Năm 2025, các hình thức lừa đảo trực tuyến đã trở nên tinh vi hơn bao giờ hết, gây thiệt hại hàng nghìn tỷ đồng mỗi năm cho người dân Việt Nam. Với sự phát triển của công nghệ, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo, kẻ lừa đảo ngày càng có nhiều công cụ để tạo ra các chiêu trò tinh vi qua nhiều kênh khác nhau. Bài viết này sẽ phân tích chi tiết 5 kênh lừa đảo phổ biến nhất năm 2025 cùng những dấu hiệu nhận diện rõ ràng, giúp bạn và người thân tránh được những rủi ro tài chính và bảo mật thông tin cá nhân. Hãy nhớ khẩu hiệu: “Cảnh giác cao độ với những yêu cầu khẩn cấp và lời mời hấp dẫn từ nguồn không quen thuộc”.
Kênh lừa đảo 1: Cuộc gọi giả mạo
Cuộc gọi vẫn là một trong những kênh lừa đảo phổ biến và hiệu quả nhất năm 2025. Với công nghệ deepfake voice ngày càng hoàn thiện, kẻ lừa đảo có thể mô phỏng giọng nói của người thân, đồng nghiệp hoặc thậm chí là nhân viên ngân hàng một cách chân thực.
Các hình thức lừa đảo qua cuộc gọi phổ biến
Lừa đảo giả danh cơ quan chức năng vẫn là phương thức phổ biến nhất. Kẻ lừa đảo thường mạo danh công an, viện kiểm sát, tòa án hoặc cán bộ thuế, thông báo về các vấn đề nghiêm trọng như liên quan đến hoạt động phạm pháp, nợ thuế hoặc vướng vào các vụ kiện. Họ tạo áp lực tâm lý mạnh mẽ khiến nạn nhân hoảng sợ và mất đi khả năng suy xét.
Một hình thức khác đang gia tăng trong năm 2025 là cuộc gọi giả mạo người thân gặp nạn. Với công nghệ AI, kẻ lừa đảo có thể mô phỏng giọng nói của người thân bạn chỉ sau vài giây nghe được mẫu giọng từ các video trên mạng xã hội. Chúng sẽ gọi điện báo tin người thân bị tai nạn, cần tiền cấp cứu hoặc giải quyết vấn đề khẩn cấp.
Cuộc gọi từ “nhân viên ngân hàng” cũng là hình thức phổ biến, thông báo về các giao dịch bất thường hoặc vấn đề bảo mật tài khoản. Kẻ lừa đảo sẽ hướng dẫn nạn nhân thực hiện các thao tác “bảo mật” nhưng thực chất là để chiếm quyền kiểm soát tài khoản.
Dấu hiệu nhận biết cuộc gọi lừa đảo
Có nhiều dấu hiệu giúp bạn nhận diện cuộc gọi lừa đảo ngay lập tức. Trước hết, hãy cảnh giác với các cuộc gọi từ số lạ, đặc biệt là các số có đầu +84 (quốc tế hóa). Kẻ lừa đảo thường sử dụng phần mềm để giả mạo số điện thoại, tạo cảm giác gọi từ trong nước nhưng thực tế lại đang ở nước ngoài.
Yếu tố áp lực thời gian luôn xuất hiện trong các cuộc gọi lừa đảo. Kẻ lừa đảo sẽ tạo cảm giác khẩn cấp, yêu cầu bạn phải hành động ngay lập tức nếu không sẽ gặp hậu quả nghiêm trọng. Đây là chiến thuật nhằm khiến nạn nhân không có thời gian suy nghĩ kỹ lưỡng hoặc tham khảo ý kiến người khác.
Yêu cầu chuyển tiền hoặc cung cấp thông tin cá nhân, mã OTP là dấu hiệu rõ ràng nhất của lừa đảo. Các cơ quan chức năng không bao giờ yêu cầu chuyển tiền qua điện thoại, và ngân hàng không bao giờ yêu cầu cung cấp mật khẩu hay mã OTP.
Chất lượng cuộc gọi cũng là một dấu hiệu đáng chú ý. Nhiều cuộc gọi lừa đảo có tiếng ồn nền hoặc độ trễ bất thường. Nếu người gọi có giọng máy móc hoặc không tự nhiên, đó có thể là giọng nói được tạo bởi AI.
Ví dụ thực tế về lừa đảo qua cuộc gọi
Tháng 2/2025, chị Nguyễn Thị H. (38 tuổi, TP.HCM) nhận được cuộc gọi từ người tự xưng là cán bộ công an. Người này thông báo chị liên quan đến đường dây rửa tiền và yêu cầu chuyển 500 triệu đồng vào “tài khoản tạm thời của Bộ Công an” để xác minh nguồn gốc. Sau khi chuyển tiền, chị không liên lạc được với “cán bộ” nữa và nhận ra mình đã bị lừa.
Một trường hợp khác là anh Trần Văn T. (45 tuổi, Hà Nội) nhận được cuộc gọi từ số điện thoại giống hệt số hotline của ngân hàng anh đang sử dụng. “Nhân viên ngân hàng” thông báo tài khoản của anh đang bị đánh cắp và hướng dẫn anh cài đặt một ứng dụng “bảo mật” (thực chất là phần mềm gián điệp). Kết quả, toàn bộ 200 triệu trong tài khoản của anh đã bị rút sạch sau 15 phút.
Cách phòng tránh
Để phòng tránh lừa đảo qua cuộc gọi, nguyên tắc đầu tiên là không bao giờ cung cấp thông tin cá nhân, mã OTP hay chuyển tiền cho người lạ qua điện thoại, bất kể họ tự xưng là ai. Khi nhận cuộc gọi đáng ngờ, hãy dừng cuộc gọi và liên hệ trực tiếp với cơ quan, tổ chức liên quan theo số điện thoại chính thức (tìm trên website chính thức) để xác minh.
Hãy thảo luận với người thân về các hình thức lừa đảo phổ biến và thiết lập “mật khẩu gia đình” – một câu hỏi hoặc từ khóa chỉ người thân biết để xác nhận danh tính khi cần. Cập nhật thường xuyên danh sách các số điện thoại của người thân và lưu vào danh bạ để dễ dàng nhận diện.
Cuối cùng, hãy cài đặt các ứng dụng chặn cuộc gọi rác và lừa đảo trên điện thoại. Các ứng dụng như Chặn Cuộc Gọi Lừa Đảo của Cục An toàn thông tin hoặc Truecaller có thể giúp cảnh báo khi có cuộc gọi từ số điện thoại đáng ngờ.
Kênh lừa đảo 2: Tin nhắn giả mạo
Tin nhắn vẫn là kênh lừa đảo phổ biến thứ hai trong năm 2025 nhờ tính phổ biến và chi phí thấp. Kẻ lừa đảo có thể gửi hàng nghìn tin nhắn cùng lúc với chi phí rất thấp, tạo ra lợi nhuận khổng lồ nếu chỉ có một số ít nạn nhân mắc bẫy.
Các hình thức lừa đảo qua tin nhắn phổ biến
Tin nhắn SMS chứa đường link độc hại vẫn là hình thức phổ thông nhất. Kẻ lừa đảo gửi SMS thông báo về gói quà, trúng thưởng hoặc bưu kiện đang chờ, kèm theo đường link để “xác nhận” hoặc “nhận thưởng”. Khi người dùng click vào link, họ sẽ bị dẫn đến trang web giả mạo hoặc tải về phần mềm độc hại.
Tin nhắn giả danh ngân hàng thông báo tài khoản bị khóa, cần cập nhật thông tin hoặc có giao dịch bất thường cũng rất phổ biến. Các tin nhắn này thường chứa đường link dẫn đến trang web giả mạo có giao diện giống hệt ngân hàng thật.
Năm 2025 chứng kiến sự gia tăng của lừa đảo tin nhắn qua các ứng dụng OTT như Zalo, Messenger, Telegram. Kẻ lừa đảo thường giả danh người quen hoặc tạo tài khoản có tên và ảnh đại diện giống hệt người thân, đồng nghiệp của nạn nhân để nhờ chuyển tiền khẩn cấp hoặc gửi mã xác thực.
Dấu hiệu nhận biết tin nhắn lừa đảo
Tin nhắn lừa đảo thường có những đặc điểm chung dễ nhận biết. Chúng gây tò mò hoặc lo lắng với nội dung như “tài khoản của bạn sẽ bị khóa”, “bạn đã trúng thưởng”, “có người gửi bưu phẩm cho bạn”. Mục đích là kích thích người nhận phản ứng ngay lập tức mà không suy nghĩ.
Các lỗi chính tả, ngữ pháp hoặc định dạng kỳ lạ cũng là dấu hiệu đáng ngờ. Nhiều tin nhắn lừa đảo được dịch máy hoặc được viết bởi người không thông thạo tiếng Việt, dẫn đến các lỗi ngôn ngữ dễ nhận biết.
Đường link rút gọn hoặc có dạng lạ là dấu hiệu nguy hiểm. Kẻ lừa đảo thường sử dụng các dịch vụ rút gọn URL để che giấu địa chỉ website thật. Khi kiểm tra kỹ, bạn sẽ thấy địa chỉ website không chính thống (ví dụ: www.vietcombank-xacthuc.com thay vì www.vietcombank.com.vn).
Yêu cầu bạn hành động ngay lập tức cũng là dấu hiệu rõ ràng của lừa đảo. Tin nhắn thường tạo áp lực thời gian như “chỉ còn 30 phút”, “hạn chót hôm nay” để thúc giục người dùng hành động mà không suy nghĩ kỹ.
Ví dụ thực tế về lừa đảo qua tin nhắn
Tháng 4/2025, anh Lê Văn M. (32 tuổi, Đà Nẵng) nhận được tin nhắn thông báo: “Chúc mừng số điện thoại của bạn đã trúng iPhone 15 Pro Max trong chương trình tri ân khách hàng. Vui lòng xác nhận thông tin tại: bit.ly/nhan-qua-tang”. Sau khi nhấp vào đường link và nhập thông tin, anh M. phát hiện tài khoản ngân hàng bị rút 25 triệu đồng.
Một trường hợp khác là chị Phạm Thị L. (28 tuổi, Cần Thơ) nhận được tin nhắn Zalo từ tài khoản có tên và hình đại diện giống hệt sếp của mình, nhờ chuyển gấp 15 triệu đồng vì đang họp không thể ra ngân hàng. Sau khi chuyển tiền, chị mới phát hiện tài khoản Zalo đó là giả mạo.
Cách phòng tránh
Để phòng tránh lừa đảo qua tin nhắn, nguyên tắc cơ bản là không bao giờ nhấp vào đường link trong tin nhắn đáng ngờ. Thay vào đó, hãy truy cập trực tiếp vào trang web chính thức bằng cách gõ địa chỉ vào trình duyệt hoặc sử dụng ứng dụng chính thức.
Khi nhận tin nhắn từ người quen với nội dung lạ hoặc yêu cầu chuyển tiền, hãy xác minh qua kênh liên lạc khác như gọi điện trực tiếp. Các tổ chức chính thống không bao giờ yêu cầu thông tin cá nhân hoặc tài khoản ngân hàng qua tin nhắn.
Hãy sử dụng các tính năng chặn tin nhắn rác trên điện thoại hoặc cài đặt ứng dụng chống lừa đảo. Đồng thời, cập nhật danh sách tin nhắn lừa đảo mới từ các kênh chính thống như trang web của Cục An toàn thông tin (antoan.gov.vn).
Kênh lừa đảo 3: Email giả mạo
Email lừa đảo (phishing) đã tồn tại từ lâu nhưng vẫn không ngừng phát triển với các chiêu trò tinh vi hơn. Năm 2025, email lừa đảo đã trở nên chuyên nghiệp hơn, khó phân biệt với email chính thống.
Các hình thức lừa đảo qua email phổ biến
Email giả mạo thương hiệu vẫn là hình thức phổ biến nhất. Kẻ lừa đảo gửi email giả danh các công ty, tổ chức uy tín như ngân hàng, sàn thương mại điện tử, mạng xã hội với nội dung yêu cầu cập nhật thông tin, xác minh tài khoản hoặc thông báo vấn đề bảo mật.
Email lừa đảo công việc cũng ngày càng phổ biến, đặc biệt nhắm vào những người đang tìm việc. Họ gửi email với lời mời làm việc hấp dẫn, lương cao, không cần phỏng vấn nhưng yêu cầu đóng phí đào tạo hoặc đặt cọc.
Lừa đảo tống tiền qua email (ransomware) là hình thức nguy hiểm, kẻ lừa đảo gửi email chứa mã độc, khi mở tệp đính kèm, máy tính sẽ bị khóa và yêu cầu trả tiền chuộc để lấy lại dữ liệu.
Dấu hiệu nhận biết email lừa đảo
Email lừa đảo thường có địa chỉ người gửi đáng ngờ. Dù tên hiển thị có thể giống tổ chức thật (ví dụ: “Ngân hàng Vietcombank”), nhưng khi kiểm tra kỹ địa chỉ email thực sự sẽ thấy dấu hiệu bất thường (ví dụ: [email protected] thay vì @vietcombank.com.vn).
Lỗi chính tả, ngữ pháp hoặc định dạng không chuyên nghiệp cũng là dấu hiệu đáng ngờ, mặc dù nhiều email lừa đảo hiện nay đã khắc phục vấn đề này. Các email có lời chào chung chung như “Kính gửi Quý khách” thay vì gọi đích danh cũng đáng nghi ngờ.
Yêu cầu cung cấp thông tin cá nhân hoặc tài chính là dấu hiệu rõ ràng nhất của email lừa đảo. Các tổ chức hợp pháp không bao giờ yêu cầu cung cấp mật khẩu, thông tin thẻ tín dụng hoặc mã xác thực qua email.
Đường link đáng ngờ trong email cũng là dấu hiệu nguy hiểm. Khi di chuột qua (hover) các đường link, bạn có thể thấy URL thực sự khác với những gì hiển thị. Ngoài ra, các tệp đính kèm có đuôi lạ (.exe, .zip) cũng tiềm ẩn nguy cơ chứa mã độc.
Ví dụ thực tế về lừa đảo qua email
Tháng 6/2025, anh Nguyễn Văn D. (42 tuổi, Hải Phòng) nhận được email từ địa chỉ có vẻ giống Cục Thuế thông báo anh nợ thuế và có thể bị phạt nếu không thanh toán ngay. Email đính kèm một tệp PDF có vẻ là thông báo chính thức. Khi mở tệp, máy tính anh bị nhiễm mã độc và kẻ lừa đảo đã chiếm quyền kiểm soát, đánh cắp thông tin đăng nhập ngân hàng.
Một trường hợp khác là chị Trần Thị H. (35 tuổi, Bình Dương) nhận được email thông báo tài khoản Facebook bị báo cáo vi phạm và sắp bị khóa, yêu cầu xác minh thông tin ngay. Sau khi nhấp vào đường link và nhập thông tin đăng nhập, chị H. mất quyền kiểm soát tài khoản Facebook và kẻ lừa đảo đã sử dụng tài khoản này để tiếp tục lừa bạn bè chị.
Cách phòng tránh
Để phòng tránh lừa đảo qua email, bạn nên luôn kiểm tra kỹ địa chỉ email người gửi, đặc biệt là tên miền (phần sau dấu @). Không nên nhấp vào đường link trong email mà hãy truy cập trực tiếp vào trang web chính thức bằng cách gõ địa chỉ vào trình duyệt.
Cài đặt phần mềm chống virus, chống phishing có khả năng phát hiện và cảnh báo email độc hại. Cập nhật thường xuyên phần mềm và hệ điều hành để vá các lỗ hổng bảo mật.
Bật xác thực hai yếu tố (2FA) cho tất cả các tài khoản quan trọng để tăng cường bảo mật. Ngay cả khi kẻ lừa đảo có được mật khẩu, họ vẫn không thể truy cập tài khoản nếu không có yếu tố xác thực thứ hai.
Cuối cùng, hãy luôn cảnh giác với các email chứa lời chào mời hấp dẫn hoặc tạo cảm giác khẩn cấp. Như câu châm ngôn: “Nếu một điều gì đó quá tốt để có thể là thật, thì có lẽ nó không phải là thật.”
Kênh lừa đảo 4: Mạng xã hội và website giả mạo
Mạng xã hội đã trở thành môi trường màu mỡ cho các hoạt động lừa đảo do sự phổ biến và khả năng tiếp cận người dùng rộng rãi. Cùng với đó, website giả mạo ngày càng tinh vi khiến người dùng khó phân biệt với trang chính thống.
Các hình thức lừa đảo qua mạng xã hội phổ biến
Lừa đảo qua tài khoản mạo danh người nổi tiếng hoặc thương hiệu là hình thức phổ biến. Kẻ lừa đảo tạo tài khoản giả với tên và hình ảnh giống hệt người nổi tiếng, thương hiệu lớn để tổ chức các chương trình tặng quà, từ thiện hoặc đầu tư sinh lời cao.
Lừa đảo qua nhóm, diễn đàn cũng rất phổ biến, đặc biệt là các nhóm việc làm, mua bán, đầu tư. Kẻ lừa đảo đăng thông tin hấp dẫn về cơ hội việc làm lương cao, sản phẩm giá rẻ hoặc đầu tư sinh lời nhanh chóng, sau đó yêu cầu đặt cọc hoặc chuyển tiền trước.
Quảng cáo gian dối trên mạng xã hội là hình thức tinh vi hơn, kẻ lừa đảo sử dụng nền tảng quảng cáo của các mạng xã hội để tiếp cận đối tượng mục tiêu, quảng bá các sản phẩm giả, kém chất lượng hoặc không tồn tại.
Dấu hiệu nhận biết mạng xã hội và website giả mạo
Tài khoản mạng xã hội mới lập, ít bạn bè/người theo dõi hoặc không có lịch sử hoạt động là dấu hiệu đáng ngờ. Nhiều tài khoản lừa đảo được tạo gần đây và không có nội dung đăng tải thực sự.
Thông tin, hình ảnh sao chép từ nhiều nguồn khác nhau cũng là dấu hiệu của tài khoản giả mạo. Bạn có thể kiểm tra bằng cách tìm kiếm ngược hình ảnh (reverse image search) để xem hình ảnh có được sử dụng ở đâu khác không.
Website có địa chỉ URL khác biệt nhỏ so với trang chính thức rất đáng ngờ. Ví dụ: “facebok.com”, “amaz0n.com” thay vì “facebook.com”, “amazon.com”. Kiểm tra kỹ URL trước khi nhập thông tin cá nhân.
Thiếu thông tin liên hệ cụ thể, không có địa chỉ thực, số điện thoại hoặc email doanh nghiệp cũng là dấu hiệu của website giả mạo. Website chính thống luôn có thông tin liên hệ rõ ràng và đầy đủ.
Ví dụ thực tế về lừa đảo qua mạng xã hội và website
Tháng 8/2025, chị Vũ Thị X. (30 tuổi, Hà Nội) tham gia nhóm Facebook “Việc làm lương cao 2025” và được một thành viên liên hệ giới thiệu công việc nhập liệu online lương 200-500 nghìn/ngày. Sau khi làm vài nhiệm vụ nhỏ và được trả tiền đúng hẹn, chị được yêu cầu nạp 5 triệu đồng để nhận nhiệm vụ lớn hơn. Sau khi chuyển tiền, chị không liên lạc được với đối tượng nữa.
Một trường hợp khác là anh Đỗ Văn T. (37 tuổi, TP.HCM) nhận được thông báo trúng thưởng từ trang Facebook giả mạo Viettel, yêu cầu truy cập vào liên kết để nhận quà. Trang web có giao diện giống hệt trang chủ Viettel nhưng yêu cầu nhập thông tin cá nhân và mã OTP. Anh T. đã bị chiếm quyền kiểm soát tài khoản ngân hàng và mất 50 triệu đồng.
Cách phòng tránh
Để phòng tránh lừa đảo trên mạng xã hội và website giả mạo, bạn nên xác minh tài khoản mạng xã hội chính thức qua dấu tích xanh hoặc truy cập từ trang chủ chính thức. Kiểm tra lịch sử hoạt động của tài khoản trước khi tương tác.
Kiểm tra kỹ URL của website, đặc biệt là khi được chuyển hướng từ mạng xã hội hoặc email. Website hợp pháp thường có giao thức HTTPS (có biểu tượng ổ khóa) và tên miền chính xác.
Sử dụng các công cụ kiểm tra độ an toàn của website như Google Safe Browsing, Web of Trust hoặc các tiện ích mở rộng trên trình duyệt như Netcraft, PhishTank. Những công cụ này có thể cảnh báo khi bạn truy cập vào trang web nguy hiểm.
Tránh cung cấp thông tin cá nhân, số thẻ tín dụng hoặc mật khẩu trên mạng xã hội, ngay cả khi được yêu cầu bởi người quen. Nếu cần thiết, hãy liên hệ trực tiếp qua điện thoại để xác minh.
Kênh lừa đảo 5: Ứng dụng giả mạo
Ứng dụng giả mạo là một kênh lừa đảo nguy hiểm đang gia tăng trong năm 2025, đặc biệt khi người dùng ngày càng sử dụng nhiều ứng dụng di động cho các hoạt động tài chính và cá nhân.
Các hình thức lừa đảo qua ứng dụng giả mạo phổ biến
Ứng dụng giả mạo ngân hàng là mối đe dọa nghiêm trọng nhất. Kẻ lừa đảo tạo ra các ứng dụng có giao diện giống hệt ứng dụng ngân hàng chính thống nhưng thực chất là để đánh cắp thông tin đăng nhập và mã OTP. Khi người dùng nhập thông tin, kẻ lừa đảo sẽ sử dụng ngay để chiếm quyền kiểm soát tài khoản thật.
Ứng dụng tiện ích giả mạo cũng rất phổ biến, bao gồm các ứng dụng quét virus, tăng tốc điện thoại, tiết kiệm pin… Thực chất, các ứng dụng này chứa mã độc có thể theo dõi hoạt động người dùng, đánh cắp thông tin cá nhân hoặc hiển thị quảng cáo gian lận.
Ứng dụng giải trí (game, chỉnh sửa ảnh) giả mạo thu hút người dùng bằng tính năng hấp dẫn nhưng thực tế chứa mã độc hoặc yêu cầu thanh toán phí ẩn sau khi cài đặt. Nhiều ứng dụng này có giao diện giống hệt ứng dụng nổi tiếng nhưng là phiên bản giả mạo.
Dấu hiệu nhận biết ứng dụng giả mạo
Nhà phát triển không đáng tin cậy là dấu hiệu rõ ràng nhất. Trước khi tải ứng dụng, hãy kiểm tra tên nhà phát triển. Ví dụ, ứng dụng Vietcombank phải do “Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam” phát triển, không phải bởi cá nhân hoặc công ty không liên quan.
Số lượng lượt tải và đánh giá quá thấp so với ứng dụng phổ biến cũng đáng ngờ. Các ứng dụng chính thống của ngân hàng, tổ chức lớn thường có hàng triệu lượt tải và đánh giá tích cực.
Lỗi chính tả trong tên ứng dụng, mô tả hoặc giao diện người dùng là dấu hiệu của ứng dụng giả mạo. Kẻ lừa đảo thường không chú ý đến những chi tiết nhỏ này.
Yêu cầu quyền truy cập quá mức không liên quan đến chức năng ứng dụng cũng rất đáng ngờ. Ví dụ, một ứng dụng đèn pin yêu cầu quyền truy cập danh bạ, tin nhắn hay tài khoản ngân hàng rõ ràng là bất thường.
Ví dụ thực tế về lừa đảo qua ứng dụng giả mạo
Tháng 10/2025, anh Hoàng Văn K. (40 tuổi, Nghệ An) nhận được tin nhắn giả mạo ngân hàng thông báo cần cập nhật ứng dụng ngân hàng để tránh bị khóa tài khoản. Đường link dẫn đến trang tải APK bên ngoài Google Play. Sau khi cài đặt, ứng dụng yêu cầu nhập thông tin đăng nhập và mã OTP. Kết quả, anh K. bị mất 70 triệu đồng trong tài khoản.
Một trường hợp khác là chị Ngô Thị M. (25 tuổi, Đà Nẵng) tải ứng dụng chỉnh sửa ảnh miễn phí từ Google Play có tên giống ứng dụng nổi tiếng nhưng thực tế là phiên bản giả mạo. Sau khi cài đặt, ứng dụng yêu cầu đăng ký tài khoản với thông tin cá nhân và sau đó tự động đăng ký dịch vụ trả phí qua SMS, khiến chị mất tiền hàng tháng mà không hay biết.
Cách phòng tránh
Để phòng tránh lừa đảo qua ứng dụng giả mạo, bạn nên chỉ tải ứng dụng từ các kho ứng dụng chính thức như Google Play Store, Apple App Store và tránh tải từ các nguồn không rõ ràng. Ngay cả khi tải từ kho chính thức, hãy kiểm tra kỹ nhà phát triển, đọc đánh giá và xem số lượt tải trước khi cài đặt.
Luôn cập nhật ứng dụng trực tiếp từ kho ứng dụng chính thức, không qua đường link từ tin nhắn, email hoặc mạng xã hội. Cài đặt phần mềm bảo mật cho thiết bị di động để phát hiện và ngăn chặn ứng dụng độc hại.
Kiểm tra kỹ quyền truy cập mà ứng dụng yêu cầu và từ chối nếu thấy không hợp lý. Một ứng dụng đáng tin cậy sẽ chỉ yêu cầu quyền truy cập cần thiết cho chức năng của nó.
Danh sách kiểm tra nhanh để tránh bị lừa đảo
Để giúp bạn nhận diện và phòng tránh lừa đảo hiệu quả, dưới đây là danh sách kiểm tra nhanh có thể áp dụng trong mọi tình huống:
Các bước kiểm tra khi nhận thông tin từ nguồn lạ
Đầu tiên, hãy dừng lại và suy nghĩ trước khi hành động. Đây là nguyên tắc quan trọng nhất giúp bạn tránh mắc bẫy lừa đảo. Kẻ lừa đảo thường tạo cảm giác khẩn cấp để bạn hành động ngay mà không suy nghĩ kỹ.
Kiểm tra danh tính người gửi là bước thứ hai. Đối với cuộc gọi, hãy cúp máy và gọi lại theo số điện thoại chính thức. Với email hoặc tin nhắn, kiểm tra địa chỉ gửi, số điện thoại có khớp với thông tin chính thức không.
Thứ ba, không bao giờ cung cấp thông tin cá nhân, mật khẩu hoặc mã OTP qua điện thoại, email hay tin nhắn, bất kể người yêu cầu tự xưng là ai. Các tổ chức chính thống không bao giờ yêu cầu thông tin nhạy cảm qua các kênh này.
Đặt câu hỏi xác minh khi nghi ngờ. Nếu người liên hệ tự xưng là người quen, hãy đặt những câu hỏi mà chỉ người thật mới biết câu trả lời. Nếu họ tự xưng là từ tổ chức nào đó, hãy hỏi chi tiết về tổ chức hoặc yêu cầu gặp trực tiếp.
Cách xác minh thông tin
Kiểm tra thông tin từ nhiều nguồn khác nhau là cách tốt nhất để xác minh. Hãy tìm kiếm trên internet về thông tin liên quan đến tin nhắn, email hoặc cuộc gọi bạn nhận được để xem có ai đã báo cáo về lừa đảo tương tự không.
Liên hệ trực tiếp với tổ chức liên quan qua các kênh chính thống. Tìm số điện thoại hoặc email hỗ trợ trên website chính thức của tổ chức và liên hệ để xác minh thông tin bạn nhận được.
Sử dụng các công cụ kiểm tra trực tuyến như Google Safe Browsing, VirusTotal để kiểm tra độ an toàn của đường link, file đính kèm trước khi mở. Với ứng dụng, hãy kiểm tra đánh giá và nhà phát triển trước khi tải về.
Tham khảo ý kiến người thân, bạn bè hoặc chuyên gia trước khi thực hiện các giao dịch lớn hoặc cung cấp thông tin quan trọng. Đôi khi, người ngoài cuộc sẽ nhìn nhận vấn đề khách quan hơn.
Hành động khi đã bị lừa đảo
Trong trường hợp không may bị lừa đảo, việc hành động nhanh chóng và đúng cách có thể giúp giảm thiểu thiệt hại và tăng khả năng lấy lại tài sản.
Các bước cần thực hiện ngay lập tức
Đầu tiên, ngắt kết nối thiết bị khỏi internet nếu bạn nghi ngờ đã cài đặt phần mềm độc hại. Điều này có thể ngăn mã độc tiếp tục truyền dữ liệu ra ngoài.
Thứ hai, liên hệ ngân hàng ngay lập tức nếu bạn đã cung cấp thông tin tài khoản, thẻ tín dụng hoặc chuyển tiền. Yêu cầu khóa tài khoản hoặc thẻ và hủy các giao dịch gần đây nếu có thể. Nhiều ngân hàng có đường dây nóng 24/7 để xử lý các trường hợp khẩn cấp.
Thay đổi mật khẩu cho tất cả các tài khoản có liên quan, bắt đầu từ tài khoản quan trọng nhất như email (thường được sử dụng để khôi phục các tài khoản khác). Sử dụng mật khẩu mạnh và khác nhau cho mỗi tài khoản.
Thu thập và lưu giữ bằng chứng về vụ lừa đảo, bao gồm tin nhắn, email, lịch sử cuộc gọi, thông tin chuyển khoản… Đây là thông tin quan trọng khi báo cáo với cơ quan chức năng.
Cơ quan, tổ chức cần liên hệ để báo cáo
Báo cáo với cơ quan công an địa phương hoặc Phòng An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (PA05) thuộc Công an tỉnh/thành phố. Từ năm 2025, nhiều đơn vị công an đã có bộ phận chuyên xử lý tội phạm mạng.
Báo cáo với Cục An toàn thông tin – Bộ Thông tin và Truyền thông qua trang web antoan.gov.vn hoặc số điện thoại 1900.0300. Cục An toàn thông tin có thể hỗ trợ phong tỏa các trang web lừa đảo hoặc ngăn chặn mã độc.
Thông báo cho các nền tảng liên quan như mạng xã hội, sàn thương mại điện tử, ngân hàng… về tài khoản hoặc nội dung lừa đảo để họ có biện pháp xử lý, ngăn chặn kẻ lừa đảo tiếp tục hoạt động.
Chia sẻ thông tin về vụ lừa đảo trên các nhóm cộng đồng, diễn đàn để cảnh báo người khác, tránh thêm nạn nhân. Tuy nhiên, hãy bảo vệ thông tin cá nhân khi chia sẻ công khai.
Kết luận
Năm 2025, các hình thức lừa đảo trực tuyến đã trở nên tinh vi và chuyên nghiệp hơn rất nhiều so với trước đây. Tuy nhiên, dù kẻ lừa đảo có sử dụng công nghệ hiện đại đến đâu, họ vẫn phải dựa vào sự vội vàng, thiếu cảnh giác hoặc tham lam của nạn nhân để thành công.
Khẩu hiệu “Cảnh giác cao độ với những yêu cầu khẩn cấp và lời mời hấp dẫn từ nguồn không quen thuộc” vẫn là nguyên tắc vàng giúp bạn tránh mọi hình thức lừa đảo. Hãy luôn dừng lại, suy nghĩ và xác minh trước khi thực hiện bất kỳ hành động nào liên quan đến thông tin cá nhân hoặc tài chính.
Việc cập nhật kiến thức về các hình thức lừa đảo mới và chia sẻ thông tin với người thân, bạn bè là cách tốt nhất để bảo vệ cộng đồng. Hãy nhớ rằng, một phút cảnh giác có thể giúp bạn tránh được những tổn thất không chỉ về tài chính mà còn về tinh thần và thời gian.
Cuối cùng, hãy báo cáo mọi trường hợp lừa đảo cho cơ quan chức năng, dù bạn đã mắc bẫy hay chỉ nhận thấy dấu hiệu đáng ngờ. Hành động của bạn có thể giúp ngăn chặn kẻ lừa đảo và bảo vệ nhiều người khác khỏi trở thành nạn nhân tiếp theo.
