Năm 2025, các thủ đoạn lừa đảo tài chính trực tuyến đã phát triển đến mức tinh vi chưa từng thấy, với những kỹ thuật thao túng tâm lý tài chính ngày càng phức tạp và khó nhận diện. Từ những “chuyên gia làm giàu” tự phong trên mạng xã hội đến các sàn giao dịch giả mạo, kẻ lừa đảo đang không ngừng cải tiến phương thức hoạt động để chiếm đoạt tài sản của người dùng internet. Bài viết này sẽ phân tích chi tiết những chiến thuật thao túng tâm lý phổ biến nhất, cách nhận biết và phòng tránh các cạm bẫy tài chính, giúp bạn luôn bảo vệ được tài sản của mình trước những rủi ro tiềm ẩn khi giao dịch trực tuyến.
Tổng quan về thao túng tâm lý tài chính
Thao túng tâm lý tài chính là việc sử dụng các kỹ thuật tâm lý học để gây ảnh hưởng và thay đổi quyết định tài chính của nạn nhân, nhằm mục đích chiếm đoạt tài sản. Đây là một hình thức lừa đảo tinh vi, tác động trực tiếp vào điểm yếu trong tâm lý con người.
Hiện tượng “chuyên gia làm giàu” tự phong đang bùng nổ mạnh mẽ trên các nền tảng mạng xã hội như Facebook, TikTok, và YouTube. Họ khoe khoang nhà lầu, xe hơi, chuyến du lịch đắt tiền để tạo lòng tin, nhưng đằng sau đó là những mô hình lừa đảo được tổ chức tinh vi2. Thủ đoạn chung của các “chuyên gia” này là đánh vào lòng tham, sự khao khát thành công nhanh chóng và nỗi lo sợ tụt hậu của những người thiếu hiểu biết về tài chính.
Đáng buồn là không ít người vì mơ ước đổi đời nhanh chóng đã dễ dàng sập bẫy. Khi tham gia vào các khóa học làm giàu hay đầu tư theo chỉ dẫn của những “chuyên gia” này, nhiều người đã mất trắng số tiền dành dụm cả đời, những giấc mơ “tự do tài chính” nhanh chóng biến thành nỗi ám ảnh về nợ nần và thất bại2.
Tâm lý học đằng sau các vụ lừa đảo tài chính
Các kẻ lừa đảo hiểu rõ và khai thác triệt để những điểm yếu trong tâm lý con người. Họ biết rằng lòng tham, nỗi sợ, và sự thiếu hiểu biết là những yếu tố dễ bị thao túng nhất. Nhiều người, dù ở trình độ học vấn nào, cũng có thể trở thành nạn nhân của các thủ đoạn thao túng tâm lý.
Một phần quan trọng trong thành công của các vụ lừa đảo là khả năng tạo ra cảm giác tin tưởng. Kẻ lừa đảo thường xây dựng mối quan hệ với nạn nhân tiềm năng trước khi thực hiện hành vi lừa đảo. Thông qua việc tạo dựng mối quan hệ này, họ hiểu được điểm yếu, mong muốn và nỗi sợ của nạn nhân, từ đó có thể thiết kế chiến lược lừa đảo phù hợp.
Hơn nữa, khi đã đầu tư tiền vào một kế hoạch, người ta thường không muốn thừa nhận rằng mình đã bị lừa. Hiện tượng tâm lý này, được gọi là “định kiến xác nhận”, khiến nạn nhân tiếp tục đầu tư thêm nhiều tiền, bất chấp những dấu hiệu cảnh báo rõ ràng.
Những chiến thuật thao túng tâm lý phổ biến nhất 2025
Tạo cảm giác cấp bách và khan hiếm
Một trong những chiến thuật thao túng tâm lý phổ biến nhất là tạo ra cảm giác cấp bách và khan hiếm. Kẻ lừa đảo thường sử dụng những câu như “Cơ hội đầu tư có hạn”, “Chỉ còn 24 giờ để tham gia” hoặc “Chỉ còn 5 suất cuối cùng”. Kỹ thuật này nhằm khiến nạn nhân ra quyết định nhanh chóng mà không có thời gian suy nghĩ, phân tích kỹ lưỡng.
Cảm giác khan hiếm còn được tạo ra thông qua các “gói đầu tư VIP” hoặc “suất đầu tư ưu tiên” chỉ dành cho một số người được chọn. Điều này làm cho nạn nhân cảm thấy mình đặc biệt và có cơ hội hiếm có, từ đó dễ dàng đưa ra quyết định sai lầm vì sợ bỏ lỡ4.
Ví dụ thực tế: Năm 2024, nhiều người dân tại Hà Nội đã bị lừa hàng tỷ đồng khi tham gia vào các chương trình đầu tư tài chính trực tuyến được quảng cáo là “cơ hội cuối cùng” và “chỉ dành cho 100 nhà đầu tư đầu tiên”. Một nạn nhân thậm chí đã bị lừa mất 57 tỷ đồng do tin vào lời hứa về “suất đầu tư ưu tiên có hạn”4.
Lợi dụng lòng tham và mong muốn làm giàu nhanh chóng
Các đối tượng lừa đảo thường xuyên khai thác lòng tham – một trong những điểm yếu lớn nhất trong tâm lý con người. Họ đưa ra những lời hứa hẹn về lợi nhuận phi thực tế như “đầu tư một lãi mười”, “đổi đời sau một đêm”, hay “bí quyết làm giàu chỉ trong 07 ngày”2.
Thực tế, làm giàu chân chính luôn cần thời gian, kiến thức và sự kiên trì. Không có con đường tắt nào đến sự giàu có bền vững. Nếu có ai đó hứa hẹn bạn giàu lên trong một thời gian ngắn, hãy tỉnh táo và nghi ngờ ngay lập tức2.
Thủ đoạn chung của các “chuyên gia làm giàu” tự xưng là sử dụng tâm lý học để thao túng người khác. Họ đánh vào lòng tham, sự khao khát thành công nhanh chóng và nỗi lo sợ tụt hậu của những người thiếu hiểu biết về đầu tư tài chính, không ít người đã bị mê hoặc bởi những lời quảng cáo hấp dẫn2.
Xây dựng hình ảnh giả tạo và uy tín ảo
Để tạo lòng tin, các đối tượng lừa đảo thường xây dựng hình ảnh giả tạo về sự giàu có và thành công. Họ đăng những hình ảnh về xe hơi đắt tiền, biệt thự sang trọng, chuyến du lịch xa xỉ hoặc số dư tài khoản ngân hàng khổng lồ – tất cả đều có thể là giả mạo hoặc thuê mượn.
Bên cạnh việc xây dựng hình ảnh giàu có giả tạo, nhiều đối tượng còn tạo ra các “cộng đồng đầu tư” để tăng thêm độ tin cậy. Những cộng đồng này hoạt động như một mạng lưới đa cấp, lôi kéo người mới tham gia bằng cách hứa hẹn hoa hồng khổng lồ hoặc những suất “đầu tư ưu tiên”. Khi nạn nhân lún sâu vào các khoản đầu tư ảo và không thể rút tiền, mọi thứ mới vỡ lở2.
Họ cũng thường xuyên tự xưng là “chuyên gia”, “cố vấn tài chính” hoặc “nhà đầu tư thành công” mà không có bất kỳ chứng chỉ hay bằng cấp thực sự nào. Hãy luôn kiểm tra kỹ lưỡng thông tin về người tư vấn tài chính trước khi nghe theo lời khuyên của họ.
Phương thức lừa đảo tài chính trực tuyến tinh vi
Mạo danh ngân hàng và cơ quan chức năng
Một trong những phương thức lừa đảo tài chính trực tuyến phổ biến nhất là mạo danh ngân hàng và các cơ quan chức năng. Techcombank cảnh báo rằng các đối tượng thường sử dụng tài khoản mạng xã hội có tên gần giống với thương hiệu ngân hàng hoặc đặt tên gọi chung về nghiệp vụ chăm sóc khách hàng để tiếp cận nạn nhân3.
Họ tiếp cận các trang fanpage của ngân hàng, lợi dụng tình huống cần hỗ trợ khách hàng, trả lời bình luận hoặc gửi inbox nạn nhân với tư cách mạo danh ngân hàng. Thông qua đó, họ dụ dỗ nạn nhân cung cấp thông tin truy cập ngân hàng điện tử, thông tin thẻ. Sau đó, họ chiếm tài khoản, chuyển tiền vào tài khoản của mình, sử dụng thông tin thẻ để thực hiện hành vi thanh toán thay mặt nạn nhân3.
Ngoài ra, các đối tượng còn mạo danh cán bộ nhà nước (cảnh sát khu vực, cán bộ thuế…), nhân viên ngân hàng, nhân viên mạng viễn thông, giao hàng… Họ thực hiện các cuộc gọi, gửi tin nhắn SMS hoặc qua các ứng dụng di động (Zalo, Viber…), qua các mạng xã hội (Facebook, Threads, Tiktok…) chứa nội dung là các đường link, tệp tin hoặc QR code dẫn dụ nạn nhân truy cập, cài đặt ứng dụng giả mạo3.
Lừa đảo qua các ứng dụng đầu tư và sàn giao dịch giả mạo
Một phương thức lừa đảo phổ biến khác là thông qua các ứng dụng đầu tư và sàn giao dịch giả mạo. Đối tượng lập các sàn giao dịch, trang web giả mạo sàn giao dịch quốc tế, sau đó giao cho đội ngũ nhân viên telesale gọi điện mời chào nhà đầu tư tham gia các nhóm tư vấn, trao đổi qua Zalo và Telegram4.
Sau khi nhà đầu tư tham gia nhóm, đối tượng và thành viên của nhóm liên tục nhắn tin, gọi điện thuyết phục nhà đầu tư thực hiện giao dịch đầu tư tài chính, mua bán tiền ảo, tiền mã hóa nhằm chiếm đoạt tài sản4.
Có thể kể đến một số phương thức lừa đảo liên quan đến đầu tư tài chính, tiền ảo, tiền mã hóa như: kinh doanh đa cấp tiền ảo, tiền mã hóa biến tướng trên mạng; lừa đảo qua hoạt động của các sàn giao dịch ngoại hối, quyền chọn nhị phân và nhiều hình thức khác4.
Lừa đảo thông qua ứng dụng hẹn hò và mạng xã hội
Gần đây, lợi dụng việc ngày càng nhiều người sử dụng các ứng dụng hẹn hò trực tuyến, các đối tượng đã thực hiện hành vi lừa đảo, chiếm đoạt tài sản. Cụ thể, sau khi kết bạn, nói chuyện và tạo được niềm tin với nạn nhân qua các ứng dụng hẹn hò phổ biến như Tinder, EzMatch, Litmatch hay Hullo, đối tượng chuyển sang khuyến khích nạn nhân tham gia đầu tư tài chính4.
Thời điểm nạn nhân mới chấp nhận chi tiền đầu tư, tiền lãi được hoàn lại ngay để tăng độ tin tưởng. Nhưng khi nạn nhân bỏ ra số tiền lớn, các đối tượng đưa ra nhiều lý do để chiếm đoạt tài sản như “nâng cấp gói VIP”, “hoàn trả quỹ hỗ trợ đầu tư”4.
Ví dụ thực tế: Một phụ nữ sống tại Hà Nội đã bị bạn quen qua ứng dụng Tinder lừa mất 5,4 tỷ đồng sau khi được thuyết phục tham gia vào một “cơ hội đầu tư hiếm có” với lời hứa về lợi nhuận cao4.
Những dấu hiệu nhận biết các cạm bẫy tài chính
Những lời hứa hẹn lợi nhuận phi thực tế
Một trong những dấu hiệu rõ ràng nhất của lừa đảo tài chính là những lời hứa hẹn về lợi nhuận cao phi thực tế. Nếu ai đó đưa ra lời hứa về tỷ suất lợi nhuận cao bất thường, không phù hợp với điều kiện thị trường hiện tại, đó chính là “cờ đỏ” đầu tiên bạn cần chú ý.
Ví dụ, nếu lãi suất tiết kiệm ngân hàng hiện tại chỉ khoảng 5-6%/năm, mà có người hứa hẹn khoản đầu tư của bạn có thể sinh lời 10-20%/tháng, thì đây gần như chắc chắn là một âm mưu lừa đảo. Hãy luôn nhớ rằng, trong thế giới tài chính, không có khoản lợi nhuận nào không đi kèm với rủi ro tương ứng.
Những lời quảng cáo như “đầu tư một lãi mười”, “đổi đời sau một đêm”, hay “bí quyết làm giàu chỉ trong 07 ngày” đều là những dấu hiệu của lừa đảo tài chính2. Thực tế, làm giàu chân chính luôn cần thời gian, kiến thức và sự kiên trì.
Áp lực ra quyết định nhanh chóng
Một chiến thuật phổ biến khác của kẻ lừa đảo là tạo áp lực buộc bạn phải ra quyết định nhanh chóng. Họ thường đưa ra các “deadline” gấp gáp, “suất đầu tư có hạn” hoặc “chỉ còn vài giờ để đăng ký”4.
Mục đích là không để bạn có thời gian nghiên cứu kỹ lưỡng, tham khảo ý kiến từ người thân, bạn bè hoặc chuyên gia tài chính. Hãy luôn nghi ngờ khi ai đó cố gắng thúc giục bạn đưa ra quyết định tài chính quan trọng trong thời gian ngắn.
Một quyết định tài chính đúng đắn luôn cần được cân nhắc kỹ lưỡng, dựa trên thông tin đầy đủ và có thời gian suy nghĩ. Hãy nhớ khẩu hiệu: “Không vội vàng, không hoảng sợ – giao dịch tài chính an toàn phải luôn bắt đầu từ bình tĩnh”.
Yêu cầu thông tin cá nhân và mã bảo mật
Dấu hiệu rõ ràng nhất của lừa đảo tài chính là khi đối tượng yêu cầu thông tin cá nhân nhạy cảm và mã bảo mật của bạn. Các ngân hàng và tổ chức tài chính chính thống sẽ không bao giờ yêu cầu bạn cung cấp thông tin như mã PIN, mật khẩu đăng nhập, mã OTP qua email, tin nhắn hoặc cuộc gọi điện thoại5.
Nếu bạn nhận được cuộc gọi hoặc tin nhắn yêu cầu cung cấp thông tin này, gần như chắc chắn đó là lừa đảo. Hãy cảnh giác với những yêu cầu như: cung cấp mã OTP để “xác minh tài khoản”, nhập thông tin đăng nhập vào một link được gửi qua tin nhắn, hoặc cài đặt phần mềm từ nguồn không rõ ràng.
Người dùng phải tuyệt đối giữ bảo mật thông tin tài khoản ngân hàng như: số thẻ, số tài khoản và tên truy cập dịch vụ ngân hàng điện tử…và cả các thông tin cá nhân như: họ và tên, địa chỉ, ngày sinh, số CMND5.
Cách bảo vệ tài khoản ngân hàng và thông tin cá nhân
Nguyên tắc bảo mật cơ bản
Để bảo vệ tài khoản ngân hàng khỏi những kẻ lừa đảo, bạn cần tuân thủ một số nguyên tắc bảo mật cơ bản sau:
- Không đọc mã bảo mật ngân hàng cho bất kì ai: Mã bảo mật ngân hàng gồm: mã đăng nhập ứng dụng ngân hàng, mã OTP khi thực hiện các giao dịch, mật mã thẻ ATM, mã CCV/CVV nằm phía sau thẻ tín dụng, thẻ ghi nợ. Đây đều là các thông tin rất quan trọng cần được bảo vệ ở mức cao nhất. Bạn tuyệt đối không chia sẻ với bất kỳ ai, kể cả người thân5.
- Giữ bí mật tuyệt đối thông tin cá nhân: Các thông tin này thường được khai thác qua nhiều hình thức như: được trúng thưởng, tặng quà hay dò hỏi người thân. Vì vậy, không được cung cấp thông tin hoặc phải kiểm tra với ngân hàng (qua tổng đài hỗ trợ) trước khi cung cấp thông tin5.
- Khóa thẻ thanh toán online khi không dùng: Hiện nay tất cả ứng dụng Mobile Banking hay Internet banking đều hỗ trợ khóa thẻ trực tuyến. Nếu bạn không giao dịch thì nên khóa thẻ của mình lại, kẻ trộm sẽ không làm ảnh hưởng tới tài khoản ngân hàng của bạn5.
- Thường xuyên thay đổi mật khẩu tài khoản ngân hàng online: Bạn nên thường xuyên thay đổi mật khẩu tài khoản ngân hàng của mình và chọn những mật khẩu khó, có nhiều ký tự đặc biệt để bảo vệ được tài khoản khỏi những hacker5.
- Bảo mật điện thoại di động: Với điện thoại thì nên sử dụng hết tất cả các phương thức bảo mật hiện có để tăng cường bảo mật cho thiết bị5.
Xử lý khi đã bị lừa đảo
Nếu không may bạn đã trở thành nạn nhân của lừa đảo tài chính, hãy thực hiện các bước sau:
- Liên hệ ngay với ngân hàng: Gọi ngay cho tổng đài hỗ trợ của ngân hàng để báo cáo về trường hợp lừa đảo và yêu cầu khóa tài khoản hoặc thẻ ngay lập tức.
- Báo cho cơ quan công an: Trước tình trạng lừa đảo trực tuyến, người dân cần báo ngay cho cơ quan Công an để nhanh chóng xác minh, ngăn chặn và xử lý các đối tượng vi phạm4.
- Thay đổi tất cả mật khẩu: Nếu bạn đã vô tình cung cấp thông tin đăng nhập, hãy nhanh chóng thay đổi mật khẩu của tất cả các tài khoản, không chỉ tài khoản ngân hàng mà còn cả email, mạng xã hội và các tài khoản quan trọng khác.
- Kiểm tra các giao dịch gần đây: Kiểm tra kỹ lưỡng lịch sử giao dịch để phát hiện các giao dịch bất thường.
- Thu thập bằng chứng: Lưu lại tất cả tin nhắn, email, hình ảnh liên quan đến vụ lừa đảo làm bằng chứng.
Công cụ và tính năng bảo mật hiện đại
Hiện nay, các ngân hàng và tổ chức tài chính đã phát triển nhiều công cụ và tính năng bảo mật hiện đại, giúp bảo vệ tài khoản của khách hàng hiệu quả hơn. Bạn nên tận dụng tối đa các tính năng này:
- Xác thực hai yếu tố (2FA): Đây là một lớp bảo mật thêm, yêu cầu bạn xác nhận danh tính qua hai bước: thông thường là mật khẩu và một mã OTP được gửi qua SMS hoặc email.
- Xác thực sinh trắc học: Nhiều ứng dụng ngân hàng hiện nay cho phép đăng nhập bằng vân tay hoặc nhận diện khuôn mặt, giúp tăng cường bảo mật.
- Thông báo giao dịch thời gian thực: Đăng ký nhận thông báo cho mỗi giao dịch qua SMS hoặc email, giúp bạn phát hiện sớm các giao dịch bất thường.
- Giới hạn giao dịch: Thiết lập hạn mức giao dịch hàng ngày hoặc hàng tháng để giảm thiểu tổn thất nếu tài khoản bị xâm phạm.
- Smart OTP: Sử dụng ứng dụng sinh mã OTP thay vì nhận qua SMS, giúp tránh các rủi ro liên quan đến việc SIM bị đánh cắp.
Checklist bảo vệ bản thân khỏi lừa đảo tài chính
Để bảo vệ bản thân khỏi các thủ đoạn lừa đảo tài chính, bạn có thể sử dụng checklist sau đây:
✅ Kiểm tra độ tin cậy:
- Tìm hiểu kỹ về người hoặc tổ chức trước khi đầu tư
- Kiểm tra giấy phép hoạt động, đăng ký kinh doanh
- Tham khảo ý kiến từ các chuyên gia tài chính độc lập
✅ Đánh giá lời hứa hẹn:
- Không tin vào lợi nhuận quá cao so với thị trường
- Nghi ngờ những lời hứa “làm giàu nhanh chóng”, “không rủi ro”
- Hiểu rằng không có khoản đầu tư nào hoàn toàn an toàn và có lợi nhuận cao cùng lúc
✅ Bảo vệ thông tin cá nhân:
- Không chia sẻ mật khẩu, mã OTP với bất kỳ ai
- Không cung cấp thông tin cá nhân, tài khoản ngân hàng qua điện thoại, email không xác định
- Không nhấp vào các liên kết đáng ngờ trong email hoặc tin nhắn
✅ Hành động thận trọng:
- Không vội vàng ra quyết định dưới áp lực
- Luôn đọc kỹ các điều khoản và điều kiện trước khi đồng ý
- Tìm kiếm ý kiến thứ hai từ người thân hoặc chuyên gia đáng tin cậy
✅ Bảo mật tài khoản:
- Thường xuyên thay đổi mật khẩu (3-6 tháng/lần)5
- Sử dụng xác thực hai yếu tố cho các tài khoản quan trọng
- Kiểm tra thường xuyên lịch sử giao dịch
Tác động của lừa đảo tài chính đến cá nhân và xã hội
Hậu quả tâm lý và tài chính đối với nạn nhân
Lừa đảo tài chính không chỉ gây thiệt hại về tài chính mà còn để lại những tổn thương tâm lý sâu sắc cho nạn nhân. Nhiều người sau khi bị lừa đảo rơi vào trạng thái trầm cảm, tự đổ lỗi cho bản thân, mất niềm tin vào người khác và thậm chí là hệ thống tài chính nói chung.
Về mặt tài chính, nhiều nạn nhân không chỉ mất số tiền đầu tư ban đầu mà còn vay mượn thêm để “cứu vãn” tình hình, dẫn đến nợ nần chồng chất. Trong một số trường hợp, người ta đã mất cả tài sản tích lũy cả đời, ảnh hưởng nghiêm trọng đến kế hoạch tài chính dài hạn như hưu trí, giáo dục cho con cái.
Hiểu được những hậu quả này là động lực để chúng ta cảnh giác và phòng tránh các thủ đoạn lừa đảo tài chính. Việc trang bị kiến thức và kỹ năng nhận biết không chỉ bảo vệ tài sản mà còn bảo vệ sức khỏe tâm lý của bản thân và gia đình.
Vai trò của giáo dục tài chính
Giáo dục tài chính đóng vai trò quan trọng trong việc phòng chống lừa đảo tài chính. Khi người dân được trang bị kiến thức tài chính cơ bản, họ sẽ có khả năng nhận biết các thủ đoạn lừa đảo, hiểu rõ hơn về đặc tính của các sản phẩm tài chính và đưa ra quyết định sáng suốt hơn.
Các chương trình giáo dục tài chính cần được triển khai rộng rãi, đặc biệt là đối với những nhóm dễ bị tổn thương như người cao tuổi, người có thu nhập thấp hoặc có trình độ học vấn hạn chế. Đồng thời, nội dung giáo dục cần được cập nhật thường xuyên để bắt kịp với các thủ đoạn lừa đảo mới.
Một xã hội có trình độ hiểu biết tài chính cao sẽ là môi trường khó khăn cho các đối tượng lừa đảo hoạt động. Vì vậy, đầu tư vào giáo dục tài chính là một trong những cách hiệu quả nhất để phòng chống lừa đảo tài chính trong dài hạn.
Kết luận và tóm tắt
Trong thời đại số, các thủ đoạn lừa đảo tài chính trực tuyến ngày càng tinh vi với nhiều kỹ thuật thao túng tâm lý tài chính phức tạp. Để bảo vệ tài sản của mình, điều quan trọng nhất là luôn giữ bình tĩnh, không vội vàng ra quyết định dưới áp lực, và thận trọng với những lời hứa hẹn về lợi nhuận cao phi thực tế.
Bảo vệ tài khoản ngân hàng là trách nhiệm của mỗi cá nhân. Hãy luôn tuân thủ các nguyên tắc bảo mật cơ bản như không chia sẻ thông tin cá nhân và mã bảo mật với bất kỳ ai, thường xuyên thay đổi mật khẩu, và sử dụng các tính năng bảo mật hiện đại mà ngân hàng cung cấp5.
Không nhấp vào các liên kết đáng ngờ, không cài đặt ứng dụng từ nguồn không đáng tin cậy, và luôn kiểm tra kỹ thông tin của người hoặc tổ chức trước khi tham gia đầu tư là những việc làm cần thiết để tránh trở thành nạn nhân của lừa đảo tài chính.
Cuối cùng, hãy luôn nhớ rằng: “Không vội vàng, không hoảng sợ – giao dịch tài chính an toàn phải luôn bắt đầu từ bình tĩnh”. Việc dừng lại, suy nghĩ và kiểm tra kỹ lưỡng trước khi thực hiện bất kỳ giao dịch tài chính nào là phương pháp hữu hiệu nhất để bảo vệ tài sản của bạn.
