dung vi phạm sẽ bị gỡ bỏ và tài khoản vi phạm có thể bị cảnh cáo hoặc khóa tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của vi phạm.
Cách khiếu nại trên Instagram và TikTok
Instagram:
- Mở bài viết/hình ảnh/video có nội dung vi phạm > Nhấp vào biểu tượng ba chấm ở góc phải > Chọn “Báo cáo” > Chọn lý do “Tôi tin rằng điều này không nên xuất hiện trên Instagram” > Chọn “Thông tin cá nhân” hoặc “Vi phạm quyền riêng tư” > Hoàn thành quy trình báo cáo.
- Đối với trường hợp nghiêm trọng, bạn có thể điền vào biểu mẫu báo cáo vi phạm quyền riêng tư chi tiết tại Trung tâm trợ giúp của Instagram.
TikTok:
- Truy cập video có nội dung vi phạm > Nhấp vào biểu tượng chia sẻ > Chọn “Báo cáo” > Chọn danh mục “Thông tin cá nhân” hoặc “Quyền riêng tư” > Cung cấp thêm chi tiết về vi phạm > Gửi báo cáo.
- TikTok cũng có trang web riêng để báo cáo các vi phạm quyền riêng tư nghiêm trọng. Bạn có thể truy cập trang web của TikTok, phần Trung tâm An toàn để tìm biểu mẫu báo cáo chi tiết.
Cách khiếu nại trên các nền tảng khác
YouTube:
- Nhấp vào biểu tượng ba chấm dưới video > Chọn “Báo cáo” > Chọn danh mục vi phạm liên quan đến quyền riêng tư > Hoàn thành các bước còn lại.
- YouTube cũng có công cụ báo cáo vi phạm quyền riêng tư chuyên biệt tại trang “YouTube Privacy Guidelines”.
Twitter:
- Nhấp vào biểu tượng ba chấm bên cạnh tweet > Chọn “Báo cáo Tweet” > Chọn lý do “Nó hiển thị thông tin cá nhân” > Làm theo hướng dẫn.
- Twitter cũng có biểu mẫu báo cáo vi phạm quyền riêng tư riêng trong Trung tâm trợ giúp.
Zalo:
- Nhấp vào bài viết/tin nhắn > Chọn biểu tượng ba chấm > Chọn “Báo cáo” > Chọn lý do vi phạm > Hoàn thành quy trình báo cáo.
Đối với tất cả các nền tảng, điều quan trọng là bạn cần lưu lại bằng chứng về việc khiếu nại, bao gồm ảnh chụp màn hình của quá trình báo cáo và bất kỳ mã tham chiếu nào được cung cấp.
Trình Báo Với Cơ Quan Chức Năng
Thẩm quyền của các cơ quan trong xử lý xâm phạm quyền riêng tư
Tại Việt Nam, nhiều cơ quan có thẩm quyền xử lý các vụ việc xâm phạm quyền riêng tư trên mạng xã hội, tùy thuộc vào tính chất và mức độ nghiêm trọng của vụ việc:
- Công an phường/xã: Là đơn vị tiếp nhận ban đầu các đơn tố cáo về vi phạm quyền riêng tư. Họ sẽ ghi nhận thông tin và chuyển lên cấp cao hơn nếu vụ việc vượt quá thẩm quyền.
- Phòng An ninh mạng và Phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (PA05): Thuộc Công an tỉnh/thành phố, đơn vị này chuyên xử lý các vụ việc liên quan đến tội phạm mạng, bao gồm cả xâm phạm quyền riêng tư nghiêm trọng.
- Cục An ninh mạng và Phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (A05): Thuộc Bộ Công an, đây là đơn vị cấp cao nhất xử lý các vụ việc liên quan đến tội phạm mạng có tính chất đặc biệt nghiêm trọng hoặc liên quan đến an ninh quốc gia.
- Tòa án nhân dân các cấp: Có thẩm quyền xét xử các vụ án hình sự và dân sự liên quan đến xâm phạm quyền riêng tư, quyết định mức phạt và bồi thường thiệt hại.
Theo quy định của Bộ luật Hình sự, hành vi xâm phạm quyền riêng tư có thể bị phạt cảnh cáo, phạt tiền từ 20 triệu đồng đến 50 triệu đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 3 năm, hoặc phạt tù từ 6 tháng đến 7 năm tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của hành vi[1][4].
Hệ thống Thế trận An ninh nhân dân trên không gian mạng
Thế trận An ninh nhân dân trên không gian mạng là hệ thống được xây dựng nhằm phát huy sức mạnh tổng hợp của toàn dân trong việc bảo vệ an ninh mạng, phòng chống tội phạm công nghệ cao, bao gồm cả các hành vi xâm phạm quyền riêng tư.
Hệ thống này hoạt động dựa trên sự phối hợp giữa các cơ quan chức năng và sự tham gia tích cực của người dân trong việc phát hiện, báo cáo và ngăn chặn các hành vi vi phạm. Các kênh tiếp nhận thông tin của hệ thống bao gồm:
- Đường dây nóng: Nhiều địa phương đã công bố số điện thoại đường dây nóng để tiếp nhận thông tin về tội phạm mạng, trong đó có hành vi xâm phạm quyền riêng tư. Ví dụ, đường dây nóng của Cục An ninh mạng và Phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao: 0692342526.
- Cổng thông tin điện tử: Người dân có thể gửi thông tin qua các cổng thông tin điện tử của Bộ Công an (bocongan.gov.vn) hoặc Cổng thông tin điện tử của Công an các tỉnh/thành phố.
- Mạng xã hội chính thức: Nhiều đơn vị công an đã thiết lập các trang mạng xã hội chính thức để tiếp nhận thông tin từ người dân.
- Phối hợp với nền tảng mạng xã hội: Hệ thống này cũng làm việc trực tiếp với các nền tảng mạng xã hội lớn để xử lý nhanh chóng các vụ việc nghiêm trọng.
Việc tham gia vào hệ thống này giúp người dân có thêm kênh để bảo vệ quyền riêng tư của mình khi bị xâm phạm trên không gian mạng.
Quy trình trình báo và mẫu đơn tố cáo
Khi quyền riêng tư bị xâm phạm nghiêm trọng, việc trình báo với cơ quan chức năng là bước quan trọng. Dưới đây là quy trình trình báo chi tiết:
Bước 1: Chuẩn bị hồ sơ
- Viết đơn tố cáo chi tiết
- Thu thập và sắp xếp tất cả bằng chứng
- Chuẩn bị giấy tờ tùy thân
Bước 2: Nộp đơn tố cáo
- Nộp trực tiếp tại cơ quan công an nơi cư trú
- Trong trường hợp không thể đến trực tiếp, có thể gửi đơn qua đường bưu điện hoặc qua cổng thông tin điện tử của cơ quan công an
Bước 3: Theo dõi và bổ sung
- Ghi lại số hồ sơ và thông tin liên lạc của cán bộ tiếp nhận
- Chuẩn bị sẵn sàng cung cấp thêm thông tin hoặc bằng chứng nếu được yêu cầu
- Theo dõi tiến trình xử lý vụ việc
Mẫu đơn tố cáo xúc phạm quyền riêng tư:
CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập - Tự do - Hạnh phúc
-----------------
ĐƠN TỐ CÁO
(V/v: Hành vi xâm phạm quyền riêng tư trên mạng xã hội)
Kính gửi: [Tên cơ quan tiếp nhận]
I. THÔNG TIN NGƯỜI TỐ CÁO:
Họ và tên: ...
Ngày sinh: ...
CCCD/CMND số: ... Ngày cấp: ... Nơi cấp: ...
Địa chỉ thường trú: ...
Địa chỉ liên hệ: ...
Số điện thoại: ...
Email: ...
II. THÔNG TIN ĐỐI TƯỢNG BỊ TỐ CÁO (nếu biết):
Họ tên/nickname: ...
Tài khoản mạng xã hội: ...
Các thông tin khác: ...
III. NỘI DUNG TỐ CÁO:
1. Mô tả chi tiết hành vi vi phạm: ...
2. Thời gian xảy ra vi phạm: ...
3. Nền tảng mạng xã hội nơi xảy ra vi phạm: ...
4. Tác hại/hậu quả đã gây ra: ...
5. Các bước đã thực hiện (nếu có): ...
IV. YÊU CẦU:
1. Đề nghị cơ quan chức năng xem xét, xử lý hành vi vi phạm nêu trên theo quy định của pháp luật.
2. [Các yêu cầu khác nếu có]
V. TÀI LIỆU, BẰNG CHỨNG KÈM THEO:
1. Ảnh chụp màn hình/video ghi lại nội dung vi phạm
2. Bằng chứng về việc đã khiếu nại với nền tảng mạng xã hội (nếu có)
3. Các tài liệu khác (nếu có)
Tôi cam đoan những thông tin trên là đúng sự thật và hoàn toàn chịu trách nhiệm trước pháp luật về nội dung tố cáo này.
..., ngày ... tháng ... năm ...
Người tố cáo
(Ký, ghi rõ họ tên)Khi nộp đơn tố cáo, bạn nên đính kèm tất cả bằng chứng liên quan đã thu thập được như ảnh chụp màn hình, video, tin nhắn và thông tin về tài khoản vi phạm[3].
Quyền Pháp Lý Trên Mạng Xã Hội Và Yêu Cầu Bồi Thường
Các quyền pháp lý cơ bản của người dùng mạng xã hội
Khi sử dụng mạng xã hội, người dùng tại Việt Nam được pháp luật bảo vệ các quyền pháp lý cơ bản sau:
- Quyền về hình ảnh: Theo Điều 32 Bộ luật Dân sự 2015, mỗi cá nhân có quyền đối với hình ảnh của mình. Việc sử dụng hình ảnh của người khác phải được người đó đồng ý.
- Quyền về đời sống riêng tư: Điều 38 Bộ luật Dân sự quy định rõ đời sống riêng tư, bí mật cá nhân và bí mật gia đình là bất khả xâm phạm và được pháp luật bảo vệ. Việc thu thập, sử dụng và công khai thông tin liên quan đến đời sống riêng tư phải được sự đồng ý của người đó[2].
- Quyền về danh dự, nhân phẩm, uy tín: Danh dự, nhân phẩm, uy tín của cá nhân được tôn trọng và bảo vệ theo pháp luật. Không ai được xúc phạm danh dự, nhân phẩm, uy tín của người khác.
- Quyền về thông tin trao đổi riêng tư: Các tin nhắn, email, cuộc gọi và các hình thức trao đổi thông tin riêng tư khác của cá nhân được bảo đảm an toàn và bí mật. Việc xâm phạm bí mật hoặc an toàn thư tín, điện thoại, điện tín, email của người khác là vi phạm pháp luật[4].
- Quyền yêu cầu xóa thông tin: Khi phát hiện thông tin cá nhân được thu thập, sử dụng, công khai trái pháp luật, cá nhân có quyền yêu cầu cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan xóa, hủy bỏ thông tin đó.
Hiểu rõ về các quyền pháp lý này sẽ giúp bạn có cơ sở vững chắc khi thực hiện các biện pháp bảo vệ quyền riêng tư của mình trên mạng xã hội.
Cách thức yêu cầu bồi thường khi quyền riêng tư bị xâm phạm
Khi quyền riêng tư bị xâm phạm và gây thiệt hại, bạn có quyền yêu cầu bồi thường theo quy định của pháp luật. Dưới đây là các bước thực hiện:
Bước 1: Xác định thiệt hại
- Thiệt hại vật chất: Bao gồm các tổn thất về tài sản, chi phí khắc phục hậu quả, thu nhập bị mất hoặc giảm sút do việc xâm phạm quyền riêng tư gây ra.
- Thiệt hại tinh thần: Tổn thất về tinh thần, danh dự, nhân phẩm, uy tín và các giá trị tinh thần khác.
Bước 2: Thương lượng trực tiếp
- Gửi văn bản yêu cầu bồi thường đến người vi phạm, nêu rõ hành vi vi phạm, thiệt hại gây ra và yêu cầu bồi thường cụ thể.
- Đề xuất thời hạn phản hồi và phương thức thương lượng.
Bước 3: Hòa giải
- Nếu thương lượng trực tiếp không thành công, có thể yêu cầu cơ quan có thẩm quyền tiến hành hòa giải.
- Tại buổi hòa giải, các bên sẽ thảo luận và tìm kiếm giải pháp thỏa đáng.
Bước 4: Khởi kiện ra tòa án
- Nếu thương lượng và hòa giải không thành công, bạn có thể khởi kiện ra tòa án nhân dân có thẩm quyền.
- Chuẩn bị đơn khởi kiện, các bằng chứng về hành vi vi phạm và thiệt hại gây ra.
- Có thể cân nhắc thuê luật sư để được tư vấn và hỗ trợ trong quá trình tố tụng.
Mức bồi thường:
- Đối với thiệt hại vật chất: Bồi thường toàn bộ và đúng thiệt hại.
- Đối với thiệt hại về tinh thần: Mức bồi thường do các bên thỏa thuận; nếu không thỏa thuận được thì mức tối đa không quá 50 lần mức lương cơ sở do Nhà nước quy định.
Việc yêu cầu bồi thường không chỉ giúp bạn được đền bù thiệt hại mà còn là biện pháp răn đe, ngăn chặn các hành vi tương tự trong tương lai.
Ví dụ thực tế về các vụ việc đã được xử lý
Ví dụ 1: Vụ việc quay lén và phát tán hình ảnh nhạy cảm
Năm 2022, tại Hà Nội, một cá nhân đã bị bắt và khởi tố về tội xâm phạm quyền riêng tư vì hành vi quay lén và phát tán hình ảnh nhạy cảm của đồng nghiệp lên mạng xã hội. Sau khi nạn nhân phát hiện và thu thập bằng chứng, đã trình báo với cơ quan công an. Tòa án đã xử phạt bị cáo 3 năm tù giam và buộc phải bồi thường thiệt hại cho nạn nhân. Vụ việc này là minh chứng cho việc xử lý nghiêm minh các hành vi xâm phạm quyền riêng tư nghiêm trọng[1].
Ví dụ 2: Vụ việc công khai tin nhắn riêng tư
Một trường hợp xảy ra tại TP.HCM năm 2023 liên quan đến việc một người đã chụp lại tin nhắn riêng tư của vợ với người khác rồi đăng lên mạng xã hội. Mặc dù người này là chồng của chủ tài khoản, việc công khai tin nhắn riêng tư khi chưa được đồng ý của tất cả các bên tham gia cuộc trò chuyện vẫn bị coi là vi phạm pháp luật. Người này đã bị xử phạt hành chính 20 triệu đồng và buộc phải gỡ bỏ nội dung vi phạm[4].
Ví dụ 3: Vụ việc sử dụng hình ảnh cá nhân trái phép
Một công ty quảng cáo đã sử dụng hình ảnh của một người mẫu từng hợp tác trước đây vào một chiến dịch mới mà không xin phép. Người mẫu đã khiếu nại và yêu cầu công ty gỡ bỏ hình ảnh, đồng thời bồi thường thiệt hại. Sau khi thương lượng không thành công, người mẫu đã khởi kiện ra tòa. Tòa án đã buộc công ty bồi thường 100 triệu đồng, xóa toàn bộ hình ảnh và đăng công khai lời xin lỗi trên trang web của công ty.
Các ví dụ trên cho thấy pháp luật Việt Nam bảo vệ nghiêm túc quyền riêng tư của công dân trong không gian mạng, và các hành vi vi phạm đều bị xử lý thích đáng.
Biện Pháp Phòng Ngừa Xâm Phạm Quyền Riêng Tư
Thiết lập quyền riêng tư trên các nền tảng mạng xã hội
Việc thiết lập cài đặt quyền riêng tư phù hợp trên các nền tảng mạng xã hội là bước quan trọng đầu tiên để bảo vệ thông tin cá nhân. Dưới đây là hướng dẫn cụ thể cho các nền tảng phổ biến:
Facebook:
- Vào “Cài đặt & quyền riêng tư” > “Cài đặt”
- Chọn “Quyền riêng tư” trong menu bên trái
- Điều chỉnh các tùy chọn:
- Ai có thể xem bài viết của bạn (Chỉ bạn bè, công khai, tùy chỉnh)
- Ai có thể gửi lời mời kết bạn
- Ai có thể tìm kiếm bạn qua email/số điện thoại
- Kiểm tra “Kiểm tra quyền riêng tư” để rà soát toàn bộ cài đặt
- Trong phần “Thẻ”, hạn chế ai có thể gắn thẻ bạn và yêu cầu xem xét trước khi gắn thẻ xuất hiện trên dòng thời gian
Instagram:
- Vào “Cài đặt và quyền riêng tư” > “Quyền riêng tư”
- Cân nhắc chuyển tài khoản sang chế độ riêng tư
- Điều chỉnh cài đặt về tin, câu chuyện, bình luận
- Kiểm soát ai có thể gắn thẻ bạn trong bài viết, bình luận
TikTok:
- Vào “Cài đặt và quyền riêng tư” > “Quyền riêng tư”
- Điều chỉnh ai có thể:
- Xem video của bạn
- Bình luận về video của bạn
- Nhắn tin trực tiếp cho bạn
- Ghép đôi với video của bạn
- Bật “Tài khoản riêng tư” nếu muốn kiểm soát chặt chẽ
Zalo:
- Vào “Cài đặt” > “Quyền riêng tư”
- Điều chỉnh ai có thể xem thông tin cá nhân, tìm kiếm bạn
- Quản lý cài đặt nhật ký, bình luận và chia sẻ
Ngoài ra, hãy thường xuyên rà soát và cập nhật cài đặt quyền riêng tư vì các nền tảng thường xuyên thay đổi chính sách và tính năng.
Kiểm soát thông tin cá nhân trực tuyến
Để kiểm soát hiệu quả thông tin cá nhân trên không gian mạng, bạn nên thực hiện các biện pháp sau:
- Kiểm tra thông tin đã công khai:
- Thực hiện tìm kiếm tên bạn trên các công cụ tìm kiếm
- Xem xét thông tin nào đang hiển thị và đánh giá mức độ rủi ro
- Hạn chế chia sẻ thông tin nhạy cảm:
- Tránh đăng thông tin về địa chỉ, ngày sinh đầy đủ, số điện thoại
- Không chia sẻ lịch trình di chuyển chi tiết, đặc biệt là khi đi xa
- Cẩn trọng với việc đăng hình ảnh có thể tiết lộ vị trí (như biển số xe, địa điểm nhà ở)
- Quản lý danh sách bạn bè và người theo dõi:
- Định kỳ rà soát danh sách bạn bè/người theo dõi
- Phân loại bạn bè thành các nhóm với các mức độ chia sẻ khác nhau
- Xóa hoặc hạn chế quyền xem của những người không còn liên hệ
- Kiểm soát nội dung được gắn thẻ:
- Bật tính năng xem xét trước khi bạn được gắn thẻ trong bài viết
- Thường xuyên kiểm tra nội dung bạn được gắn thẻ và gỡ bỏ nếu không phù hợp
- Quản lý dữ liệu lịch sử:
- Định kỳ xóa lịch sử tìm kiếm, trò chuyện không cần thiết
- Cân nhắc việc xóa các bài đăng cũ không còn phù hợp
Việc chủ động kiểm soát thông tin cá nhân không chỉ giúp bảo vệ quyền riêng tư mà còn giảm thiểu rủi ro bị lợi dụng thông tin cho các mục đích xấu.
Công cụ và ứng dụng hỗ trợ bảo vệ quyền riêng tư
Có nhiều công cụ và ứng dụng có thể giúp bạn bảo vệ quyền riêng tư hiệu quả hơn trong không gian mạng:
- Trình quản lý mật khẩu:
- LastPass, 1Password, Bitwarden
- Giúp tạo và lưu trữ mật khẩu mạnh, khác nhau cho từng tài khoản
- Ứng dụng xác thực hai yếu tố (2FA):
- Google Authenticator, Microsoft Authenticator, Authy
- Tăng cường bảo mật cho tài khoản bằng xác thực hai lớp
- VPN (Mạng riêng ảo):
- NordVPN, ExpressVPN, CyberGhost
- Mã hóa lưu lượng internet, bảo vệ dữ liệu khi sử dụng mạng WiFi công cộng
- Phần mềm chống theo dõi:
- Privacy Badger, uBlock Origin, Ghostery
- Chặn các trình theo dõi trực tuyến, bảo vệ dữ liệu duyệt web
- Ứng dụng kiểm soát quyền riêng tư:
- Jumbo Privacy, MyPermissions, Permission Controller
- Quản lý quyền truy cập của ứng dụng, phát hiện rủi ro quyền riêng tư
- Ứng dụng mã hóa tin nhắn:
- Signal, Telegram (chat bí mật), WhatsApp
- Bảo vệ nội dung tin nhắn bằng mã hóa đầu cuối
- Công cụ kiểm tra rò rỉ dữ liệu:
- Have I Been Pwned, Firefox Monitor
- Kiểm tra xem thông tin cá nhân đã bị rò rỉ trong các vụ vi phạm dữ liệu
Việc sử dụng các công cụ này, kết hợp với nhận thức tốt về bảo mật và quyền riêng tư, sẽ giúp bạn xây dựng một “lá chắn” bảo vệ hiệu quả trong môi trường số.
Danh Sách Kiểm Tra Khi Bị Xâm Phạm Quyền Riêng Tư
Dưới đây là danh sách kiểm tra nhanh khi phát hiện quyền riêng tư bị xâm phạm trên mạng xã hội:
Các hành động cần thực hiện ngay lập tức:
- ✅ Thu thập bằng chứng
- [ ] Chụp màn hình tất cả nội dung vi phạm
- [ ] Lưu URL, thời gian và ngày tháng của bài đăng
- [ ] Lưu thông tin về tài khoản vi phạm
- [ ] Sao lưu bằng chứng ở nhiều nơi khác nhau
- ✅ Báo cáo với nền tảng mạng xã hội
- [ ] Sử dụng công cụ báo cáo có sẵn trên nền tảng
- [ ] Chọn lý do báo cáo liên quan đến quyền riêng tư
- [ ] Cung cấp mô tả chi tiết về vi phạm
- [ ] Lưu lại mã số hoặc xác nhận báo cáo
- ✅ Liên hệ với người đăng tải (nếu biết danh tính)
- [ ] Yêu cầu gỡ bỏ nội dung ngay lập tức
- [ ] Giải thích rõ ràng về vi phạm quyền riêng tư
- [ ] Nêu rõ hậu quả pháp lý nếu không gỡ bỏ
- [ ] Lưu lại toàn bộ liên lạc
Các hành động tiếp theo:
- ✅ Chuẩn bị hồ sơ trình báo
- [ ] Viết đơn tố cáo chi tiết
- [ ] Tổng hợp tất cả bằng chứng đã thu thập
- [ ] Chuẩn bị giấy tờ tùy thân
- [ ] Liệt kê các hậu quả đã gặp phải
- ✅ Trình báo với cơ quan chức năng
- [ ] Nộp đơn tố cáo tại công an địa phương
- [ ] Cung cấp đầy đủ bằng chứng
- [ ] Ghi lại thông tin liên hệ của cán bộ tiếp nhận
- [ ] Theo dõi tiến trình xử lý vụ việc
- ✅ Xem xét yêu cầu bồi thường
- [ ] Xác định và liệt kê các thiệt hại đã gặp phải
- [ ] Tham khảo ý kiến luật sư nếu cần
- [ ] Chuẩn bị văn bản yêu cầu bồi thường
- [ ] Lựa chọn phương thức thương lượng hoặc khởi kiện
- ✅ Phòng ngừa tái diễn
- [ ] Rà soát và tăng cường cài đặt quyền riêng tư
- [ ] Thay đổi mật khẩu các tài khoản liên quan
- [ ] Bật xác thực hai yếu tố nếu có
- [ ] Kiểm tra các thông tin cá nhân khác đã công khai
Danh sách kiểm tra này giúp bạn có cái nhìn tổng quan và hành động một cách có hệ thống khi đối mặt với tình huống quyền riêng tư bị xâm phạm trên mạng xã hội.
Câu Hỏi Thường Gặp Về Xâm Phạm Quyền Riêng Tư Trên Mạng Xã Hội
Tôi cần những bằng chứng gì khi bị xâm phạm quyền riêng tư?
Bạn cần thu thập các bằng chứng như ảnh chụp màn hình bài viết/bình luận vi phạm, URL của nội dung, thông tin về người đăng tải, thời gian đăng tải, và các phản hồi liên quan. Nếu có video, bạn nên ghi lại bằng công cụ quay màn hình. Đối với tin nhắn riêng tư bị công khai, cần có bằng chứng về việc chưa được sự đồng ý của tất cả các bên tham gia cuộc trò chuyện.
Tôi có nên liên hệ trực tiếp với người vi phạm trước khi thực hiện các biện pháp pháp lý không?
Có, trong nhiều trường hợp, liên hệ trực tiếp với người vi phạm là bước đầu tiên nên thực hiện. Yêu cầu họ gỡ bỏ nội dung vi phạm ngay lập tức và giải thích rõ về quyền riêng tư của bạn đang bị xâm phạm. Tuy nhiên, hãy giữ giọng điệu lịch sự nhưng cương quyết, và lưu lại toàn bộ cuộc trao đổi làm bằng chứng. Nếu người vi phạm không hợp tác hoặc tình huống quá nghiêm trọng, bạn nên tiến hành các biện pháp pháp lý ngay lập tức.
Mạng xã hội không gỡ bỏ nội dung vi phạm sau khi tôi báo cáo, tôi nên làm gì?
Nếu mạng xã hội không phản hồi hoặc từ chối gỡ bỏ nội dung sau khi bạn báo cáo, bạn có thể:
- Gửi báo cáo lần nữa, cung cấp thêm chi tiết và bằng chứng
- Sử dụng kênh khiếu nại chuyên biệt của nền tảng (nếu có)
- Trình báo với cơ quan chức năng như Cục An ninh mạng và Phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao
- Cân nhắc thuê luật sư để gửi thông báo pháp lý chính thức đến nền tảng mạng xã hội
Có thời hiệu khởi kiện đối với hành vi xâm phạm quyền riêng tư không?
Có, thời hiệu khởi kiện về dân sự đối với hành vi xâm phạm quyền nhân thân là 3 năm, tính từ ngày người có quyền yêu cầu biết hoặc phải biết quyền, lợi ích hợp pháp của mình bị xâm phạm. Đối với tố cáo hình sự, thời hiệu tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của hành vi vi phạm, nhưng tốt nhất là trình báo càng sớm càng tốt để đảm bảo bằng chứng không bị mất đi.
Tôi có thể yêu cầu bồi thường bao nhiêu khi quyền riêng tư bị xâm phạm?
Mức bồi thường phụ thuộc vào mức độ thiệt hại. Đối với thiệt hại vật chất (như mất thu nhập do bị sa thải), bạn có thể yêu cầu bồi thường toàn bộ thiệt hại thực tế. Đối với thiệt hại tinh thần, mức bồi thường do các bên thỏa thuận, nếu không thỏa thuận được thì theo quy định của Bộ luật Dân sự, mức tối đa không quá 50 lần mức lương cơ sở do Nhà nước quy định. Tốt nhất, bạn nên tham khảo ý kiến của luật sư để xác định mức bồi thường phù hợp.
Tổng Kết
Bảo vệ quyền riêng tư trên mạng xã hội là trách nhiệm và quyền lợi của mỗi người dùng. Khi quyền riêng tư bị xâm phạm, việc hiểu rõ và thực hiện đúng các bước xử lý sẽ giúp bạn bảo vệ quyền lợi một cách hiệu quả. Từ việc thu thập bằng chứng, khiếu nại với nền tảng mạng xã hội, trình báo cơ quan chức năng đến yêu cầu bồi thường thiệt hại – mỗi bước đều đóng vai trò quan trọng trong quá trình này.
Pháp luật Việt Nam đã có những quy định rõ ràng để bảo vệ quyền riêng tư của công dân, với các chế tài nghiêm khắc đối với những hành vi vi phạm. Hệ thống Thế trận An ninh nhân dân trên không gian mạng cũng đang ngày càng phát huy vai trò trong việc tiếp nhận và xử lý các thông tin vi phạm.
Bên cạnh việc biết cách xử lý khi bị xâm phạm quyền riêng tư, việc chủ động phòng ngừa thông qua thiết lập cài đặt quyền riêng tư phù hợp, kiểm soát thông tin cá nhân và sử dụng các công cụ bảo mật cũng rất quan trọng. Hãy nhớ rằng: “Đứng lên bảo vệ quyền riêng tư của bạn trên mạng xã hội” không chỉ là khẩu hiệu mà còn là hành động thiết thực mỗi người dùng cần thực hiện trong thời đại số.
Hãy hành động ngay hôm nay để bảo vệ quyền riêng tư của bạn!
