Trong thời đại công nghệ số phát triển như vũ bão, các đối tượng lừa đảo không ngừng đổi mới phương thức hoạt động, trong đó nổi bật là thủ đoạn giả mạo cơ quan chức năng để chiếm đoạt tài sản của người dân. Theo số liệu mới nhất từ các cơ quan an ninh, hình thức lừa đảo này đang diễn biến hết sức phức tạp với thủ đoạn ngày càng tinh vi, gây thiệt hại về tài sản và tác động tâm lý nghiêm trọng cho người dân. Bài viết này sẽ giúp bạn nhận diện và phòng tránh hiệu quả khi đối mặt với tình huống bị giả mạo cơ quan chức năng. Hãy nhớ nguyên tắc quan trọng: “Cơ quan chức năng không làm việc qua mạng – Cúp máy ngay và liên hệ trực tiếp!“
Thực trạng lừa đảo giả mạo cơ quan chức năng hiện nay
Theo thống kê của Cục An toàn thông tin (Bộ Thông tin và Truyền thông), thời gian gần đây, lừa đảo giả mạo cơ quan chức năng đang là một trong những hình thức lừa đảo phổ biến nhất trên không gian mạng tại Việt Nam. Đáng chú ý, thời điểm cuối năm luôn là “thời gian vàng” của các loại tội phạm này hoạt động với nhiều diễn biến hết sức phức tạp và tinh vi.
Các đối tượng thường giả danh cán bộ thuộc lực lượng Công an, Viện kiểm sát, Tòa án và các cơ quan nhà nước khác để gọi điện, gửi tin nhắn hoặc email tới người dân với nội dung liên quan đến các vụ án, vấn đề pháp lý hoặc yêu cầu cài đặt các ứng dụng giả mạo. Mục đích cuối cùng là lừa nạn nhân chuyển tiền hoặc cung cấp thông tin cá nhân nhạy cảm.
Theo báo cáo của Công an TP. Hà Nội, chỉ tính từ tháng 9-2019 đến nay, đã có gần 90 bị hại bị các đối tượng trong một ổ nhóm lừa đảo chiếm đoạt hàng chục tỷ đồng bằng thủ đoạn giả danh cơ quan chức năng. Ước tính số tiền các đối tượng đã chiếm đoạt của các bị hại trên khắp cả nước lên đến hơn 500 tỷ đồng.
Các thủ đoạn phổ biến của đối tượng giả mạo cơ quan chức năng
1. Giả danh công an, viện kiểm sát thông báo điều tra vụ án
Đây là thủ đoạn phổ biến nhất hiện nay. Các đối tượng sử dụng công nghệ cao để ẩn danh dưới số điện thoại giống với số điện thoại công khai của cơ quan Công an, Viện Kiểm sát. Chúng gọi điện thông báo nạn nhân đang bị kiện vì nợ tiền hoặc có liên quan đến một vụ án, chuyên án mà cơ quan Công an đang điều tra. Tiếp đó, chúng dùng lời lẽ đe dọa sẽ bắt tạm giam nạn nhân khiến họ hoang mang, lo sợ.
Ví dụ thực tế: Sáng ngày 2/1/2025, chị H.M.H (23 tuổi, nhân viên một công ty tại TP.HCM) nhận được cuộc gọi từ số 0247.778.5018. Đầu dây bên kia tự xưng là trung úy công an đang công tác tại Công an quận Thanh Xuân, TP. Hà Nội, mời chị lên làm việc ngay để xác minh thông tin liên quan đến vụ án hình sự nghiêm trọng. Khi chị H. từ chối vì đang ở TP.HCM, đối tượng lừa đảo thông báo chị đang là nghi can trong vụ án rửa tiền, buôn bán ma túy, mã số 021-389, và nếu không xác minh ngay sẽ bị phát lệnh truy nã và khởi tố.
2. Yêu cầu cài đặt ứng dụng giả mạo
Các đối tượng lừa đảo thường gọi điện giả danh cán bộ thuộc lực lượng Công an, UBND vận động người dân cài đặt, kích hoạt tài khoản định danh điện tử VNeID, khai báo thông tin trên Dịch vụ công, Tổng cục Thuế, Sổ tay sức khỏe điện tử, v.v. Sau đó, chúng hướng dẫn nạn nhân tải các ứng dụng giả mạo thông qua các đường link được cung cấp. Khi cài đặt, ứng dụng sẽ chiếm quyền điều khiển điện thoại, từ đó chiếm đoạt thông tin và tài sản của nạn nhân.
Ví dụ thực tế: Ngày 26/8/2024, chị L (sinh năm 1988, ở quận Hà Đông) nhận được cuộc điện thoại từ đối tượng tự xưng là cán bộ Công an xã Tân Triều, huyện Thanh Trì thông báo thẻ căn cước của con gái chị bị lỗi, chưa đồng bộ với hệ thống dữ liệu dân cư. Đối tượng hướng dẫn chị cài đặt phần mềm Bộ Công an giả mạo để “chỉnh sửa”. Sau khi cài đặt xong, chị phát hiện tài khoản ngân hàng bị mất 500 triệu đồng.
3. Thiết lập tổng đài VoIP giả mạo
Các đối tượng lừa đảo thiết lập tổng đài VoIP (Voice over Internet Protocol), giả lập số điện thoại tiếp nhận thông tin tố giác tội phạm của Bộ Công an. Sau đó, chúng phân vai giả danh công an, viện kiểm sát, gọi điện đe dọa nạn nhân “liên quan đến các vụ án đặc biệt nghiêm trọng” như rửa tiền, buôn bán ma túy… Mục đích cuối cùng là yêu cầu nạn nhân lập tài khoản mới, đăng ký Internet Banking, chuyển tiền vào tài khoản mới và cài ứng dụng giả mạo.
Ví dụ thực tế: Tháng 12/2024, Công an quận Nam Từ Liêm (Hà Nội) đã triệt xóa một đường dây chuyên mạo danh cơ quan công an, viện kiểm sát để lừa đảo chiếm đoạt tài sản. Các đối tượng đã lập tổng đài giả mạo và chiếm đoạt hàng tỷ đồng của nhiều nạn nhân trên cả nước.
4. Sử dụng công nghệ Deepfake để tạo hình ảnh, giọng nói giống thật
Đây là thủ đoạn mới và tinh vi hơn. Các đối tượng sử dụng phần mềm “Deepfake” để tạo ra hình ảnh và giọng nói giống y hệt công an thật, khiến nạn nhân khó phân biệt thật – giả. Thông qua cuộc gọi video có hình ảnh người mặc đồng phục công an, sử dụng các ứng dụng chỉnh sửa hình ảnh, âm thanh để tạo không gian làm việc chuyên nghiệp, các đối tượng dễ dàng tạo được lòng tin với nạn nhân.
Ví dụ thực tế: Công an phường Đức Giang, quận Long Biên ghi nhận trường hợp cả 2 vợ chồng đều bị các đối tượng lừa đảo sử dụng phần mềm “Deepfake” giả hình ảnh và giọng nói giống y hệt công an thật, khiến nạn nhân hoàn toàn tin tưởng và chuyển tiền theo yêu cầu.
5. Yêu cầu bí mật và tạo áp lực thời gian
Các đối tượng thường yêu cầu nạn nhân không được kể câu chuyện vừa trao đổi cho bất kỳ ai (kể cả người thân trong gia đình). Mục đích là để nạn nhân không có đủ thời gian kiểm tra thông tin, không trình báo cho cơ quan Công an được biết. Đồng thời, chúng tạo áp lực về thời gian, yêu cầu nạn nhân phải hành động ngay lập tức để tránh hậu quả nghiêm trọng.
Quy trình làm việc thực tế của cơ quan chức năng
Để nhận diện các trường hợp giả mạo, người dân cần hiểu rõ quy trình làm việc chính thống của các cơ quan chức năng:
1. Cơ quan Công an
- Không làm việc qua điện thoại: Cơ quan công an không làm việc qua điện thoại để thông báo, điều tra các vụ án.
- Có giấy triệu tập chính thức: Khi cần mời công dân lên làm việc, cơ quan công an sẽ gửi giấy triệu tập chính thức, có đóng dấu đỏ của cơ quan.
- Không yêu cầu chuyển tiền: Tuyệt đối không yêu cầu người dân chuyển tiền vào tài khoản để “phục vụ điều tra” hoặc “chứng minh trong sạch”.
- Không yêu cầu cài đặt ứng dụng qua link: Việc cài đặt các ứng dụng chính thống như VNeID phải được thực hiện tại cơ quan công an hoặc thông qua các kênh chính thức (App Store, Google Play).
2. Viện Kiểm sát và Tòa án
- Thông báo bằng văn bản: Các thông báo, quyết định đều được gửi bằng văn bản chính thức, có con dấu của cơ quan.
- Không thảo luận vụ án qua điện thoại: Các cơ quan này không thảo luận về vụ án, không đưa ra phán quyết qua điện thoại.
- Không yêu cầu đóng phí, lệ phí qua chuyển khoản cá nhân: Mọi khoản phí, lệ phí đều phải nộp trực tiếp tại cơ quan hoặc qua tài khoản chính thức của cơ quan.
3. Các cơ quan hành chính nhà nước
- Có thông báo chính thức: Các thông báo về thuế, bảo hiểm, hải quan… đều có văn bản chính thức gửi đến địa chỉ đăng ký.
- Không yêu cầu cung cấp thông tin nhạy cảm qua điện thoại: Các cơ quan này không yêu cầu cung cấp thông tin cá nhân nhạy cảm qua điện thoại, email không chính thống.
Dấu hiệu nhận biết cuộc gọi/tin nhắn giả mạo
1. Số điện thoại lạ hoặc giống số cơ quan
Thông thường, đối tượng sử dụng số điện thoại có 6-7 số cuối giống với các số điện thoại công khai của các cơ quan. Tuy nhiên, đầu số thường là đầu số lạ (+00, +01…) do đối tượng sử dụng các dịch vụ của nước ngoài.
2. Tạo không khí căng thẳng, áp lực
Đối tượng lừa đảo thường tạo không khí căng thẳng, sử dụng giọng điệu đe dọa, thông báo về các hậu quả nghiêm trọng nếu không làm theo yêu cầu. Họ liên tục gây áp lực để nạn nhân không có thời gian suy nghĩ.
3. Yêu cầu giữ bí mật
Đối tượng luôn yêu cầu nạn nhân giữ bí mật, không được kể cho ai biết, kể cả người thân trong gia đình. Đây là chiêu trò nhằm ngăn nạn nhân tham khảo ý kiến từ người khác.
4. Yêu cầu chuyển tiền hoặc cung cấp thông tin tài khoản
Cuối cùng, đối tượng sẽ yêu cầu nạn nhân chuyển tiền hoặc cung cấp thông tin tài khoản ngân hàng, mã OTP với lý do “phục vụ điều tra”, “xác minh nguồn tiền” hoặc “bảo vệ tài sản”.
5. Đường link không chính thống
Các đường link được gửi thường có địa chỉ lạ, không phải tên miền chính thức của cơ quan nhà nước (thường có đuôi .gov.vn). Các ứng dụng được yêu cầu cài đặt không nằm trên App Store hoặc Google Play.
Hướng dẫn cách phản ứng khi gặp phải
1. Giữ bình tĩnh, không vội tin
Khi nhận được cuộc gọi hoặc tin nhắn từ người tự xưng là cán bộ cơ quan chức năng, hãy giữ bình tĩnh. Không vội tin vào những thông tin được cung cấp, đặc biệt là các thông tin về việc bạn liên quan đến vụ án, vi phạm pháp luật.
2. Không cung cấp thông tin cá nhân
Tuyệt đối không cung cấp thông tin cá nhân, số tài khoản ngân hàng, mật khẩu, mã OTP, thông tin thẻ tín dụng… qua điện thoại, dù đối phương có tự xưng là ai.
3. Cúp máy và liên hệ trực tiếp với cơ quan chức năng
Cách tốt nhất là cúp máy ngay lập tức. Sau đó, hãy liên hệ trực tiếp với cơ quan chức năng thông qua số điện thoại chính thức (tra cứu trên website chính thức của cơ quan) để xác minh thông tin.
4. Thông báo cho người thân
Ngay lập tức thông báo cho người thân, bạn bè về cuộc gọi đáng ngờ để nhận được sự hỗ trợ, tư vấn. Đây chính là điều mà kẻ lừa đảo không muốn bạn làm.
5. Trình báo công an khi bị lừa
Nếu không may đã chuyển tiền hoặc cung cấp thông tin nhạy cảm, hãy lập tức liên hệ ngân hàng để tạm khóa tài khoản và trình báo công an gần nhất. Cung cấp đầy đủ thông tin, chứng cứ liên quan đến vụ việc.
Biện pháp phòng tránh hiệu quả
1. Cập nhật kiến thức về lừa đảo
Thường xuyên cập nhật thông tin, kiến thức về các hình thức lừa đảo mới thông qua báo chí, website chính thống của cơ quan công an, cục an toàn thông tin.
2. Không mở link lạ
Không nhấp vào các đường link lạ được gửi qua SMS, email, mạng xã hội, đặc biệt là những link yêu cầu cài đặt ứng dụng hoặc nhập thông tin cá nhân.
3. Tải ứng dụng từ nguồn chính thống
Chỉ tải và cài đặt ứng dụng từ các nguồn chính thống như App Store, Google Play. Kiểm tra kỹ tên nhà phát triển, đánh giá, số lượt tải trước khi cài đặt.
4. Bảo vệ thông tin cá nhân
Hạn chế chia sẻ thông tin cá nhân trên mạng xã hội. Cẩn trọng với các cuộc gọi, tin nhắn yêu cầu cung cấp thông tin cá nhân.
5. Cài đặt phần mềm bảo mật
Cài đặt và cập nhật thường xuyên các phần mềm bảo mật, chống virus, chống malware cho thiết bị.
Câu hỏi thường gặp
1. Cơ quan công an có gọi điện thông báo về các vụ án không?
Trả lời: Không. Cơ quan công an không làm việc qua điện thoại để thông báo, điều tra các vụ án. Khi cần mời công dân lên làm việc, cơ quan công an sẽ gửi giấy triệu tập chính thức.
2. Nếu nhận được cuộc gọi từ số điện thoại giống với số của cơ quan công an, có nên tin tưởng không?
Trả lời: Không. Hiện nay, các đối tượng lừa đảo có thể sử dụng công nghệ để giả mạo số điện thoại của cơ quan công an. Cách tốt nhất là cúp máy và liên hệ trực tiếp với cơ quan công an thông qua số điện thoại chính thức.
3. Cơ quan chức năng có yêu cầu chuyển tiền để “xác minh nguồn gốc” không?
Trả lời: Tuyệt đối không. Cơ quan chức năng không bao giờ yêu cầu công dân chuyển tiền vào tài khoản để “phục vụ điều tra” hoặc “chứng minh trong sạch”.
4. Làm gì khi đã chuyển tiền cho đối tượng lừa đảo?
Trả lời: Nếu đã chuyển tiền, hãy lập tức:
- Liên hệ ngân hàng để báo cáo và yêu cầu tạm dừng giao dịch
- Trình báo với cơ quan công an gần nhất
- Thu thập và lưu giữ mọi chứng cứ liên quan đến vụ việc
5. Làm thế nào để xác minh một cuộc gọi có phải từ cơ quan chức năng không?
Trả lời: Cách tốt nhất là cúp máy và liên hệ trực tiếp với cơ quan chức năng thông qua số điện thoại chính thức được công bố trên website chính thức của cơ quan. Không sử dụng số điện thoại mà đối tượng gọi đến hoặc cung cấp.
Kết luận
Lừa đảo giả mạo cơ quan chức năng là hình thức lừa đảo đang diễn biến phức tạp và gây nhiều thiệt hại cho người dân. Các đối tượng lừa đảo liên tục cập nhật, đổi mới thủ đoạn với sự hỗ trợ của công nghệ cao, khiến việc nhận diện ngày càng khó khăn.
Người dân cần nắm vững quy trình làm việc thực tế của các cơ quan chức năng, biết cách nhận diện các dấu hiệu lừa đảo và có phản ứng phù hợp khi tiếp xúc với các trường hợp nghi ngờ. Đặc biệt, hãy luôn nhớ nguyên tắc: “Cơ quan chức năng không làm việc qua mạng – Cúp máy ngay và liên hệ trực tiếp!“
Việc trang bị kiến thức và kỹ năng phòng tránh lừa đảo là điều cần thiết trong thời đại số. Hãy chia sẻ thông tin này đến người thân, bạn bè, đặc biệt là người cao tuổi – nhóm dễ bị tổn thương nhất trước các thủ đoạn lừa đảo.
Để được hỗ trợ khi nghi ngờ bị lừa đảo, người dân có thể liên hệ:
- Cơ quan Công an nơi gần nhất
- Tổng đài Cảnh sát 113
- Cục An toàn thông tin – Bộ Thông tin và Truyền thông
- Fanpage chính thức của Bộ Công an, Cục An ninh mạng và Phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao
