Những kẻ lừa đảo ngày càng tinh vi, và một trong những vũ khí mạnh mẽ nhất của họ chính là các kỹ thuật thao túng tâm lý được áp dụng để đánh lừa nạn nhân. Bài viết này sẽ giúp bạn nhận diện 10 chiến thuật thao túng phổ biến mà những kẻ lừa đảo thường sử dụng để chiếm đoạt tài sản, đặc biệt trong bối cảnh các thủ đoạn lừa đảo 2025 ngày càng tinh vi với sự hỗ trợ của công nghệ. Hiểu rõ các phương pháp này giúp bạn xây dựng hàng rào bảo vệ vững chắc cho bản thân và gia đình.
1. Gaslighting – Bóp méo sự thật khiến nạn nhân tự nghi ngờ bản thân
Gaslighting là một trong những kỹ thuật thao túng tâm lý tinh vi nhất, bắt nguồn từ vở kịch “Gaslight” năm 1939. Thuật ngữ này mô tả hành vi sử dụng thông tin sai lệch, thiếu chính xác để thao túng người khác nhằm đạt được quyền kiểm soát3. Kẻ lừa đảo áp dụng phương pháp này để khiến nạn nhân nghi ngờ về trí nhớ, khả năng nhận thức và thực tế của chính mình.
Cách kẻ lừa đảo sử dụng gaslighting
Trong bối cảnh lừa đảo trực tuyến, kẻ lừa đảo thường:
- Phủ nhận những điều đã nói hoặc hứa hẹn trước đó
- Thay đổi thông tin liên tục và khẳng định rằng nạn nhân nhớ sai
- Khiến nạn nhân cảm thấy mình đang phản ứng thái quá với tình huống
- Bóp méo sự thật, tạo ra sự nghi ngờ về khả năng đánh giá tình huống của nạn nhân
Ví dụ thực tế về gaslighting trong lừa đảo
Một tình huống phổ biến là khi kẻ lừa đảo đưa ra lời hứa về lợi nhuận đầu tư cao. Khi nạn nhân bắt đầu đặt câu hỏi về khoản đầu tư, kẻ lừa đảo sẽ nói: “Tôi chưa bao giờ nói rằng bạn sẽ nhận được lợi nhuận ngay lập tức” hoặc “Bạn hiểu sai ý tôi rồi, tôi đã giải thích rất rõ về thời gian đầu tư dài hạn mà”6. Họ còn thường xuyên sử dụng những câu nói như: “Bạn đang quá xúc động”, “Bạn luôn hiểu sai ý tôi” để làm nạn nhân hoang mang và mất niềm tin vào phán đoán của chính mình.
2. Love Bombing – Tấn công bằng tình cảm giả tạo
Love bombing (tạm dịch “Ném bom tình yêu”) là chiến thuật thao túng phổ biến khi một người thể hiện tình cảm cuồng nhiệt bằng sự chú ý quá mức, lời khen và quà tặng4. Đây là kỹ thuật tạo dựng sự gắn kết nhanh chóng và sâu sắc với mục đích cuối cùng là kiểm soát và khai thác nạn nhân.
Dấu hiệu nhận biết love bombing
- Bày tỏ tình cảm mãnh liệt trong thời gian ngắn
- Tặng quà có giá trị cao bất thường
- Liên tục liên hệ và quan tâm đến mọi hoạt động
- Tạo cảm giác “định mệnh” hoặc “tri kỷ”
- Cố gắng tiến triển mối quan hệ nhanh chóng
Ứng dụng trong lừa đảo tài chính
Những kẻ lừa đảo thường sử dụng kỹ thuật này trong các trò lừa đảo hẹn hò trực tuyến. Họ nhanh chóng tạo dựng mối quan hệ tình cảm sâu đậm, sau đó tạo ra các tình huống khủng hoảng tài chính cần sự giúp đỡ từ nạn nhân. Khi đã nhận được tiền, kẻ lừa đảo biến mất hoặc tiếp tục yêu cầu hỗ trợ tài chính lâu dài.
Trong một trường hợp điển hình, kẻ lừa đảo có thể gửi hoa, quà và tin nhắn tình cảm liên tục trong vài tuần đầu tiên. Sau đó, họ “tình cờ” chia sẻ về cơ hội đầu tư béo bở chỉ dành cho “những người đặc biệt” và thúc giục nạn nhân tham gia vì “không muốn người yêu bỏ lỡ cơ hội”.
3. Tạo cảm giác khẩn cấp và khan hiếm – Chiến thuật tâm lý áp lực thời gian
Tạo cảm giác khẩn cấp là một trong những thủ đoạn lừa đảo 2025 phổ biến nhất. Kẻ lừa đảo sử dụng áp lực thời gian và cảm giác sợ bỏ lỡ (FOMO – Fear Of Missing Out) để đẩy nạn nhân vào quyết định vội vàng mà không có thời gian suy nghĩ kỹ lưỡng.
Cách nhận biết chiến thuật này
- Đưa ra thời hạn cực ngắn để quyết định
- Tuyên bố số lượng sản phẩm/cơ hội có hạn
- Nhấn mạnh về việc nhiều người khác đang tranh giành
- Sử dụng cụm từ “Chỉ còn hôm nay”, “Cơ hội cuối cùng”
Kẻ lừa đảo thường đưa ra các chương trình ưu đãi kèm theo video giả mạo trên Internet (thậm chí sử dụng AI lồng tiếng) mô tả sản phẩm và nhấn mạnh số lượng có hạn5. Khi phản hồi, người dùng được dẫn đến các trang web lừa đảo để thanh toán mà không bao giờ nhận được sản phẩm.
Ví dụ điển hình
Một tình huống lừa đảo phổ biến là tin nhắn thông báo về việc tài khoản ngân hàng của bạn bị xâm phạm và yêu cầu xác minh thông tin ngay lập tức để tránh đóng băng tài khoản. Nạn nhân hoảng sợ và vội vàng cung cấp thông tin nhạy cảm mà không kiểm tra tính xác thực của nguồn tin.
4. Phủ nhận và từ chối – Kỹ thuật né tránh trách nhiệm
Phủ nhận là kỹ thuật thao túng tâm lý khi một người từ chối chịu trách nhiệm cho hành động của họ, ngay cả khi có bằng chứng cho thấy họ có lỗi2. Kèm theo đó, từ chối là hành vi giả vờ như không hiểu hoặc không nghe được người kia đang nói gì.
Biểu hiện của phủ nhận và từ chối
- Giả vờ quên các chi tiết quan trọng đã thỏa thuận
- Đổ lỗi cho nạn nhân hoặc hoàn cảnh
- Nói dối trắng trợn về các cam kết trước đó
- Quả quyết rằng chưa bao giờ nghe thấy người kia nói điều gì đó
- Hạ thấp đối phương bằng cách nói rằng người kia thật vô lý
Áp dụng trong lừa đảo trực tuyến
Trong các giao dịch trực tuyến, kẻ lừa đảo thường hứa hẹn về chất lượng sản phẩm hoặc dịch vụ. Khi nạn nhân phàn nàn về sản phẩm không đúng như mô tả, họ sẽ phủ nhận đã đưa ra những cam kết đó hoặc đổ lỗi cho khách hàng hiểu sai thông tin. Họ có thể nói: “Chúng tôi chỉ nói sản phẩm GIỐNG như trong hình, không phải CHÍNH XÁC như vậy” hoặc “Trong mô tả sản phẩm đã ghi rõ chi tiết này rồi, bạn không đọc kỹ thôi”.
5. Tầm thường hóa – Hạ thấp giá trị cảm xúc và suy nghĩ của nạn nhân
Tầm thường hóa xảy ra khi một người bị tác động khiến họ cảm thấy những gì họ nghĩ hoặc mong muốn là “thái quá”2. Đây là chiến thuật thao túng phổ biến khi kẻ lừa đảo muốn khiến nạn nhân nghi ngờ phán đoán và cảm xúc của chính mình.
Nhận diện hành vi tầm thường hóa
- Gọi nạn nhân là “quá xúc động” khi họ bày tỏ lo ngại
- Mô tả những phản ứng bình thường là “đóng kịch” hoặc “thái quá”
- Gạt bỏ những quan ngại chính đáng của nạn nhân
- Đưa ra những so sánh không liên quan để hạ thấp vấn đề
Ứng dụng trong các trò lừa đảo
Khi nạn nhân bắt đầu nghi ngờ về tính hợp pháp của một kế hoạch đầu tư, kẻ lừa đảo thường nói: “Bạn lo lắng quá mức rồi đấy, ai cũng phải chấp nhận rủi ro khi đầu tư mà” hoặc “Những người thành công không bao giờ do dự nhiều như vậy”. Họ cố gắng khiến nạn nhân cảm thấy những lo ngại về an toàn tài chính là không cần thiết hoặc thậm chí là dấu hiệu của sự yếu đuối.
6. Điều hướng – Làm suy yếu niềm tin vào nguồn thông tin
Điều hướng là khi một người đặt ra nghi vấn về độ tín nhiệm của đối phương bằng cách đặt câu hỏi về nguồn thông tin người này có được2. Đây là thủ đoạn lừa đảo 2025 ngày càng phổ biến trong thời đại thông tin số.
Dấu hiệu của kỹ thuật điều hướng
- Phê phán nguồn thông tin của nạn nhân
- Tuyên bố họ có thông tin “nội bộ” hoặc “độc quyền”
- Tạo ra sự hoài nghi về các nguồn thông tin chính thống
- Đưa ra những “sự thật thay thế” không có căn cứ
Ví dụ về điều hướng trong lừa đảo
Trong một vụ lừa đảo đầu tư, khi nạn nhân đề cập đến những cảnh báo từ cơ quan quản lý tài chính, kẻ lừa đảo có thể nói: “Bạn không biết mình đang nói gì vì mọi thông tin bạn có đều từ Internet. Chúng tôi là người trong ngành, chúng tôi biết những gì đang thực sự diễn ra”2. Họ còn có thể nói thêm: “Các cơ quan nhà nước luôn chậm tiến và không muốn người dân làm giàu nhanh chóng” để tạo sự nghi ngờ về các khuyến cáo chính thức.
7. Love bombing – Ném bom tình yêu để thao túng tài chính
Love bombing là kỹ thuật thao túng tâm lý khi một người thể hiện tình cảm cuồng nhiệt bằng sự chú ý và tình cảm, chẳng hạn như những lời khen và quà tặng quá mức4. Mặc dù điều này có vẻ giống như ai đó đang quá say mê trong tình yêu mới, nhưng thực chất đây là một chiến thuật thao túng nhằm đạt được quyền lực và quyền kiểm soát.
Dấu hiệu của love bombing
- Tình cảm phát triển cực kỳ nhanh chóng
- Lời khen ngợi và quà tặng quá mức
- Tạo cảm giác “định mệnh” hoặc “tri kỷ”
- Thúc giục nạn nhân đáp lại tình cảm mãnh liệt
Love bombing trong lừa đảo tài chính
Kẻ lừa đảo thường sử dụng kỹ thuật này trong các trò lừa đảo hẹn hò trực tuyến. Họ nhanh chóng tạo dựng mối quan hệ tình cảm sâu đậm, sau đó tạo ra các tình huống khủng hoảng tài chính cần sự giúp đỡ. Khi đã nhận được tiền, kẻ lừa đảo biến mất hoặc tiếp tục yêu cầu hỗ trợ tài chính.
Theo Psychology Today, love bombing cũng đã được sử dụng bởi những tên ma cô và những kẻ cầm đầu băng đảng để khuyến khích lòng trung thành và sự phục tùng4. Trong lừa đảo tài chính, kẻ lừa đảo có thể nhanh chóng chuyển từ giai đoạn tấn công tình cảm sang gây áp lực về tài chính khi đã đạt được sự tin tưởng từ nạn nhân.
8. Phản bác – Hạ uy tín và làm suy yếu trí nhớ nạn nhân
Phản bác là hành vi thắc mắc về trí nhớ của ai đó về các sự kiện như một cách khơi dậy sự nghi ngờ, ngay cả khi có bằng chứng xác nhận ký ức đó2. Đây là chiến thuật thao túng phổ biến mà kẻ lừa đảo sử dụng để khiến nạn nhân hoang mang và dễ bị thao túng hơn.
Dấu hiệu nhận biết kỹ thuật phản bác
- Liên tục đặt câu hỏi về những điều nạn nhân nhớ rõ ràng
- Khẳng định nạn nhân nhớ sai về các thỏa thuận hoặc cam kết
- Bóp méo sự kiện đã xảy ra
- Chế giễu nạn nhân vì “kém trí nhớ”
Ứng dụng trong lừa đảo trực tuyến
Trong các vụ lừa đảo đầu tư, kẻ lừa đảo thường hứa hẹn về lợi nhuận cụ thể. Tuy nhiên, khi đến thời điểm thực hiện cam kết, họ sẽ nói: “Tôi chưa bao giờ hứa lợi nhuận 30%, tôi chỉ nói có thể lên đến 30% trong điều kiện lý tưởng” hoặc “Bạn nhớ nhầm rồi, chúng ta đã thỏa thuận về khoản phí này từ đầu mà”.
9. Bạo hành tâm lý – Sử dụng sự sợ hãi và áp lực
Bạo hành tâm lý thể hiện qua những lời chỉ trích liên tục, đe dọa và các hình thức bắt nạt khác6. Đây là kỹ thuật thao túng tâm lý nhằm làm suy yếu sự tự tin và khả năng phán đoán của nạn nhân.
Các hình thức bạo hành tâm lý
- Bắt nạt trên mạng xã hội: Lan truyền tin đồn xấu hoặc cố ý bôi nhọ đối phương.
- Bắt nạt quan liêu: Sử dụng luật, thủ tục giấy tờ để áp đảo hoặc phá hoại mục tiêu của nạn nhân.
- Bắt nạt trí tuệ: Tự xưng là chuyên gia và áp đặt kiến thức lên nạn nhân, khiến họ cảm thấy phụ thuộc6.
Ví dụ trong lừa đảo
Trong lừa đảo đầu tư, kẻ lừa đảo có thể nói: “Những điều này còn mới, vì vậy tôi không mong đợi bạn hiểu” hoặc “Tôi biết ở đây rất nhiều điều khó hiểu đối với bạn, vì vậy tôi sẽ xem xét lại vấn đề này một cách từ từ”6. Họ cố ý tạo ra cảm giác rằng nạn nhân không đủ thông minh để hiểu được cơ hội tuyệt vời này, từ đó khiến nạn nhân dễ dàng tin theo những lời giải thích không rõ ràng.
10. Khai thác lòng tội lỗi và sự cảm thông – Chiến thuật đánh vào điểm yếu tình cảm
Người thao túng có xu hướng đóng vai nạn nhân hoặc nhắc lại về những ân huệ trong quá khứ, khơi dậy cảm giác đáp trả hoặc sự đồng cảm, cảm thông6. Đây là thủ đoạn lừa đảo 2025 ngày càng tinh vi và hướng đến cảm xúc của nạn nhân.
Nhận biết kỹ thuật khai thác lòng tội lỗi
- Liên tục đóng vai nạn nhân đáng thương
- Tạo cảm giác có lỗi nếu không giúp đỡ
- Khai thác các giá trị đạo đức của nạn nhân
- Tạo ra những câu chuyện bi thảm để gợi lòng thương
Ứng dụng trong lừa đảo trực tuyến
Một hình thức lừa đảo phổ biến là các tin nhắn giả mạo từ “người thân” gặp khó khăn về tài chính hoặc y tế ở nước ngoài và cần hỗ trợ khẩn cấp. Kẻ lừa đảo thường tạo ra những câu chuyện đau lòng về tai nạn, bệnh tật hoặc mất cắp để khai thác lòng thương và sự cảm thông của nạn nhân.
Họ có thể nói: “Con không muốn làm phiền bố mẹ, nhưng con thực sự không còn ai để nhờ cậy” hoặc “Nếu bạn thực sự quan tâm đến tôi, bạn sẽ giúp tôi vượt qua khó khăn này”. Những lời lẽ này nhằm tạo ra cảm giác tội lỗi nếu nạn nhân từ chối giúp đỡ.
Danh sách kiểm tra: Nhận biết khi nào bạn đang bị thao túng tâm lý
Để tự bảo vệ mình khỏi các chiến thuật thao túng phổ biến, hãy sử dụng danh sách kiểm tra đơn giản sau:
Dấu hiệu cảnh báo cần chú ý
- Cảm giác khẩn cấp bất thường
- Bạn bị thúc giục quyết định ngay lập tức
- Lý do “cơ hội có hạn” không rõ ràng hoặc không hợp lý
- Thông tin không nhất quán
- Câu chuyện thay đổi theo thời gian
- Chi tiết mâu thuẫn nhau
- Áp lực tình cảm cao
- Bạn cảm thấy tội lỗi khi đặt câu hỏi
- Họ khiến bạn cảm thấy ích kỷ nếu từ chối yêu cầu
- Lời hứa quá hoàn hảo
- Lợi nhuận/lợi ích vượt xa mức thông thường
- Không có rủi ro hoặc nhược điểm
- Yêu cầu thông tin nhạy cảm
- Đề nghị cung cấp thông tin cá nhân quá sớm
- Lý do yêu cầu thông tin không rõ ràng
- Tạo cảm giác bạn là người đặc biệt
- “Chỉ bạn mới được chọn cho cơ hội này”
- Không giải thích rõ tại sao bạn lại “may mắn” như vậy
Các bước bảo vệ bản thân
- Tạm dừng và suy nghĩ
- Luôn dành thời gian suy nghĩ trước khi quyết định
- Nói “Tôi cần suy nghĩ thêm” là hoàn toàn hợp lý
- Xác minh thông tin
- Kiểm tra từ nhiều nguồn độc lập
- Tìm kiếm đánh giá hoặc phản hồi từ người khác
- Tham khảo ý kiến người tin cậy
- Chia sẻ tình huống với bạn bè hoặc gia đình
- Lắng nghe quan điểm khách quan từ người ngoài cuộc
- Tin vào cảm giác của bạn
- Nếu có điều gì đó cảm thấy không đúng, hãy tin trực giác
- Đừng bỏ qua những “lá cờ đỏ” dù nhỏ
Các ví dụ thực tế về thao túng tâm lý trong lừa đảo tài chính
Trường hợp 1: Lừa đảo đầu tư tiền ảo
Anh Minh nhận được tin nhắn từ một “chuyên gia tài chính” trên mạng xã hội giới thiệu về cơ hội đầu tư tiền ảo với lợi nhuận 20% mỗi tháng. Khi anh tỏ ra nghi ngờ, “chuyên gia” này sử dụng nhiều kỹ thuật thao túng tâm lý:
- Gaslighting: “Tôi đã giải thích rất rõ cơ chế, có lẽ anh không hiểu về tài chính hiện đại”
- Tạo cảm giác khẩn cấp: “Chỉ còn 2 suất đầu tư cuối cùng, nhiều người đang chờ đợi”
- Khai thác lòng tham: “Khách hàng của tôi đều đã mua nhà, xe sau 6 tháng đầu tư”
- Bạo hành tâm lý: “Với tư duy bảo thủ như vậy, anh sẽ mãi không thể giàu có được”
May mắn là anh Minh đã tìm hiểu kỹ và phát hiện đây là mô hình Ponzi (lừa đảo đa cấp) trước khi mất tiền.
Trường hợp 2: Lừa đảo mua sắm trực tuyến dịp cuối năm
Chị Hương thấy quảng cáo về chương trình giảm giá 80% cho sản phẩm điện tử nhân dịp cuối năm. Website có vẻ chuyên nghiệp với nhiều bình luận tích cực. Kẻ lừa đảo đã sử dụng các thủ đoạn lừa đảo 2025 tinh vi:
- Tạo cảm giác khan hiếm: “Chỉ còn 3 sản phẩm cuối cùng”
- Điều hướng: Sử dụng video giả với lồng tiếng AI mô tả sản phẩm5
- Tạo niềm tin giả: Hiển thị bình luận giả của người dùng khẳng định đã thắng giải thưởng
- Phủ nhận: Khi khách hàng phàn nàn, trang web đổ lỗi cho “hệ thống vận chuyển bên thứ ba”
Khi thanh toán, chị Hương không bao giờ nhận được sản phẩm và không thể liên hệ với bên bán.
Cách phòng tránh trở thành nạn nhân của thao túng tâm lý
Để không trở thành con mồi của những kẻ lừa đảo sử dụng chiến thuật thao túng phổ biến, bạn cần:
Tăng cường nhận thức
- Học về các kỹ thuật thao túng tâm lý phổ biến
- Theo dõi các cảnh báo từ cơ quan chức năng về thủ đoạn lừa đảo 2025 mới
- Hiểu về tâm lý học cơ bản để nhận biết khi nào bạn đang bị thao túng
Xây dựng thói quen an toàn
- Luôn xác minh danh tính và thông tin từ nhiều nguồn
- Không bao giờ quyết định khi đang cảm thấy áp lực
- Tham khảo ý kiến người tin cậy trước khi thực hiện giao dịch lớn
- Bảo vệ thông tin cá nhân, nhất là các thông tin quan trọng như thẻ CCCD, thông tin tài khoản ngân hàng5
- Không nhẹ dạ cả tin trước những lời mời gọi hấp dẫn, đặc biệt khi chúng quá tốt so với thực tế
Phát triển tư duy phản biện
- Đặt câu hỏi “Tại sao?” và “Bằng chứng là gì?”
- Tìm kiếm mâu thuẫn trong thông tin được cung cấp
- Đánh giá động cơ của người đưa ra đề nghị
Hành động khi phát hiện bị lừa đảo
Nếu bạn đã trở thành nạn nhân của kỹ thuật thao túng tâm lý và bị lừa đảo, hãy:
- Thu thập bằng chứng
- Lưu lại tất cả tin nhắn, email, hình ảnh
- Ghi chép lại diễn biến sự việc
- Báo cáo cho cơ quan chức năng
- Công an địa phương
- Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao
- Thông báo cho ngân hàng/ví điện tử
- Yêu cầu đóng băng giao dịch nếu có thể
- Thay đổi thông tin đăng nhập
- Chia sẻ kinh nghiệm
- Cảnh báo người thân, bạn bè
- Đăng tải thông tin trên các diễn đàn an toàn để giúp người khác tránh bị lừa
Kết luận
Các kỹ thuật thao túng tâm lý đang được những kẻ lừa đảo sử dụng ngày càng tinh vi, đặc biệt với sự hỗ trợ của công nghệ trong các thủ đoạn lừa đảo 2025. Bằng cách hiểu rõ và nhận diện được 10 chiến thuật thao túng phổ biến đã đề cập, bạn đã xây dựng một lớp phòng vệ quan trọng cho bản thân và gia đình.
Hãy nhớ rằng: “Biết trước thủ đoạn, không thành con mồi – nhận diện 10 kỹ thuật thao túng này để tự bảo vệ mình”. Sự cảnh giác và tỉnh táo là vũ khí tốt nhất của bạn trước những kẻ lừa đảo.
Bạn đã từng gặp phải hoặc nghe về trường hợp lừa đảo sử dụng các kỹ thuật thao túng tâm lý này? Hãy chia sẻ kinh nghiệm của mình để giúp cộng đồng an toàn hơn!
Tóm tắt: Bài viết phân tích 10 kỹ thuật thao túng tâm lý phổ biến nhất mà kẻ lừa đảo thường sử dụng để chiếm đoạt tài sản, bao gồm gaslighting, love bombing, tạo cảm giác khẩn cấp và các thủ đoạn tinh vi khác. Hiểu và nhận diện được các chiến thuật này giúp bạn xây dựng lớp phòng vệ hiệu quả, không trở thành nạn nhân của những trò lừa đảo ngày càng tinh vi trong năm 2025.
