Đã mất tiền vì bị lừa đảo, nhiều người vô cùng hoang mang và tìm mọi cách để lấy lại số tiền đã mất. Tuy nhiên, đây chính là thời điểm mà các đối tượng xấu nhắm đến và tạo ra một vòng luẩn quẩn lừa đảo thứ hai. Thủ đoạn lừa đảo “thu hồi vốn, lấy lại tiền đã mất” đang diễn ra ngày càng phổ biến trên không gian mạng Việt Nam, khiến nhiều nạn nhân rơi vào cảnh “tiền mất, tật mang”. Bài viết này sẽ vạch trần chi tiết các chiêu trò lừa đảo, cách kẻ gian giả danh chuyên án công an, và cung cấp hướng dẫn cụ thể để bạn không trở thành nạn nhân của vòng lừa đảo thứ hai này.
Hiện trạng lừa đảo “Thu hồi vốn, lấy lại tiền đã mất” tại Việt Nam
Theo thống kê của các cơ quan chức năng, hiện tượng lừa đảo “thu hồi vốn lừa đảo” đang diễn biến hết sức phức tạp. Đặc biệt từ tháng 5/2024 đến nay, có đến 60% bị hại của các vụ lừa đảo qua mạng lại bị lừa thêm một lần nữa khi tìm cách lấy lại tiền bị lừa[4]. Các đối tượng lừa đảo đã tạo ra hàng loạt các trang mạng xã hội, website giả mạo các cơ quan chức năng, công ty luật, hay tự xưng là chuyên gia an ninh mạng để quảng cáo dịch vụ hỗ trợ lấy lại tiền bị lừa.
Điều đáng nói là tâm lý tiếc tiền, muốn lấy lại tiền đã mất của nạn nhân khiến họ dễ dàng trở thành mục tiêu cho chiêu trò này. Nhiều người không hề biết rằng, các tài khoản tự xưng là hỗ trợ lấy lại tiền đôi khi chính là tài khoản lừa đảo ban đầu[4]. Đây là một hình thức lừa đảo kép, khiến nạn nhân bị tổn thất tài chính thêm một lần nữa.
Trên Facebook và các nền tảng mạng xã hội khác hiện nay có vô số trang quảng cáo dịch vụ lấy lại tiền bị lừa. Các fanpage này thường mạo danh các cơ quan chức năng, luật sư, với tên gọi như “Công ty luật – hỗ trợ thu hồi tiền treo”, “Cục Phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao A05”, “Cổng thông tin – Học viện Cảnh sát nhân dân”, “Hướng dẫn thu hồi vốn treo hiệu quả”, “Văn phòng LS – hỗ trợ thu hồi vốn treo”…[6] Tất cả đều nhằm tạo lòng tin cho người đã từng là nạn nhân của lừa đảo.
Phân tích chi tiết các thủ đoạn lừa đảo thu hồi vốn phổ biến
Thủ đoạn 1: Giả danh chuyên án công an và tổ chức pháp lý
Một trong những thủ đoạn phổ biến nhất là việc các đối tượng giả danh cán bộ, điều tra viên hoặc luật sư để tạo lòng tin với nạn nhân. Theo Công an quận Tân Phú, các đối tượng lừa đảo thường giả danh cán bộ thuộc Bộ Công an và Viện kiểm sát đang điều tra các vụ án hình sự, đồng thời làm giả các lệnh bắt tạm giam và quyết định tạm giữ, niêm phong tài sản thi hành án hình sự rồi liên lạc, gửi cho bị hại thông qua mạng xã hội như Facebook, Zalo…[2]
Theo Thiếu tá Phí Văn Thanh, Cục An ninh mạng và phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao, các đối tượng lừa đảo thường tạo hội nhóm lớn trên Facebook với tên gọi hấp dẫn như: “Thu hồi tiền lừa đảo”, “Hỗ trợ lấy lại tiền bị lừa”. Sau đó, chúng đóng vai trò là các luật sư, nhân viên ngân hàng, hay các kỹ sư công nghệ thông tin cung cấp các dịch vụ để lấy lại tiền bị lừa nhằm tạo sự tin tưởng cho nạn nhân[4].
Cụ thể, các đối tượng tìm kiếm thông tin về các bị can đã bị khởi tố, bắt tạm giam trong các vụ án hình sự, kinh tế trên báo chí và mạng xã hội; tìm hiểu về mối quan hệ thân nhân trong gia đình (chủ yếu là thông tin vợ chồng, con cái…). Sau đó, các đối tượng chỉnh sửa, cắt ghép, điền thông tin lên các biểu mẫu tố tụng hình sự (như lý lịch bị can, quyết định khởi tố bị can…) để gửi tin nhắn đến người thân của bị can trong vụ án thông qua ứng dụng Telegram, Facebook… Các đối tượng tự xưng là điều tra viên, kiểm sát viên đang thụ lý vụ án; trao đổi thông tin liên quan đến vụ án, gửi hình ảnh lý lịch bị can, quyết định khởi tố bị can giả mạo… khiến người nhà của bị can tin tưởng là thật[2].
Thủ đoạn 2: Tạo lòng tin qua các hội nhóm và cam kết hỗ trợ
Thủ đoạn phổ biến thứ hai là việc các đối tượng lừa đảo tìm kiếm và tiếp cận người từng bị lừa thông qua việc theo dõi các phiên live trực tiếp của các trang Facebook có nội dung lừa đảo. Sau khi xác định được mục tiêu, chúng sẽ chủ động liên hệ với nạn nhân, thông báo rằng họ đã bị lừa và đưa ra lời đề nghị giúp đỡ[4].
Để tạo lòng tin, các đối tượng thường thông báo với nạn nhân rằng chính bản thân chúng cũng từng bị lừa nhưng đã nhờ được người lấy lại tiền. Nếu nạn nhân đồng ý, chúng sẽ hướng dẫn cách lấy lại số tiền đã bị mất[4]. Một ví dụ điển hình là trường hợp được Công an thành phố Gia Nghĩa, tỉnh Đắk Nông phát hiện và triệt phá, khi một nhóm 6 đối tượng sinh năm 2006 đã sử dụng thủ đoạn này để lừa đảo 135 bị hại, chiếm đoạt số tiền trên 720 triệu đồng từ tháng 3/2024 đến ngày 25/7/2024[4].
Nhiều người dân đã tham gia các nhóm có tên “LẤY LẠI TIỀN LỪA ĐẢO…” và nhanh chóng được tiếp cận bởi những người tự xưng là luật sư. Ví dụ, một trường hợp điển hình được báo cáo là chị L., người đã bị lừa khi tham gia sàn giao dịch lừa đảo. Sau khi tham gia nhóm hỗ trợ, chị được một người tự xưng là “luật sư Hoàn” kết bạn và hỏi thông tin rất cặn kẽ về sàn giao dịch, email, giấy tờ đã sử dụng để đăng ký tài khoản, tổng số tiền đã mất và số lần nạp…[1]
Thủ đoạn 3: Yêu cầu đóng “phí dịch vụ” và “phí pháp lý”
Sau khi đã tạo được lòng tin, các đối tượng lừa đảo sẽ yêu cầu nạn nhân cung cấp thông tin cá nhân, tài khoản ngân hàng, số tiền đã bị lừa và yêu cầu chuyển khoản tiền “phí dịch vụ” hoặc các loại phí khác[4]. Kẻ lừa đảo thường viện dẫn đây là các loại phí cần thiết để bắt đầu quy trình thu hồi tiền, không liên quan đến phí dịch vụ thu sau[1].
Theo Cục An toàn thông tin (Bộ TT&TT), khi nạn nhân đã bị thuyết phục, những kẻ lừa đảo sẽ yêu cầu cung cấp nhiều thông tin cá nhân, dùng các loại đơn từ giả để dụ dỗ nạn nhân trả các khoản phí như phí khởi kiện, phí bảo hiểm, phí nộp hồ sơ…[1] Sau khi nhận được tiền và thông tin, chúng thường biến mất mà không để lại dấu vết, khiến nạn nhân không chỉ mất tiền thêm một lần mà còn có nguy cơ bị đánh cắp thông tin cá nhân.
Ngoài ra, một số đối tượng còn dụ dỗ bị hại đi cùng để sang các nước lân cận Việt Nam liên hệ lấy lại tiền nhưng mục đích thực sự là bán bị hại cho các ổ nhóm tội phạm[5], đưa nạn nhân vào tình trạng nguy hiểm hơn nhiều.
Các ví dụ thực tế về lừa đảo thu hồi vốn tại Việt Nam
Ví dụ 1: Chị L. mất thêm 50 triệu đồng vì tin “luật sư Hoàn”
Theo báo cáo trên trang Công an, chị L. đã trở thành nạn nhân của một sàn giao dịch lừa đảo. Vì cảm thấy xấu hổ, chị không dám nói với gia đình và tìm đến các hội nhóm trên mạng xã hội để tìm cách lấy lại tiền. Sau khi tham gia nhóm “LẤY LẠI TIỀN LỪA ĐẢO…”, chị được một người tự xưng là “luật sư Hoàn” kết bạn.
Người này hỏi thông tin rất chi tiết về sàn giao dịch, email, giấy tờ đã sử dụng để đăng ký tài khoản, tổng số tiền đã mất và số lần nạp. Thấy người này hỏi theo một cách rất chuyên nghiệp, chị L. tin tưởng cung cấp thông tin. Một ngày sau, người này nói đã liên hệ được với đại diện sàn giao dịch và lực lượng chức năng, đề nghị chị in và ký một số biên bản, trong đó có cả biên bản tố cáo, khởi kiện.
Trong những ngày tiếp theo, họ liên tục cập nhật tiến độ và cuối cùng đề nghị chị đóng án phí khởi kiện. Chị L. đã đóng 50 triệu đồng “án phí” nhưng sau đó không nhận được thêm thông tin nào. Khi cố gắng liên hệ lại với “luật sư tốt bụng”, chị phát hiện mình đã bị chặn hoàn toàn[1]. Chị L. không chỉ mất số tiền ban đầu mà còn mất thêm 50 triệu đồng vì tin tưởng dịch vụ lừa đảo này.
Ví dụ 2: Anh Hồ Thanh Nhựt bị lừa tiếp 5,5 triệu đồng
Anh Hồ Thanh Nhựt (31 tuổi), ngụ ở H.Ba Tri, tỉnh Bến Tre, đã bị lừa 400 triệu đồng khi tham gia một nhóm làm thêm trên Telegram. Khi tìm cách lấy lại tiền, anh đã liên hệ với fanpage “Cổng thông tin – Học viện Cảnh sát nhân dân” để cung cấp thông tin và nhờ lấy lại số tiền đã mất.
Đại diện fanpage cho biết anh phải đóng số tiền 5,5 triệu đồng để làm chi phí và hứa hẹn “tiền sẽ về trong ngày”. Tin tưởng vào lời hứa, anh Nhựt đã chuyển khoản số tiền này. Tuy nhiên, sau khi nhận được tiền, fanpage này đã chặn liên lạc với anh, khiến anh tiếp tục bị lừa thêm 5,5 triệu đồng[6].
Ví dụ 3: Phóng viên kiểm chứng fanpage “Dịch vụ hỗ trợ thu hồi vốn treo”
Để kiểm chứng tính chất lừa đảo của các dịch vụ này, một phóng viên của báo Thanh Niên đã liên hệ với fanpage “Dịch vụ hỗ trợ thu hồi vốn treo” và cho biết bị kẹt 840 triệu đồng trong một sàn giao dịch tiền điện tử, nhờ lấy lại giúp.
Đại diện fanpage đã kết nối phóng viên với tài khoản Facebook tên Chu Thị Linh, người này yêu cầu cung cấp thông tin cá nhân để “kiểm tra hệ thống”. Sau khi nhận được thông tin, dù phóng viên hoàn toàn bịa ra câu chuyện và số tiền 840 triệu đồng, đối tượng vẫn khẳng định “Hồ sơ Nguyễn Thanh Nam qua kiểm tra đã có tên trong danh sách được quyền hỗ trợ thu hồi vốn. Hiện tại bạn đang bị treo tổng số tiền là 840 triệu đồng.”
Người này yêu cầu phóng viên đóng 3.840.000 đồng để “làm thủ tục ủy quyền hồ sơ” và cam kết: “Sau khi chuyển tiền sẽ được giải ngân với số tiền 843.840.000 đồng”, “Đóng tiền xong, việc giải ngân sẽ được thực hiện sau 10 – 15 phút và không còn bất cứ ràng buộc nào khác”[6]. Điều này chứng minh rõ ràng fanpage hoàn toàn là lừa đảo, vì họ sẵn sàng xác nhận một câu chuyện hoàn toàn bịa đặt.
Làm thế nào để nhận biết các dấu hiệu lừa đảo lấy lại tiền bị lừa?
Danh sách kiểm tra để nhận biết lừa đảo thu hồi vốn
Để tránh trở thành nạn nhân của lừa đảo thu hồi vốn, bạn nên chú ý các dấu hiệu sau:
- Tài khoản mạng xã hội thiếu thông tin xác thực: Theo Cục An toàn thông tin (Bộ TT&TT), các đối tượng lừa đảo thường tạo lập các tài khoản ảo, không có thông tin rõ ràng về công ty, địa chỉ hoặc các thông tin liên hệ[1].
- Quảng cáo với những cam kết “100%” hoặc “chắc chắn”: Đối tượng lừa đảo chạy quảng cáo các bài đăng với nội dung “hỗ trợ lấy lại tiền”, “cam kết lấy lại được tiền bị lừa”, bên dưới là những bình luận cảm ơn đã lấy lại tiền bằng những tài khoản ảo khác[1].
- Yêu cầu cung cấp thông tin cá nhân chi tiết: Sau khi được người dùng liên hệ, các đối tượng nhiệt tình tư vấn, đồng thời liên tục hứa hẹn, cam kết lấy lại 100% số tiền đã mất. Tiếp đó, đối tượng yêu cầu nạn nhân cung cấp các thông tin cá nhân, tài khoản ngân hàng, số tiền đã bị lừa[1].
- Yêu cầu đóng phí trước: Bất kỳ dịch vụ nào yêu cầu bạn đóng phí trước khi nhận được tiền đều nên coi là đáng nghi ngờ. Các loại phí như “phí khởi kiện”, “phí bảo hiểm”, “phí nộp hồ sơ” thường là dấu hiệu của lừa đảo[1].
- Giao tiếp chỉ qua mạng xã hội: Các đối tượng lừa đảo thường chỉ giao tiếp thông qua các nền tảng mạng xã hội như Facebook, Zalo, Telegram… và không bao giờ gặp mặt trực tiếp[2].
- Sử dụng các biểu mẫu pháp lý giả mạo: Các đối tượng thường gửi các biểu mẫu pháp lý giả mạo như lý lịch bị can, quyết định khởi tố bị can, biên bản tố cáo… để tạo lòng tin với nạn nhân[2].
- Khẳng định có liên hệ với lực lượng chức năng: Kẻ lừa đảo thường tự nhận có mối quan hệ với các cơ quan chức năng như Bộ Công an, Viện kiểm sát, hoặc các cơ quan an ninh mạng để tạo uy tín[4].
- Sử dụng kiểu ngôn ngữ mơ hồ về “nghiệp vụ”: Khi được hỏi cách thức thực hiện, các đối tượng thường cho biết đó là “nghiệp vụ”, không thể chia sẻ. “Bên anh sẽ dùng các biện pháp nghiệp vụ, kết hợp với lực lượng an ninh mạng để hỗ trợ em lấy lại các khoản tiền bị lừa, bị treo… nhưng về nguyên tắc nghiệp vụ không chia sẻ chi tiết.”[1]
- Khi đặt câu hỏi chi tiết, đối tượng thường trở nên né tránh: Nếu bạn đặt câu hỏi cụ thể về quy trình, cách thức hoặc pháp lý, đối tượng lừa đảo thường không trả lời trực tiếp hoặc đưa ra các câu trả lời mơ hồ.
- Tạo áp lực về thời gian: Các đối tượng lừa đảo thường tạo cảm giác cấp bách, cho rằng nếu không hành động ngay sẽ mất cơ hội lấy lại tiền.
Cách thức thực sự để lấy lại tiền bị lừa (nếu có thể)
Theo Luật sư Hoàng Văn Chiển, Đoàn Luật sư TP. Hà Nội, trong trường hợp không may bị lừa đảo mất tiền, bạn nên làm đơn trình báo tố giác tội phạm lừa đảo đến cơ quan chức năng để có cơ hội lấy lại tiền. Tuy nhiên, phần lớn các trường hợp lừa đảo, kẻ gian sử dụng tài khoản của người khác. Thông qua nhiều tài khoản ảo, tiền được chuyển đến tài khoản của kẻ lừa đảo. Cơ quan điều tra cũng gặp nhiều khó khăn trong việc xác định chính xác người thực hiện[3].
Dưới đây là một số cách thực tế có thể giúp bạn lấy lại tiền bị lừa (tùy theo từng trường hợp):
Đối với các trường hợp chuyển tiền qua tài khoản ngân hàng:
- Liên hệ ngay với ngân hàng: Nếu vừa mới chuyển tiền và phát hiện lừa đảo, hãy liên hệ ngay với ngân hàng để nhờ sự can thiệp. Nếu chưa kịp chuyển đến tài khoản thụ hưởng, ngân hàng có thể hoàn lại cho người vừa chuyển. Nếu tiền đã bị chuyển đi, ngân hàng có thể thông báo, yêu cầu chủ tài khoản hoàn lại số tiền đó[3].
- Trình báo với cơ quan công an: Trường hợp chủ tài khoản không trả, người bị hại có căn cứ để khởi kiện hoặc tố cáo lên cơ quan công an để đòi lại tiền[3]. Cung cấp đầy đủ bằng chứng như tin nhắn, giao dịch ngân hàng, và thông tin liên lạc với đối tượng lừa đảo
- Yêu cầu ngân hàng cung cấp thông tin tài khoản thụ hưởng: Trong một số trường hợp, ngân hàng có thể hỗ trợ cung cấp thông tin tài khoản thụ hưởng để bạn trình báo với cơ quan công an. Tuy nhiên, việc này cần tuân thủ quy định pháp luật và chỉ được thực hiện khi có yêu cầu từ cơ quan chức năng.
- Sử dụng dịch vụ pháp lý uy tín: Nếu vụ việc phức tạp, bạn có thể tìm đến các công ty luật hoặc luật sư uy tín để được tư vấn và hỗ trợ pháp lý. Tuyệt đối không tin vào các dịch vụ “thu hồi vốn” không rõ nguồn gốc trên mạng.
Đối với các trường hợp lừa đảo qua sàn giao dịch trực tuyến:
- Thu thập bằng chứng: Lưu giữ toàn bộ email, tin nhắn, biên lai giao dịch, và ảnh chụp màn hình liên quan đến vụ việc. Đây là những bằng chứng quan trọng để trình báo với cơ quan chức năng.
- Trình báo với cơ quan công an: Đến trực tiếp cơ quan công an địa phương hoặc gửi đơn tố giác tội phạm qua đường bưu điện. Đảm bảo cung cấp đầy đủ thông tin và bằng chứng.
- Liên hệ với các tổ chức chống gian lận: Một số tổ chức quốc tế hoặc trong nước chuyên chống gian lận trực tuyến có thể hỗ trợ bạn trong việc xác minh và xử lý vụ việc.
- Cảnh báo cộng đồng: Đăng tải thông tin về vụ việc lên các nhóm cộng đồng uy tín để cảnh báo người khác tránh xa sàn giao dịch lừa đảo. Điều này không chỉ giúp bạn tìm kiếm sự hỗ trợ mà còn ngăn chặn nguy cơ cho những người khác.
Đối với các trường hợp bị đánh cắp thông tin cá nhân:
- Đổi mật khẩu ngay lập tức: Nếu bạn nghi ngờ thông tin cá nhân bị lộ, hãy đổi mật khẩu tất cả các tài khoản liên quan, đặc biệt là tài khoản ngân hàng, email, và mạng xã hội.
- Kiểm tra lịch sử giao dịch: Theo dõi lịch sử giao dịch của tài khoản ngân hàng để phát hiện bất kỳ hoạt động bất thường nào.
- Đăng ký cảnh báo với ngân hàng: Một số ngân hàng cung cấp dịch vụ cảnh báo khi có giao dịch bất thường xảy ra trên tài khoản của bạn.
- Trình báo với cơ quan chức năng: Nếu nghi ngờ bị đánh cắp thông tin cá nhân, hãy trình báo ngay với cơ quan công an để được hỗ trợ.
Hướng dẫn cách báo cáo với cơ quan chức năng đúng cách
Các bước thực hiện khi trình báo
- Chuẩn bị hồ sơ đầy đủ:
- Đơn trình báo tố giác tội phạm (theo mẫu của cơ quan công an).
- Bằng chứng liên quan (tin nhắn, email, biên lai chuyển tiền, ảnh chụp màn hình).
- Thông tin cá nhân của bạn (CMND/CCCD, số điện thoại liên hệ).
- Liên hệ đúng đơn vị chức năng:
- Đối với các vụ lừa đảo qua mạng: Liên hệ Cục An ninh mạng và phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (A05).
- Đối với các vụ lừa đảo qua ngân hàng: Liên hệ ngân hàng nơi bạn thực hiện giao dịch.
- Đối với các trường hợp nghiêm trọng hơn: Trình báo tại Công an Phường/Xã nơi bạn cư trú hoặc nơi xảy ra vụ việc.
- Theo dõi tiến độ xử lý:
- Sau khi trình báo, hãy giữ liên lạc với cơ quan chức năng để cập nhật tiến độ xử lý.
- Cung cấp thêm thông tin nếu được yêu cầu.
Những điều cần lưu ý khi trình báo
- Không tự ý làm việc với các “dịch vụ thu hồi vốn” không rõ nguồn gốc.
- Luôn yêu cầu biên nhận hoặc giấy xác nhận khi nộp hồ sơ trình báo.
- Tránh chia sẻ thông tin cá nhân hoặc bằng chứng cho bất kỳ ai ngoài cơ quan chức năng.
Lời khuyên cuối cùng: “Đã mất tiền đừng mất thêm”
Chiêu trò “thu hồi vốn lừa đảo” là một hình thức lợi dụng tâm lý của nạn nhân để tiếp tục chiếm đoạt tài sản. Khi đã mất tiền vì bị lừa đảo, điều quan trọng nhất là giữ bình tĩnh và không vội vàng tìm đến các dịch vụ không rõ nguồn gốc trên mạng xã hội. Hãy nhớ rằng:
- KHÔNG tin vào bất kỳ lời hứa nào từ các dịch vụ thu hồi vốn không xác thực.
- Luôn tìm đến cơ quan chức năng để được hỗ trợ chính thức.
- Cảnh giác cao độ trước mọi lời mời gọi đóng phí trước để lấy lại tiền.
