Năm 2025 chứng kiến sự gia tăng đáng báo động của các vụ lừa đảo từ thiện giả mạo với thủ đoạn ngày càng tinh vi. Theo thống kê từ Cục An toàn thông tin, số vụ lừa đảo từ thiện đã tăng 42% so với năm trước, gây thiệt hại hàng trăm tỷ đồng và làm suy giảm niềm tin của cộng đồng vào các hoạt động thiện nguyện chân chính. Bài viết này phân tích tình hình lừa đảo từ thiện năm 2025, cung cấp cách nhận diện tổ chức từ thiện giả mạo, và hướng dẫn cụ thể giúp bạn quyên góp an toàn, đảm bảo đóng góp của bạn thực sự đến được với những người cần giúp đỡ.
Tình hình lừa đảo từ thiện năm 2025
Năm 2025, lừa đảo từ thiện đã phát triển thành một trong những hình thức lừa đảo phổ biến nhất, chiếm 28% tổng số vụ lừa đảo được ghi nhận theo báo cáo của Hiệp hội An ninh mạng Việt Nam. Đáng chú ý, các đối tượng lừa đảo không chỉ hoạt động trên không gian mạng mà còn mở rộng sang các kênh truyền thống, thậm chí tổ chức các sự kiện trực tiếp để tăng độ tin cậy.
Các đối tượng lừa đảo thường lợi dụng tình cảm, lòng trắc ẩn của người dân trước những hoàn cảnh khó khăn, thiên tai, bệnh tật để kêu gọi quyên góp. Họ đặc biệt nhắm vào các sự kiện thời sự, thảm họa thiên nhiên, dịch bệnh hoặc các câu chuyện cảm động về những hoàn cảnh khó khăn để tạo áp lực tâm lý với người quyên góp.
Một điểm đáng lo ngại là việc ứng dụng công nghệ cao trong lừa đảo từ thiện. Các đối tượng sử dụng trí tuệ nhân tạo để tạo hình ảnh, video giả mạo, deepfake về nạn nhân hoặc người nổi tiếng ủng hộ chiến dịch từ thiện, làm tăng độ tin cậy và khả năng thu hút quyên góp.
Các hình thức lừa đảo từ thiện phổ biến năm 2025
Giả mạo tổ chức từ thiện uy tín
Các đối tượng lừa đảo tạo ra những trang web, tài khoản mạng xã hội, thậm chí văn phòng vật lý giả mạo các tổ chức từ thiện uy tín như Quỹ Bảo trợ trẻ em Việt Nam, Hội Chữ thập đỏ, UNICEF, v.v. Họ sao chép logo, slogan, thậm chí cả cách trình bày nội dung từ tổ chức chính thống nhưng thay đổi thông tin liên hệ, tài khoản ngân hàng.
Năm 2025, xu hướng mới là tạo ra các “chi nhánh giả” của các tổ chức từ thiện lớn tại địa phương, với tên gọi gần giống nhưng thực chất không có liên kết với tổ chức gốc.
Chiến dịch từ thiện giả mạo trên mạng xã hội
Đối tượng lừa đảo tạo ra các chiến dịch gây quỹ cho những hoàn cảnh khó khăn, thường kèm theo hình ảnh, video cảm động (có thể là thật nhưng không liên quan, hoặc được tạo bằng AI). Họ thường tạo áp lực về thời gian “cần gấp”, “chỉ còn x ngày” để thúc đẩy quyết định quyên góp nhanh chóng.
Một thủ đoạn mới năm 2025 là sử dụng các “nhóm kín” trên mạng xã hội, nơi các thành viên được tạo cảm giác đặc biệt, được “chọn lọc” để tham gia vào các dự án từ thiện “bí mật” nhưng có tác động lớn.
Quyên góp trực tiếp tại nơi công cộng
Các đối tượng lừa đảo mặc đồng phục, mang theo hòm quyên góp và giấy tờ giả mạo, xuất hiện tại các địa điểm công cộng như trung tâm thương mại, bệnh viện, trường học để kêu gọi quyên góp cho các hoàn cảnh khó khăn.
Năm 2025, nhiều đối tượng còn tổ chức các sự kiện từ thiện giả như hòa nhạc, triển lãm, hội chợ từ thiện với mục đích thu tiền vé, tiền quyên góp rồi biến mất.
Lừa đảo qua tin nhắn và cuộc gọi cá nhân
Đối tượng lừa đảo gửi tin nhắn hoặc gọi điện trực tiếp, tự xưng là nhân viên của tổ chức từ thiện, thậm chí có thể biết tên và thông tin cá nhân của nạn nhân (từ dữ liệu bị rò rỉ) để tạo độ tin cậy. Họ thường tạo áp lực về một “cơ hội đặc biệt” khi quyên góp ngay.
Một biến thể năm 2025 là “lừa đảo từ thiện có nhắm mục tiêu” khi đối tượng nghiên cứu kỹ về những người có tiền sử quyên góp từ thiện tích cực, hoặc có người thân đang mắc bệnh tương tự với chiến dịch từ thiện giả mạo để tăng khả năng thành công.
Lạm dụng hình ảnh trẻ em và người dễ bị tổn thương
Các đối tượng lừa đảo sử dụng hình ảnh, thông tin cá nhân của trẻ em, người khuyết tật, người già, nạn nhân thiên tai (thực hoặc giả mạo) để kêu gọi lòng trắc ẩn. Nhiều trường hợp, họ sử dụng hình ảnh từ các nguồn trên internet và gắn với câu chuyện bịa đặt.
Năm 2025, xu hướng sử dụng AI để tạo ra hình ảnh hoặc video của “trẻ em cần giúp đỡ” hoàn toàn không có thật đang gia tăng đáng kể, khiến việc nhận biết trở nên khó khăn hơn.
Dấu hiệu nhận biết tổ chức từ thiện giả mạo
Thiếu minh bạch về thông tin tổ chức
Các tổ chức từ thiện giả mạo thường thiếu thông tin cơ bản về:
- Địa chỉ văn phòng cụ thể, số điện thoại cố định
- Giấy phép hoạt động, mã số thuế
- Thông tin về người sáng lập, ban điều hành
- Báo cáo tài chính, kết quả hoạt động từ thiện trước đây
Theo quy định pháp luật Việt Nam, các tổ chức từ thiện hợp pháp phải có giấy phép hoạt động từ cơ quan chức năng và công khai thông tin về tổ chức, mục đích hoạt động.
Kêu gọi đóng góp với áp lực cao
Dấu hiệu đáng ngờ bao gồm:
- Tạo cảm giác khẩn cấp cực độ: “Chỉ còn vài giờ để cứu sống”, “Nếu không quyên góp ngay, sẽ quá muộn”
- Yêu cầu quyết định nhanh chóng: “Cơ hội đóng góp chỉ có hôm nay”
- Nhấn mạnh vào cảm xúc nhiều hơn sự thật: Sử dụng ngôn ngữ gây xúc động mạnh mà không cung cấp chi tiết cụ thể
Các tổ chức từ thiện chân chính thường cung cấp thông tin đầy đủ, cho phép người quyên góp có thời gian cân nhắc và không tạo áp lực quá mức.
Phương thức thanh toán đáng ngờ
Các dấu hiệu cảnh báo về phương thức thanh toán bao gồm:
- Yêu cầu chuyển tiền vào tài khoản cá nhân thay vì tài khoản tổ chức
- Khuyến khích thanh toán bằng tiền mặt hoặc thẻ cào điện thoại, tiền ảo
- Từ chối cung cấp biên nhận hoặc xác nhận đóng góp
- Không có hệ thống thanh toán an toàn, được bảo mật
Các tổ chức từ thiện uy tín luôn có tài khoản doanh nghiệp chính thức, cung cấp nhiều phương thức thanh toán an toàn và luôn cấp biên nhận, xác nhận đóng góp.
Kể câu chuyện quá hoàn hảo hoặc thiếu nhất quán
Chiến dịch từ thiện giả mạo thường:
- Trình bày câu chuyện cảm động hoàn hảo nhưng thiếu chi tiết cụ thể
- Có các mâu thuẫn trong thông tin khi kiểm tra chéo
- Không cung cấp được thông tin cập nhật về tiến độ, kết quả hỗ trợ
- Sử dụng hình ảnh, video không rõ nguồn gốc hoặc trích từ internet
Các tổ chức từ thiện chân chính luôn cung cấp thông tin đầy đủ, nhất quán về đối tượng cần hỗ trợ, có thể kiểm chứng qua nhiều kênh.
Gây khó khăn khi muốn xác minh
Các tổ chức từ thiện giả mạo thường:
- Né tránh các câu hỏi chi tiết về cách thức sử dụng tiền quyên góp
- Không cho phép người quyên góp tiếp xúc trực tiếp với đối tượng được hỗ trợ
- Từ chối cung cấp bằng chứng về việc sử dụng tiền quyên góp
- Thiếu thông tin liên hệ rõ ràng hoặc liên hệ không được
Ví dụ thực tế về các vụ lừa đảo từ thiện
Vụ lừa đảo “Quỹ hỗ trợ trẻ em vùng cao” tại Hà Nội
Tháng 3/2025, một nhóm đối tượng đã thành lập “Quỹ hỗ trợ trẻ em vùng cao Việt Nam” với văn phòng sang trọng tại Hà Nội, website chuyên nghiệp và đội ngũ nhân viên đông đảo. Họ tổ chức nhiều sự kiện gây quỹ lớn, với sự tham gia của các nghệ sĩ và thu được hơn 5 tỷ đồng từ các nhà hảo tâm.
Chị Nguyễn Thị M. (35 tuổi), một trong những người quyên góp cho quỹ này kể: “Tôi thấy họ rất chuyên nghiệp, có đầy đủ giấy tờ, hình ảnh hoạt động từ thiện tại vùng cao. Tôi đã quyên góp 20 triệu đồng và thậm chí còn vận động bạn bè, người thân cùng đóng góp.”
Vụ việc chỉ bị phát hiện khi một nhóm tình nguyện viên đến thăm các điểm trường được quỹ tuyên bố hỗ trợ và phát hiện không có bất kỳ hoạt động từ thiện nào diễn ra. Điều tra cho thấy, giấy phép hoạt động của quỹ là giả mạo, hình ảnh hoạt động từ thiện được lấy từ các dự án khác trên internet, và số tiền quyên góp đã bị chuyển vào các tài khoản cá nhân ở nước ngoài.
Vụ lừa đảo “Cứu trợ nạn nhân lũ lụt” tại miền Trung
Tháng 9/2025, sau đợt lũ lụt nghiêm trọng tại miền Trung, nhiều trang mạng xã hội mạo danh các tổ chức từ thiện lớn đã xuất hiện, kêu gọi quyên góp khẩn cấp cho nạn nhân.
Anh Trần Văn H. (42 tuổi) chia sẻ: “Tôi thấy trang Facebook ‘Hội Chữ thập đỏ Việt Nam – Chi nhánh miền Trung’ đăng hình ảnh về tình hình lũ lụt thảm khốc và kêu gọi ủng hộ gấp. Trang có hơn 50.000 người theo dõi, nhiều bình luận tích cực và hình ảnh hoạt động dường như rất thực. Tôi đã chuyển 5 triệu đồng vào số tài khoản được cung cấp.”
Sau khi phát hiện nhiều người quyên góp với tổng số tiền lên đến hàng tỷ đồng, Hội Chữ thập đỏ Việt Nam chính thức đã phải lên tiếng khẳng định không có “chi nhánh miền Trung” nào và trang mạng xã hội kia là giả mạo. Điều tra cho thấy đối tượng lừa đảo đã mua lượt theo dõi và bình luận ảo, sử dụng hình ảnh lũ lụt thực tế nhưng không liên quan để tạo độ tin cậy.
Vụ lừa đảo “Quỹ điều trị cho bé gái ung thư” tại TP.HCM
Tháng 5/2025, một đối tượng lừa đảo đã tạo ra câu chuyện về bé gái 5 tuổi mắc bệnh ung thư máu cần gấp 700 triệu đồng để điều trị tại Singapore. Đối tượng sử dụng hình ảnh một bé gái thực sự bị bệnh (lấy từ internet), tạo trang web, tài khoản mạng xã hội và thậm chí deepfake video “bác sĩ” giải thích về tình trạng bệnh.
Chiến dịch này được chia sẻ rộng rãi, thu về hơn 500 triệu đồng trong chỉ 2 tuần. Chị Lê Thị P. (29 tuổi) kể: “Tôi thấy câu chuyện quá xúc động, lại có cả video bác sĩ và bệnh án. Tôi đã quyên góp 3 triệu đồng và chia sẻ với tất cả bạn bè.”
Vụ việc bị phát hiện khi một bác sĩ chuyên khoa ung thư nhi nhận ra nhiều điểm bất thường trong “bệnh án” được đăng tải, và bệnh viện được nhắc đến tại Singapore khẳng định không có bệnh nhân nào như vậy. Điều tra kỹ thuật sau đó phát hiện video “bác sĩ” là sản phẩm deepfake từ AI.
Hướng dẫn kiểm tra tính chính danh của tổ chức từ thiện
Xác minh thông tin pháp lý
Trước khi quyên góp cho bất kỳ tổ chức từ thiện nào, hãy:
- Kiểm tra giấy phép hoạt động: Tại Việt Nam, các tổ chức từ thiện hợp pháp phải có giấy phép do Bộ Nội vụ, UBND tỉnh/thành phố hoặc cơ quan được ủy quyền cấp.
- Xác minh mã số thuế: Tra cứu mã số thuế của tổ chức trên cổng thông tin của Tổng cục Thuế.
- Kiểm tra thông tin đăng ký: Đối với các quỹ xã hội, quỹ từ thiện, có thể kiểm tra thông tin đăng ký tại Sở Nội vụ tỉnh/thành phố nơi tổ chức đặt trụ sở.
- Tìm kiếm báo cáo tài chính: Các tổ chức từ thiện uy tín thường công khai báo cáo tài chính hàng năm, báo cáo hoạt động trên website chính thức.
Tìm hiểu về lịch sử hoạt động
Các tổ chức từ thiện chân chính thường có:
- Lịch sử hoạt động lâu dài: Tìm hiểu về lịch sử thành lập, thời gian hoạt động của tổ chức.
- Dự án đã thực hiện: Kiểm tra thông tin về các dự án, hoạt động từ thiện đã thực hiện trước đây.
- Đánh giá, phản hồi: Tìm kiếm đánh giá, nhận xét từ người đã tham gia hoặc được hỗ trợ.
- Đối tác, nhà tài trợ: Các tổ chức từ thiện uy tín thường có quan hệ đối tác với các doanh nghiệp, tổ chức lớn.
Liên hệ trực tiếp với tổ chức
Cách hiệu quả nhất để xác minh là liên hệ trực tiếp:
- Gọi điện thoại: Sử dụng số điện thoại chính thức (tìm kiếm độc lập, không chỉ dùng số được cung cấp trong chiến dịch).
- Đến văn phòng: Nếu có thể, hãy đến văn phòng của tổ chức để xác minh sự tồn tại thực tế.
- Gửi email thắc mắc: Đặt câu hỏi cụ thể về cách thức sử dụng tiền quyên góp, đối tượng thụ hưởng.
- Yêu cầu thông tin chi tiết: Tổ chức từ thiện chân chính luôn sẵn sàng cung cấp thông tin chi tiết về hoạt động và cách thức sử dụng tiền quyên góp.
Sử dụng công cụ kiểm tra trực tuyến
Một số công cụ hữu ích để kiểm tra:
- Website chính thức của cơ quan quản lý: Kiểm tra trên cổng thông tin của Bộ Nội vụ, Bộ LĐ-TB&XH về danh sách các tổ chức từ thiện được cấp phép.
- Công cụ tìm kiếm nâng cao: Tìm kiếm tên tổ chức kèm theo từ khóa như “lừa đảo”, “giả mạo”, “không uy tín” để xem có cảnh báo nào không.
- Kiểm tra tên miền website: Sử dụng công cụ WHOIS để kiểm tra thời gian đăng ký tên miền, thông tin chủ sở hữu website.
- Đối chiếu thông tin liên hệ: So sánh thông tin liên hệ trên website, mạng xã hội và các kênh khác để đảm bảo tính nhất quán.
Các biện pháp phòng tránh lừa đảo từ thiện
Danh sách kiểm tra trước khi quyên góp
✓ Nghiên cứu kỹ về tổ chức: Tìm hiểu lịch sử, sứ mệnh, ban lãnh đạo và các hoạt động của tổ chức từ thiện.
✓ Kiểm tra tính pháp lý: Xác minh giấy phép hoạt động, mã số thuế, thông tin đăng ký hợp pháp.
✓ Tìm hiểu cách sử dụng tiền quyên góp: Yêu cầu thông tin cụ thể về tỷ lệ tiền được sử dụng trực tiếp cho mục đích từ thiện.
✓ Không quyết định vội vàng: Dành thời gian nghiên cứu, không bị áp lực bởi yêu cầu quyên góp khẩn cấp.
✓ Tìm kiếm đánh giá, nhận xét: Đọc nhận xét, đánh giá từ những người đã quyên góp hoặc được hỗ trợ.
Các biện pháp phòng tránh cụ thể
- Ưu tiên tổ chức từ thiện đã biết: Quyên góp cho các tổ chức uy tín, được công nhận rộng rãi hoặc bạn đã có trải nghiệm tốt trước đây.
- Sử dụng phương thức thanh toán an toàn: Ưu tiên thanh toán qua các kênh chính thức, có thể theo dõi và hủy giao dịch nếu cần.
- Yêu cầu biên nhận: Luôn yêu cầu biên nhận xác nhận đóng góp với đầy đủ thông tin tổ chức.
- Từ chối áp lực: Không ngại từ chối khi cảm thấy bị gây áp lực quá mức hoặc có điểm đáng ngờ.
- Tham gia trực tiếp: Nếu có thể, hãy tham gia trực tiếp vào hoạt động từ thiện thay vì chỉ quyên góp tiền.
Cách quyên góp thông minh và an toàn
- Đặt ra ngân sách từ thiện: Xác định trước số tiền bạn muốn dành cho từ thiện để không bị ảnh hưởng bởi cảm xúc nhất thời.
- Phân bổ quyên góp: Thay vì dồn toàn bộ vào một tổ chức, hãy phân bổ cho nhiều tổ chức uy tín.
- Theo dõi sau khi quyên góp: Yêu cầu cập nhật về kết quả sử dụng tiền quyên góp và tác động của chương trình.
- Tự tổ chức hoạt động từ thiện: Trong một số trường hợp, bạn có thể tự tổ chức hoặc tham gia cùng nhóm bạn bè để thực hiện các hoạt động từ thiện trực tiếp.
- Tham khảo ý kiến chuyên gia: Đối với các khoản quyên góp lớn, hãy tham khảo ý kiến từ các chuyên gia tài chính hoặc pháp lý.
Cách xử lý khi phát hiện lừa đảo từ thiện
Các bước cần làm ngay
Nếu bạn nghi ngờ hoặc phát hiện mình đã bị lừa đảo qua hoạt động từ thiện, hãy:
- Thu thập bằng chứng: Lưu giữ mọi tin nhắn, email, biên lai, hình ảnh, video liên quan đến việc quyên góp.
- Báo cáo ngân hàng/đơn vị thanh toán: Nếu vừa mới chuyển tiền, hãy liên hệ ngay với ngân hàng/đơn vị thanh toán để yêu cầu ngăn chặn giao dịch nếu có thể.
- Khiếu nại chính thức: Gửi khiếu nại đến tổ chức từ thiện đó (nếu có thông tin liên hệ) để xác minh trước khi tiến hành các bước tiếp theo.
- Cảnh báo cộng đồng: Chia sẻ trải nghiệm của bạn trên các nền tảng mạng xã hội, nhóm cộng đồng để cảnh báo người khác.
- Ngừng mọi liên hệ: Ngừng mọi liên lạc với đối tượng tình nghi lừa đảo, không cung cấp thêm bất kỳ thông tin cá nhân nào.
Cách báo cáo với cơ quan chức năng
Để báo cáo hiệu quả:
- Công an địa phương: Trình báo tại cơ quan công an nơi bạn cư trú với đầy đủ bằng chứng thu thập được.
- Cục An toàn thông tin: Báo cáo qua đường dây nóng 1900.8889 hoặc cổng thông tin chonglua.vn, đặc biệt đối với lừa đảo qua mạng.
- Cơ quan quản lý tổ chức từ thiện: Báo cáo với Bộ Nội vụ, Sở Nội vụ địa phương hoặc cơ quan quản lý tổ chức từ thiện tương ứng.
- Hiệp hội Bảo vệ Người tiêu dùng: Liên hệ để được tư vấn và hỗ trợ pháp lý.
Khi báo cáo, cần cung cấp thông tin đầy đủ:
- Tên, thông tin liên hệ của tổ chức từ thiện giả mạo
- Thời gian, số tiền và phương thức quyên góp
- Nội dung chiến dịch từ thiện và cách thức bạn biết đến
- Các bằng chứng như biên lai, tin nhắn, email, ảnh chụp màn hình
Hỗ trợ người khác và phòng ngừa tương lai
Sau khi phát hiện lừa đảo, bạn có thể:
- Chia sẻ kinh nghiệm: Viết bài chia sẻ trải nghiệm, bài học rút ra để giúp người khác nhận biết và tránh rơi vào tình huống tương tự.
- Tham gia nhóm hỗ trợ: Kết nối với các nạn nhân khác để chia sẻ thông tin, cùng nhau đòi lại quyền lợi.
- Hỗ trợ điều tra: Cung cấp thông tin, bằng chứng cho cơ quan chức năng để hỗ trợ quá trình điều tra.
- Tiếp tục ủng hộ từ thiện chân chính: Không để trải nghiệm tiêu cực làm mất niềm tin vào hoạt động từ thiện, nhưng hãy thêm cẩn trọng.
Tầm quan trọng của việc ủng hộ từ thiện chân chính
Mặc dù có nhiều lừa đảo, việc tiếp tục ủng hộ các tổ chức từ thiện chân chính vẫn vô cùng quan trọng. Các tổ chức này đóng vai trò thiết yếu trong việc hỗ trợ những hoàn cảnh khó khăn, đặc biệt trong các tình huống thiên tai, dịch bệnh khi nguồn lực nhà nước còn hạn chế.
Việc từ thiện không chỉ giúp đỡ người khác mà còn mang lại lợi ích tinh thần cho chính người quyên góp. Nghiên cứu từ Đại học Harvard cho thấy những người thường xuyên tham gia hoạt động từ thiện có mức độ hạnh phúc cao hơn, sức khỏe tinh thần tốt hơn.
Để duy trì văn hóa từ thiện lành mạnh, mỗi người cần:
- Quyên góp có trách nhiệm: Vừa mở rộng tấm lòng vừa tỉnh táo xác minh thông tin trước khi quyên góp.
- Chia sẻ thông tin tích cực: Quảng bá các tổ chức từ thiện uy tín, nêu bật những câu chuyện thành công.
- Tham gia trực tiếp: Khi có thể, hãy tham gia trực tiếp vào các hoạt động từ thiện để hiểu rõ hơn về tác động thực tế.
- Ủng hộ tính minh bạch: Khuyến khích các tổ chức từ thiện công khai, minh bạch về hoạt động và tài chính để xây dựng lòng tin.
Kết luận
Lừa đảo từ thiện giả mạo đang trở thành vấn nạn ngày càng phức tạp trong xã hội hiện đại, đặc biệt với sự hỗ trợ của công nghệ cao. Các đối tượng lừa đảo không ngừng phát triển thủ đoạn mới, tinh vi hơn để khai thác lòng trắc ẩn và thiện chí của cộng đồng.
Tuy nhiên, bằng việc trang bị kiến thức, thực hiện các biện pháp kiểm tra cẩn thận và tuân thủ nguyên tắc “Từ thiện chân chính – Kiểm tra kỹ lưỡng“, chúng ta hoàn toàn có thể bảo vệ mình khỏi những âm mưu lừa đảo này. Đồng thời, chúng ta vẫn có thể tiếp tục ủng hộ các tổ chức từ thiện chân chính, góp phần xây dựng một xã hội nhân ái và tương thân tương ái.
Hãy nhớ rằng, sự cảnh giác không đồng nghĩa với việc khép lại tấm lòng. Thay vào đó, đó là cách để đảm bảo sự hỗ trợ của chúng ta thực sự đến được với những người cần giúp đỡ nhất, và văn hóa từ thiện tốt đẹp tiếp tục được duy trì và phát triển trong cộng đồng.
