Trong thời đại công nghệ số phát triển, lừa đảo qua điện thoại đang trở thành vấn nạn nhức nhối với nhiều thủ đoạn tinh vi. Đặc biệt, chiêu trò mạo danh cơ quan điều tra và sử dụng tâm lý sợ hãi để đe dọa nạn nhân đang diễn ra ngày càng phổ biến, gây thiệt hại nghiêm trọng về tài sản và tinh thần cho người dân. Bài viết này sẽ giúp bạn nhận biết và ứng phó hiệu quả với những cuộc gọi đe dọa mạo danh cơ quan điều tra, bảo vệ bản thân khỏi những chiêu trò lừa đảo tinh vi.
Tình hình lừa đảo mạo danh cơ quan điều tra tại Việt Nam
Theo thống kê từ Cục An toàn thông tin (Bộ Thông tin và Truyền thông), trong 6 tháng đầu năm 2025, đã có hơn 9.000 vụ lừa đảo liên quan đến mạo danh cơ quan điều tra được ghi nhận, với tổng thiệt hại ước tính lên đến hơn 700 tỷ đồng. Con số này tăng 50% so với cùng kỳ năm 2024, cho thấy tình trạng lừa đảo qua hình thức này đang diễn biến hết sức phức tạp.
Đáng chú ý, các đối tượng lừa đảo không chỉ nhắm vào người cao tuổi mà còn mở rộng đối tượng sang cả những người có trình độ học vấn cao, thậm chí là những người làm việc trong lĩnh vực pháp luật. Điều này cho thấy thủ đoạn lừa đảo ngày càng tinh vi và có tính thuyết phục cao.
Ông Nguyễn Văn A, Phó Cục trưởng Cục An ninh mạng và Phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (Bộ Công an) cho biết: “Các đối tượng lừa đảo đã nghiên cứu kỹ tâm lý sợ hãi của con người, đặc biệt là nỗi sợ liên quan đến pháp luật. Chúng lợi dụng điều này để tạo áp lực, khiến nạn nhân mất bình tĩnh và dễ dàng làm theo yêu cầu mà không suy nghĩ thấu đáo.”
Chiêu trò đe dọa qua điện thoại phổ biến
1. Mạo danh cán bộ công an, điều tra viên
Đây là hình thức phổ biến nhất trong các cuộc gọi đe dọa. Đối tượng lừa đảo sẽ gọi điện và tự xưng là cán bộ công an, điều tra viên thuộc các đơn vị như Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy, Cục Cảnh sát điều tra tội phạm kinh tế và tham nhũng, hoặc các phòng, ban nghiệp vụ của công an địa phương.
Để tăng độ tin cậy, chúng thường sử dụng ngôn ngữ hành chính, pháp lý chuyên nghiệp và nắm được một số thông tin cá nhân của nạn nhân như họ tên, địa chỉ, số CMND/CCCD (có thể thu thập từ các vụ lộ dữ liệu hoặc từ mạng xã hội).
2. Thông báo liên quan đến vụ án nghiêm trọng
Sau khi tự xưng là cán bộ công an, đối tượng lừa đảo sẽ thông báo nạn nhân đang liên quan đến một vụ án nghiêm trọng như:
- Buôn bán, vận chuyển ma túy
- Rửa tiền, giao dịch bất hợp pháp
- Tội phạm kinh tế, trốn thuế
- Tham gia tổ chức lừa đảo xuyên quốc gia
Những thông tin này được đưa ra một cách mơ hồ nhưng gây sợ hãi, với nhiều thuật ngữ pháp lý và số hiệu văn bản, điều luật để tạo vẻ chuyên nghiệp và đáng tin cậy.
3. Đe dọa bắt giữ, khởi tố nếu không hợp tác
Để gây áp lực tâm lý, đối tượng lừa đảo thường đe dọa sẽ bắt giữ, khởi tố nạn nhân nếu không hợp tác. Chúng có thể nói rằng đã có lệnh bắt, lệnh khám xét nhà hoặc tài khoản ngân hàng của nạn nhân đã bị phong tỏa theo yêu cầu của cơ quan điều tra.
Thậm chí, để tăng độ uy hiếp, đối tượng lừa đảo có thể cho nghe tiếng ồn giả lập môi trường làm việc của cơ quan công an hoặc tiếng người thứ ba (giả làm lãnh đạo) ra lệnh bắt giữ nạn nhân trong vòng 24 giờ nếu không hợp tác.
4. Yêu cầu chuyển tiền để “xác minh” hoặc “bảo lãnh”
Mục đích cuối cùng của các cuộc gọi đe dọa là chiếm đoạt tiền của nạn nhân. Sau khi đã tạo áp lực tâm lý đủ lớn, đối tượng lừa đảo sẽ đưa ra “giải pháp” giúp nạn nhân thoát khỏi vụ việc, thường là:
- Chuyển tiền vào “tài khoản an toàn” để xác minh nguồn gốc
- Nộp tiền “bảo lãnh tại ngoại” để không bị bắt giữ
- Chuyển tiền để chứng minh khả năng tài chính “trong sạch”
- Đóng tiền “phí xác minh” để được xem xét gỡ bỏ lệnh bắt
Số tiền yêu cầu thường rất lớn, có thể từ vài chục triệu đến hàng tỷ đồng, tùy theo đánh giá của đối tượng lừa đảo về khả năng tài chính của nạn nhân.
5. Yêu cầu giữ bí mật tuyệt đối
Để ngăn nạn nhân tham khảo ý kiến từ người khác, đối tượng lừa đảo luôn yêu cầu giữ bí mật tuyệt đối về cuộc gọi và nội dung trao đổi. Chúng thường đưa ra các lý do như:
- “Đây là vụ án mật, nếu tiết lộ sẽ ảnh hưởng đến quá trình điều tra”
- “Nếu tiết lộ thông tin, anh/chị sẽ bị bắt giữ ngay lập tức”
- “Ngay cả người thân trong gia đình cũng có thể liên quan đến vụ án”
Yêu cầu giữ bí mật này là dấu hiệu rõ ràng của lừa đảo, vì các cơ quan điều tra chính thức luôn làm việc công khai, minh bạch theo quy định của pháp luật.
Cách nhận biết cuộc gọi mạo danh cơ quan điều tra
1. Cơ quan công an không làm việc qua điện thoại
Điều quan trọng nhất cần nhớ là các cơ quan điều tra chính thức như công an, viện kiểm sát, tòa án KHÔNG BAO GIỜ làm việc với công dân qua điện thoại về các vụ án, vụ việc nghiêm trọng. Quy trình làm việc chính thức luôn tuân thủ các bước sau:
- Gửi giấy mời, giấy triệu tập có đóng dấu của cơ quan
- Yêu cầu công dân đến trụ sở làm việc trực tiếp
- Lập biên bản làm việc có chữ ký của các bên
- Thực hiện các thủ tục tố tụng theo quy định của pháp luật
Trung tá Lê Văn B, Đội trưởng Đội Điều tra tổng hợp (Công an TP. Hà Nội) khẳng định: “Cơ quan công an không bao giờ thông báo cho người dân về các vụ án hoặc yêu cầu chuyển tiền qua điện thoại. Mọi thủ tục tố tụng đều phải tuân thủ quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự và được thực hiện công khai, minh bạch.”
2. Sử dụng số điện thoại không chính thống
Các cuộc gọi mạo danh cơ quan điều tra thường sử dụng số điện thoại di động cá nhân hoặc số điện thoại ẩn danh, không hiển thị số. Một số trường hợp, đối tượng lừa đảo còn sử dụng công nghệ để giả mạo số điện thoại của cơ quan công an.
Trong khi đó, cơ quan điều tra chính thức khi cần liên hệ sẽ sử dụng số điện thoại cố định của cơ quan, có thể dễ dàng xác minh qua cổng thông tin điện tử chính thức.
3. Tạo áp lực thời gian và yêu cầu bí mật
Đối tượng lừa đảo luôn tạo áp lực về thời gian, yêu cầu nạn nhân phải quyết định và hành động ngay lập tức, thường trong vòng 24-48 giờ. Điều này nhằm khiến nạn nhân không có thời gian suy nghĩ thấu đáo hoặc tham khảo ý kiến người khác.
Đồng thời, yêu cầu giữ bí mật tuyệt đối cũng là dấu hiệu rõ ràng của lừa đảo. Các cơ quan điều tra chính thức luôn làm việc công khai, minh bạch và không bao giờ yêu cầu người dân giữ bí mật về việc họ đang bị điều tra.
4. Yêu cầu chuyển tiền qua tài khoản cá nhân
Dấu hiệu quan trọng nhất của lừa đảo mạo danh cơ quan điều tra là yêu cầu chuyển tiền. Cơ quan công an, viện kiểm sát, tòa án KHÔNG BAO GIỜ yêu cầu công dân chuyển tiền vào tài khoản cá nhân với bất kỳ lý do gì.
Mọi khoản phí, lệ phí liên quan đến thủ tục tố tụng (nếu có) đều phải nộp trực tiếp tại trụ sở cơ quan chức năng và được cấp biên lai, chứng từ theo quy định.
Cách ứng phó khi nhận được cuộc gọi đe dọa
1. Giữ bình tĩnh, không hoảng sợ
Khi nhận được cuộc gọi đe dọa mạo danh cơ quan điều tra, điều quan trọng nhất là giữ bình tĩnh. Các đối tượng lừa đảo lợi dụng tâm lý hoảng sợ, lo lắng của nạn nhân để thao túng và đẩy nhanh quá trình lừa đảo.
Hãy nhớ rằng, nếu bạn chưa làm gì sai trái, không có lý do gì để lo sợ. Và ngay cả khi có vấn đề thật, cơ quan chức năng cũng sẽ làm việc theo quy trình chính thống, không phải qua cuộc gọi đe dọa.
2. Không cung cấp thông tin cá nhân
Tuyệt đối không cung cấp thông tin cá nhân như số CMND/CCCD, địa chỉ, thông tin tài khoản ngân hàng, mật khẩu, mã OTP hay bất kỳ thông tin nhạy cảm nào khi được yêu cầu qua điện thoại.
Cơ quan công an đã có đầy đủ thông tin về công dân trong cơ sở dữ liệu và không cần phải yêu cầu cung cấp qua điện thoại. Nếu có yêu cầu cung cấp thông tin, đó chính là dấu hiệu của lừa đảo.
3. Đặt câu hỏi để xác minh danh tính
Nếu nghi ngờ cuộc gọi có dấu hiệu lừa đảo, hãy đặt các câu hỏi cụ thể để xác minh danh tính người gọi:
- Tên đầy đủ, cấp bậc, chức vụ của người gọi là gì?
- Đơn vị công tác cụ thể? (phòng, ban, đội…)
- Địa chỉ trụ sở làm việc?
- Số điện thoại cố định của đơn vị?
- Số hiệu văn bản điều tra, khởi tố (nếu có)?
Các đối tượng lừa đảo thường trả lời mập mờ, né tránh hoặc đưa ra thông tin không chính xác khi được hỏi về những chi tiết cụ thể như vậy.
4. Chủ động ngắt cuộc gọi và xác minh thông tin
Cách tốt nhất để ứng phó với cuộc gọi đe dọa là chủ động ngắt cuộc gọi và xác minh thông tin. Bạn có thể:
- Tìm số điện thoại chính thức của cơ quan công an địa phương (qua website chính thức)
- Gọi điện trực tiếp đến số điện thoại đó để xác minh thông tin
- Đến trực tiếp trụ sở công an gần nhất để trình báo và xác minh
- KHÔNG bao giờ gọi lại số điện thoại mà đối tượng lừa đảo cung cấp
5. Tham khảo ý kiến người thân hoặc luật sư
Khi nghi ngờ cuộc gọi có dấu hiệu lừa đảo, hãy tham khảo ý kiến của người thân, bạn bè hoặc chuyên gia pháp luật trước khi thực hiện bất kỳ hành động nào. Đặc biệt, khi đối phương yêu cầu bạn giữ bí mật, càng nên chia sẻ thông tin với người khác để nhận được sự tư vấn kịp thời.
6. Báo cáo cho cơ quan chức năng
Nếu xác định đó là cuộc gọi lừa đảo, hãy báo cáo ngay cho:
- Cơ quan công an gần nhất
- Tổng đài của Cục An toàn thông tin: 1900.0311
- Cung cấp thông tin về số điện thoại lừa đảo, nội dung cuộc gọi, thời gian…
Việc báo cáo kịp thời không chỉ giúp bảo vệ bạn mà còn góp phần ngăn chặn các đối tượng lừa đảo tiếp tục gây hại cho người khác.
Trường hợp điển hình và bài học kinh nghiệm
Trường hợp 1: Mất 2 tỷ đồng vì tin vào “lệnh bắt giả mạo”
Ông Nguyễn Văn C (65 tuổi, TP.HCM) nhận được cuộc gọi từ người tự xưng là Thượng tá công an, thông báo ông liên quan đến một đường dây rửa tiền xuyên quốc gia. Đối tượng đe dọa sẽ bắt giữ ông C nếu không chứng minh được nguồn gốc tài sản. Để “xác minh tiền sạch”, ông C được yêu cầu chuyển toàn bộ tiền vào “tài khoản an toàn” của cơ quan điều tra. Sau khi chuyển 2 tỷ đồng, ông C không thể liên lạc được với “Thượng tá công an” nữa và nhận ra mình đã bị lừa.
Bài học: Cơ quan công an không bao giờ yêu cầu chuyển tiền vào “tài khoản an toàn” để xác minh. Mọi việc làm rõ nguồn gốc tài sản đều phải tuân theo quy trình tố tụng chính thức.
Trường hợp 2: Phát hiện kịp thời, tránh mất tiền
Chị Trần Thị D (42 tuổi, Hà Nội) nhận được cuộc gọi từ người tự xưng là cán bộ Viện Kiểm sát nhân dân, thông báo chị liên quan đến một vụ án ma túy và đe dọa sẽ khởi tố nếu không hợp tác. Để “chứng minh trong sạch”, chị D được yêu cầu chuyển 500 triệu đồng vào một tài khoản. Thay vì hoảng sợ, chị D đã bình tĩnh đề nghị được gặp trực tiếp tại trụ sở Viện Kiểm sát. Khi đối tượng từ chối và gây áp lực, chị D đã ngắt cuộc gọi và báo cho công an địa phương, qua đó tránh được việc bị lừa đảo.
Bài học: Giữ bình tĩnh và đề nghị làm việc trực tiếp tại trụ sở cơ quan chức năng là cách tốt nhất để phát hiện lừa đảo.
Biện pháp phòng tránh lừa đảo qua đe dọa điện thoại
1. Nâng cao nhận thức về quy trình làm việc của cơ quan điều tra
Để tránh bị lừa đảo, người dân cần hiểu rõ quy trình làm việc chính thức của các cơ quan điều tra:
- Cơ quan công an, viện kiểm sát, tòa án làm việc với công dân thông qua giấy mời, giấy triệu tập chính thức
- Việc làm việc được thực hiện trực tiếp tại trụ sở cơ quan, không qua điện thoại
- Mọi quyết định tố tụng (khởi tố, bắt giữ…) đều phải có văn bản chính thức, có chữ ký và con dấu của người có thẩm quyền
- Không bao giờ yêu cầu chuyển tiền để “xác minh” hay “bảo lãnh”
2. Áp dụng nguyên tắc “Nghi ngờ trước, tin tưởng sau”
Khi nhận được cuộc gọi từ người tự xưng là cán bộ công an, hãy luôn áp dụng nguyên tắc “nghi ngờ trước, tin tưởng sau”. Hãy chủ động xác minh thông tin qua các kênh chính thống trước khi tin tưởng và làm theo yêu cầu.
3. Sử dụng ứng dụng chặn cuộc gọi lừa đảo
Hiện nay, có nhiều ứng dụng có thể giúp nhận diện và chặn các cuộc gọi có dấu hiệu lừa đảo. Các ứng dụng này thường có cơ sở dữ liệu về các số điện thoại lừa đảo được cập nhật thường xuyên và sẽ cảnh báo khi bạn nhận được cuộc gọi từ những số này.
4. Thường xuyên cập nhật thông tin về các hình thức lừa đảo mới
Theo dõi thông tin cảnh báo từ các kênh chính thống như website của Bộ Công an, Cục An toàn thông tin hoặc các phương tiện truyền thông uy tín để cập nhật kiến thức về các hình thức lừa đảo mới và cách phòng tránh.
5. Chia sẻ kiến thức với người thân, đặc biệt là người cao tuổi
Chia sẻ kiến thức về các hình thức lừa đảo và cách phòng tránh với người thân, đặc biệt là người cao tuổi – những người thường dễ bị tổn thương trước các chiêu trò lừa đảo qua điện thoại do thiếu kiến thức về công nghệ và pháp luật.
Kết luận
Lừa đảo qua điện thoại bằng hình thức mạo danh cơ quan điều tra và sử dụng chiêu trò đe dọa đang là vấn nạn nghiêm trọng, gây thiệt hại lớn về tài sản và tinh thần cho nhiều người dân. Việc nhận biết các dấu hiệu lừa đảo và nắm vững cách ứng phó khi nhận được cuộc gọi đe dọa sẽ giúp bạn tránh trở thành nạn nhân của các đối tượng lừa đảo.
Hãy luôn nhớ khẩu hiệu: “Đừng sợ hãi trước đe dọa – Cơ quan công an không làm việc qua điện thoại” và chia sẻ thông tin này với người thân, bạn bè để cùng nhau phòng tránh lừa đảo hiệu quả.
Cuối cùng, khi có nghi ngờ về tính xác thực của cuộc gọi, hãy luôn giữ bình tĩnh, chủ động xác minh thông tin qua các kênh chính thống và không ngần ngại báo cáo cho cơ quan chức năng để được hỗ trợ kịp thời.
