Trong bối cảnh chuyển đổi số diễn ra mạnh mẽ, khung pháp lý an ninh mạng Việt Nam đóng vai trò then chốt trong việc bảo vệ an ninh quốc gia và quyền lợi người dùng trên không gian mạng. Hiểu biết về các quy định pháp luật an ninh mạng không chỉ giúp người dân và doanh nghiệp tránh vi phạm mà còn bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình. Bài viết sẽ cung cấp cái nhìn tổng quan về hệ thống văn bản pháp lý an ninh mạng Việt Nam hiện hành năm 2025, giải thích bằng ngôn ngữ đơn giản nhưng vẫn đảm bảo tính chính xác pháp lý.
Nền Tảng Pháp Lý An Ninh Mạng Việt Nam
Luật An Ninh Mạng 2018 – Văn Bản Nền Tảng
Luật An ninh mạng số 24/2018/QH14 được Quốc hội thông qua ngày 12/6/2018 với hơn 86% đại biểu tán thành, chính thức có hiệu lực từ ngày 01/01/2019[5]. Đến năm 2025, đây vẫn là văn bản pháp lý nền tảng điều chỉnh lĩnh vực an ninh mạng tại Việt Nam.
Luật An ninh mạng 2018 gồm 7 chương với 43 điều, bao gồm:
- Chương I: Những quy định chung
- Chương II: Bảo vệ an ninh mạng đối với hệ thống thông tin quan trọng về an ninh quốc gia
- Chương III: Phòng ngừa, xử lý hành vi xâm phạm an ninh mạng
- Chương IV: Hoạt động bảo vệ an ninh mạng
- Chương V: Bảo đảm hoạt động bảo vệ an ninh mạng
- Chương VI: Trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân
- Chương VII: Điều khoản thi hành[5]
Luật này quy định về hoạt động bảo vệ an ninh quốc gia, đảm bảo trật tự an toàn xã hội trên không gian mạng, cũng như trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức và cá nhân liên quan.
7 Nguyên Tắc Cốt Lõi Trong Bảo Vệ An Ninh Mạng
Theo Điều 4 Luật An ninh mạng 2018, việc bảo vệ an ninh mạng phải tuân thủ 7 nguyên tắc cơ bản:
- Tuân thủ Hiến pháp và pháp luật; đảm bảo lợi ích Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân.
- Đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam và quản lý thống nhất của Nhà nước; huy động sức mạnh tổng hợp của hệ thống chính trị.
- Kết hợp nhiệm vụ bảo vệ an ninh mạng với nhiệm vụ phát triển kinh tế – xã hội.
- Chủ động phòng ngừa, phát hiện, ngăn chặn và đấu tranh với các hoạt động xâm phạm an ninh quốc gia trên không gian mạng.
- Kết hợp chặt chẽ giữa nhiệm vụ bảo vệ an ninh mạng với nhiệm vụ bảo vệ, phát triển tài nguyên Internet.
- Bảo đảm cân bằng giữa quyền tự do, quyền tiếp cận thông tin của công dân với yêu cầu an ninh quốc gia.
- Bảo vệ hệ thống thông tin quan trọng về an ninh quốc gia[2].
Những Hành Vi Bị Nghiêm Cấm Theo Luật An Ninh Mạng 2025
Luật An ninh mạng quy định nhiều hành vi bị nghiêm cấm khi hoạt động trên không gian mạng:
- Sử dụng không gian mạng để tổ chức, hoạt động, câu kết, xúi giục, mua chuộc, lừa gạt, lôi kéo, đào tạo, huấn luyện người chống Nhà nước.
- Xuyên tạc lịch sử, phủ nhận thành tựu cách mạng, phá hoại khối đại đoàn kết dân tộc.
- Thông tin sai sự thật gây hoang mang trong nhân dân, gây thiệt hại cho hoạt động kinh tế – xã hội.
- Thu thập, sử dụng, phát tán, kinh doanh trái pháp luật thông tin cá nhân, bí mật nhà nước, bí mật kinh doanh.
- Tấn công, vô hiệu hóa trái pháp luật hoạt động của hệ thống thông tin quan trọng về an ninh quốc gia.
- Sản xuất, mua bán, trao đổi công cụ, thiết bị, phần mềm có tính năng tấn công mạng[5][2].
Các Văn Bản Hướng Dẫn Thi Hành Luật An Ninh Mạng
Nghị Định 53/2022/NĐ-CP – Quy Định Chi Tiết Luật An Ninh Mạng
Nghị định số 53/2022/NĐ-CP được Chính phủ ban hành ngày 15/8/2022, có hiệu lực từ ngày 01/10/2022[2]. Nghị định này là văn bản quan trọng quy định chi tiết một số điều của Luật An ninh mạng, bao gồm:
- Xác định và bảo vệ hệ thống thông tin quan trọng về an ninh quốc gia
- Cơ chế phối hợp bảo vệ an ninh mạng giữa các cơ quan nhà nước
- Điều kiện an ninh mạng đối với hệ thống thông tin quan trọng
- Quy định về lưu trữ dữ liệu và đặt chi nhánh tại Việt Nam
- Trách nhiệm của doanh nghiệp trong và ngoài nước cung cấp dịch vụ trên không gian mạng[1]
Nghị định 53/2022/NĐ-CP đóng vai trò quan trọng trong việc cụ thể hóa các quy định của Luật An ninh mạng, tạo cơ sở pháp lý rõ ràng hơn cho việc triển khai thực hiện trên thực tế.
Nghị Định 13/2023/NĐ-CP Về Bảo Vệ Dữ Liệu Cá Nhân
Nghị định số 13/2023/NĐ-CP được ban hành ngày 17/4/2023, có hiệu lực từ ngày 01/7/2023[2]. Đây là văn bản quan trọng quy định về bảo vệ dữ liệu cá nhân – một trong những khía cạnh thiết yếu của an ninh mạng. Nghị định bao gồm:
- Nguyên tắc bảo vệ dữ liệu cá nhân
- Quyền của chủ thể dữ liệu
- Nghĩa vụ của bên xử lý dữ liệu
- Điều kiện và quy trình xử lý dữ liệu cá nhân
- Biện pháp bảo vệ dữ liệu
- Quy định về chuyển dữ liệu cá nhân ra nước ngoài
Nghị định này góp phần hoàn thiện khung pháp lý bảo vệ quyền riêng tư và thông tin cá nhân của người dân trong thời đại số.
Chiến Lược An Toàn, An Ninh Mạng Quốc Gia Đến Năm 2025, Tầm Nhìn 2030
Mục Tiêu Của Chiến Lược
Ngày 10/8/2022, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 964/QĐ-TTg phê duyệt “Chiến lược an toàn, an ninh mạng quốc gia, chủ động ứng phó với các thách thức từ không gian mạng đến năm 2025, tầm nhìn 2030″[1]. Chiến lược này đặt ra nhiều mục tiêu quan trọng:
- Duy trì thứ hạng 25-30 về Chỉ số an toàn, an ninh mạng theo đánh giá của Liên minh Viễn thông quốc tế (ITU)[3]
- Hình thành lực lượng bảo đảm an toàn, an ninh mạng tại các bộ, ngành, cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị-xã hội và các tập đoàn, tổng công ty nhà nước
- Đảm bảo mỗi cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp nhà nước có một bộ phận chuyên trách về an toàn, an ninh mạng
- Kinh phí bảo đảm an toàn, an ninh mạng đạt tối thiểu 10% tổng kinh phí chi cho khoa học công nghệ, chuyển đổi số, ứng dụng CNTT[3]
- Trở thành quốc gia tự chủ về an toàn, an ninh mạng
- Xây dựng được hệ thống Thế trận an ninh nhân dân trên không gian mạng[1]
12 Nhiệm Vụ Và Giải Pháp Chiến Lược
Chiến lược an toàn, an ninh mạng quốc gia đề ra 12 nhiệm vụ và giải pháp quan trọng:
- Tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước
- Hoàn thiện hành lang pháp lý về an ninh mạng
- Bảo vệ chủ quyền quốc gia trên không gian mạng
- Bảo vệ hạ tầng số, nền tảng số, dữ liệu số, cơ sở hạ tầng không gian mạng quốc gia
- Bảo vệ hệ thống thông tin của các cơ quan Đảng, Nhà nước
- Bảo vệ hệ thống thông tin của các lĩnh vực quan trọng cần ưu tiên bảo đảm ATTT
- Tạo lập niềm tin số, xây dựng môi trường mạng trung thực, văn minh, lành mạnh
- Làm chủ, tự chủ công nghệ, sản phẩm, dịch vụ an ninh mạng
- Đào tạo và phát triển nguồn nhân lực chuyên trách
- Tuyên truyền, phổ biến, nâng cao nhận thức và kỹ năng
- Nâng cao uy tín quốc gia và hợp tác quốc tế
- Đầu tư nguồn lực và bảo đảm kinh phí thực hiện[3]
Các Văn Bản Pháp Luật Mới Ban Hành Năm 2024
Luật Giao Dịch Điện Tử (Sửa Đổi)
Ngày 22/6/2023, Quốc hội thông qua Luật Giao dịch điện tử (sửa đổi), thay thế cho Luật Giao dịch điện tử 2005, có hiệu lực từ 01/7/2024[4]. Luật gồm 8 chương với 53 điều, quy định việc thực hiện giao dịch bằng phương tiện điện tử.
Luật quy định nhiều nội dung liên quan đến an ninh mạng:
- Yêu cầu bảo đảm an toàn thông tin mạng và an ninh mạng trong giao dịch điện tử
- Nghiêm cấm các hành vi lợi dụng giao dịch điện tử xâm phạm an ninh quốc gia
- Nghiêm cấm cản trở hoặc ngăn chặn trái pháp luật quá trình tạo ra, gửi, nhận, lưu trữ thông điệp dữ liệu
- Nghiêm cấm thu thập, cung cấp, sử dụng, tiết lộ, phát tán trái pháp luật thông điệp dữ liệu
- Nghiêm cấm giả mạo, làm sai lệch, xóa, hủy, sao chép trái pháp luật thông điệp dữ liệu
- Nghiêm cấm gian lận, giả mạo, chiếm đoạt tài khoản giao dịch điện tử, chứng thư điện tử, chữ ký điện tử[4]
Nghị Định 147/2024/NĐ-CP Về Quản Lý Internet
Ngày 09/11/2024, Chính phủ ban hành Nghị định 147/2024/NĐ-CP về quản lý, cung cấp, sử dụng dịch vụ Internet và thông tin trên mạng[6]. Nghị định này đặc biệt chú trọng đến việc ngăn chặn, gỡ bỏ thông tin vi phạm pháp luật trên mạng.
Quy Định Về Ngăn Chặn, Gỡ Bỏ Thông Tin Vi Phạm Pháp Luật
Theo Điều 80 Nghị định 147/2024/NĐ-CP (có hiệu lực từ 25/12/2024), quy định rõ về trách nhiệm của các bên trong việc ngăn chặn, gỡ bỏ thông tin vi phạm pháp luật:
- Các bộ, ngành, địa phương có trách nhiệm xử lý thông tin vi phạm thuộc lĩnh vực quản lý và phối hợp với Bộ Thông tin và Truyền thông, Bộ Công an khi cần thiết
- Bộ Thông tin và Truyền thông (Cục An toàn thông tin), Bộ Công an (Cục An ninh mạng và Phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao) là đầu mối giám sát tuân thủ của các doanh nghiệp viễn thông, Internet
- Bộ Thông tin và Truyền thông, Bộ Công an có thẩm quyền yêu cầu tạm ngừng cung cấp dịch vụ đối với tổ chức, cá nhân đăng tải thông tin vi phạm
- Doanh nghiệp viễn thông, Internet có trách nhiệm thực hiện các yêu cầu ngăn chặn, gỡ bỏ thông tin vi phạm[6]
Tác Động Của Khung Pháp Lý An Ninh Mạng Đến Người Dùng Và Doanh Nghiệp
Quyền Và Nghĩa Vụ Của Người Dùng
Khung pháp lý an ninh mạng đảm bảo nhiều quyền cơ bản cho người dùng:
- Quyền được bảo vệ thông tin cá nhân và quyền riêng tư
- Quyền được bảo vệ trước các hành vi lừa đảo, tấn công mạng
- Quyền tiếp cận thông tin hợp pháp trên không gian mạng
Đồng thời, người dùng cũng có các nghĩa vụ:
- Tuân thủ các quy định pháp luật khi hoạt động trên không gian mạng
- Không đăng tải, phát tán thông tin vi phạm pháp luật
- Phối hợp với cơ quan chức năng khi cần thiết
- Báo cáo các hành vi vi phạm pháp luật trên không gian mạng
Trách Nhiệm Của Doanh Nghiệp
Các doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp cung cấp dịch vụ viễn thông, Internet, nền tảng số có những trách nhiệm:
- Bảo vệ dữ liệu cá nhân của người dùng
- Xây dựng và áp dụng các biện pháp bảo đảm an ninh mạng
- Ngăn chặn, gỡ bỏ thông tin vi phạm pháp luật khi có yêu cầu
- Lưu trữ dữ liệu và đặt chi nhánh tại Việt Nam theo quy định
- Phối hợp với cơ quan chức năng trong điều tra, xử lý vi phạm
Ví Dụ Thực Tế 1: Xử Lý Tin Giả Trên Mạng Xã Hội
Trường hợp một người dùng đăng tải thông tin sai sự thật về dịch bệnh gây hoang mang dư luận:
- Cơ quan chức năng (Bộ TT&TT hoặc Bộ Công an) phát hiện và xác minh thông tin vi phạm
- Cơ quan chức năng yêu cầu nền tảng mạng xã hội gỡ bỏ nội dung vi phạm
- Nền tảng mạng xã hội phải gỡ bỏ nội dung trong thời gian quy định
- Người đăng tải có thể bị xử phạt hành chính từ 10-20 triệu đồng
- Nếu nền tảng không tuân thủ, có thể bị phạt tiền và áp dụng biện pháp mạnh hơn
Ví Dụ Thực Tế 2: Bảo Vệ Dữ Liệu Cá Nhân Trong Thương Mại Điện Tử
Một sàn thương mại điện tử tại Việt Nam có trách nhiệm:
- Xây dựng và công khai chính sách bảo vệ dữ liệu cá nhân rõ ràng
- Phải xin sự đồng ý của khách hàng khi thu thập, xử lý dữ liệu
- Áp dụng các biện pháp kỹ thuật bảo vệ dữ liệu khỏi rò rỉ
- Khi có sự cố rò rỉ dữ liệu, phải thông báo cho cơ quan chức năng và người dùng bị ảnh hưởng trong 72 giờ
- Đảm bảo quyền truy cập, chỉnh sửa, xóa dữ liệu của khách hàng
- Nếu vi phạm, doanh nghiệp có thể bị phạt đến 5% doanh thu và phải bồi thường thiệt hại
Danh Sách Kiểm Tra Tuân Thủ Pháp Luật An Ninh Mạng
Checklist Cho Người Dùng Cá Nhân
- Bảo vệ thông tin cá nhân
- [ ] Sử dụng mật khẩu mạnh và thay đổi định kỳ
- [ ] Bật xác thực hai yếu tố cho các tài khoản quan trọng
- [ ] Chỉ cung cấp thông tin cá nhân cho các trang web đáng tin cậy
- [ ] Kiểm tra chính sách bảo mật trước khi đồng ý
- Tuân thủ quy định khi đăng tải nội dung
- [ ] Không đăng tải thông tin sai sự thật, xuyên tạc
- [ ] Không chia sẻ nội dung vi phạm bản quyền
- [ ] Tôn trọng quyền và danh dự của người khác
- [ ] Xác minh thông tin trước khi chia sẻ
- Phòng tránh lừa đảo trực tuyến
- [ ] Cảnh giác với các liên kết lạ và email đáng ngờ
- [ ] Không cung cấp thông tin tài khoản ngân hàng qua kênh không tin cậy
- [ ] Sử dụng phần mềm bảo mật và cập nhật thường xuyên
- [ ] Báo cáo các trường hợp lừa đảo cho cơ quan chức năng
Checklist Cho Doanh Nghiệp
- Tuân thủ quy định về bảo vệ dữ liệu
- [ ] Xây dựng chính sách bảo vệ dữ liệu cá nhân
- [ ] Có cơ chế xin phép và quản lý sự đồng ý của người dùng
- [ ] Áp dụng các biện pháp kỹ thuật bảo vệ dữ liệu
- [ ] Xây dựng quy trình ứng phó sự cố dữ liệu
- Tuân thủ quy định về an ninh mạng
- [ ] Bổ nhiệm người phụ trách an ninh mạng
- [ ] Thực hiện đánh giá rủi ro an ninh mạng định kỳ
- [ ] Đào tạo nhân viên về an ninh mạng
- [ ] Thiết lập cơ chế phối hợp với cơ quan chức năng
- Quản lý nội dung trên nền tảng số (nếu có)
- [ ] Xây dựng cơ chế kiểm soát nội dung
- [ ] Có quy trình tiếp nhận và xử lý phản ánh về nội dung vi phạm
- [ ] Gỡ bỏ nội dung vi phạm kịp thời
- [ ] Lưu trữ nhật ký hoạt động theo quy định
Thách Thức Và Triển Vọng Của Khung Pháp Lý An Ninh Mạng Việt Nam
Những Thách Thức Hiện Tại
- Phát triển công nghệ nhanh chóng: Công nghệ luôn phát triển nhanh hơn khung pháp lý, tạo ra khoảng trống trong quản lý.
- Tính chất xuyên biên giới của không gian mạng: Khó khăn trong việc thực thi pháp luật với các đối tượng vi phạm ở nước ngoài.
- Cân bằng giữa an ninh và quyền tự do: Làm sao để đảm bảo an ninh mạng mà không hạn chế quá mức quyền tự do thông tin.
- Thiếu nguồn lực chuyên môn: Nhiều cơ quan, doanh nghiệp còn thiếu nhân lực có chuyên môn cao về an ninh mạng.
- Nhận thức người dùng còn hạn chế: Nhiều người dân chưa có kiến thức đầy đủ về an ninh mạng và bảo vệ dữ liệu.
Triển Vọng Phát Triển
- Hoàn thiện hệ thống pháp luật: Tiếp tục cập nhật, hoàn thiện hệ thống pháp luật về an ninh mạng theo hướng đồng bộ, toàn diện.
- Tăng cường hợp tác quốc tế: Đẩy mạnh hợp tác với các quốc gia và tổ chức quốc tế trong lĩnh vực an ninh mạng.
- Phát triển công nghiệp an ninh mạng: Thúc đẩy phát triển các sản phẩm, dịch vụ an ninh mạng “Made in Vietnam”.
- Đào tạo nhân lực chất lượng cao: Chú trọng đào tạo, phát triển đội ngũ chuyên gia an ninh mạng.
- Nâng cao nhận thức xã hội: Tăng cường tuyên truyền, phổ biến kiến thức về an ninh mạng trong cộng đồng.
Kết Luận
Khung pháp lý an ninh mạng tại Việt Nam năm 2025 đã được hình thành tương đối đầy đủ, từ Luật An ninh mạng 2018 làm nền tảng đến các nghị định hướng dẫn và Chiến lược an toàn, an ninh mạng quốc gia đến năm 2025, tầm nhìn 2030. Các quy định này không chỉ nhằm bảo vệ an ninh quốc gia mà còn bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người dân, doanh nghiệp trong môi trường số.
Trong bối cảnh công nghệ phát triển nhanh chóng và các mối đe dọa an ninh mạng ngày càng phức tạp, việc tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý và nâng cao năng lực thực thi là yêu cầu cấp thiết. Đồng thời, mỗi cá nhân và doanh nghiệp cũng cần nâng cao nhận thức, tích cực tuân thủ các quy định để cùng xây dựng một không gian mạng Việt Nam an toàn, lành mạnh.
Hãy chủ động tìm hiểu và tuân thủ các quy định pháp luật an ninh mạng để bảo vệ bản thân và góp phần bảo vệ an ninh mạng quốc gia. Bạn đã sẵn sàng trở thành công dân số có trách nhiệm chưa? Liên hệ với chúng tôi để được tư vấn thêm về các biện pháp bảo vệ an ninh mạng cho cá nhân và doanh nghiệp!
